به گزارش
قلم نیوز و به نقل از بازار, «سرگئی لاوروف» وزیرخارجه روسیه اعلام کرد در نشست آینده کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای که در روز چهارم جولای آینده (۱۳ تیرماه) برگزار می‌شود، عضویت کامل ایران در این سازمان، رسمیت خواهد یافت. وی در ادامه افزود: شمار زیادی از کشورها در تلاش برای برقراری روابط با سازمان همکاری شانگهای هستند اما براساس تصمیماتی که اتخاذ شده عضویت ایران در این سازمان در روز چهارم جولای آینده رسمیت پیدا می‌کند.
پیش از این نیز «بخیتور خاکیموف» نماینده ویژه روسیه در امور سازمان همکاری شانگهای گفته بود که عضویت کامل ایران در این سازمان در نشست آینده آن در دهلی نو رسمیت خواهد یافت. گفتنی است سازمان همکاری شانگهای در ژوئن ۲۰۱۷ از سوی سران کشورهای قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، روسیه و چین تاسیس شد و پس از آن کشورهای موسس با حضور هند و پاکستان نیز در این سازمان موافقت کردند. در سپتامبر ۲۰۲۲ نیز روند پیوستن ایران به عنوان عضو جدید سازمان همکاری شانگهای کلید خورد و قرار است در نشست پیش‌رو این عضویت شکل رسمی به خود بگیرد.
سازمان همکاری شانگهای در حال تبدیل شدن به یک ساختار مرکزی و پل ارتباطی در اوراسیا است و گسترش سازمان همکاری شانگهای قدرت و نفوذ آن را افزایش می‌دهد
سازمان همکاری شانگهای دارای چهار کشور ناظر دیگر (افغانستان، بلاروس، ایران و مغولستان) و شش شریک گفتگو (ارمنستان، آذربایجان، کامبوج، نپال، سریلانکا و ترکیه) است. با توجه به اعتبار بین‌المللی فزاینده سازمان همکاری شانگهای در سال‌های اخیر، ۱۲ کشور دیگر علاقه مند به همکاری مدعی وضعیت ناظر یا شریک هستند که عبارتند از بحرین، بنگلادش، مصر، عراق، اسرائیل، مالدیو، قطر، عربستان سعودی، سوریه، امارات متحده عربی، اوکراین و ویتنام.
بنابراین، سازمان همکاری شانگهای در حال تبدیل شدن به یک ساختار مرکزی و پل ارتباطی در اوراسیا است و گسترش سازمان همکاری شانگهای قدرت و نفوذ آن را افزایش می‌دهد. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، در اینباره گفت: «در مورد جنبه‌های اقتصادی، من مطمئن هستم که ما باید بر ترکیب تلاش‌ها، هماهنگ کردن استراتژی‌های ملی و پروژه‌های چندجانبه در سراسر فضای سازمان همکاری شانگهای تمرکز کنیم. هدف ترکیب پتانسیل‌های اتحادیه اقتصادی اورسیا، سازمان همکاری شانگهای، انجمن کشورهای جنوب شرق آسیا، ابتکار کمربند و جاده چین است.
اهمیت شانگهای برای ایران
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین‌المللی سیاسی، اقتصادی و امنیتی اوراسیا بوده که فعالیت‌های آن در منطقه آسیای مرکزی متمرکز است و در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ در شانگهای توسط رهبران شش کشور چین، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان تاسیس شد. اهداف این سازمان حول محور تقویت سیاست‌های اعتماد متقابل و حسن همجواری میان کشورهای عضو، مبارزه با تروریسم، تقویت امنیت، مبارزه با جنایت و قاچاق مواد مخدر، مقابله با جنبش‌های جدایی طلب و افراط گرایی مذهبی یا قومی، همکاری در زمینه‌های سیاسی، تجاری، اقتصادی، علمی است.
مسئولان ایرانی، امیدوارند که عضویت در سازمان همکاری شانگهای به آنها کمک کند تا با تأثیر تحریم‌های سخت آمریکا مقابله کنند. علی اکبر ولایتی با تاکید بر اینکه این کشورها می‌توانند به پیشرفت اقتصاد کشور کمک کنند، به دولت رئیسی توصیه کرد به سمت شرق به سمت چین، روسیه و هند حرکت کند
ایران برخلاف رقبای خود در خلیج فارس مانند عربستان سعودی و امارات، مدت‌هاست که از وضعیت ناظر در سازمان همکاری شانگهای برخوردار است. البته گفته می‌شود عربستان سعودی و مصر در حال انجام اقداماتی برای همگرایی با این سازمان هستند. تهران در سال ۲۰۰۵ به عنوان ناظر در سازمان همکاری شانگهای دریافت کرد و در سال ۲۰۰۸ برای عضویت کامل درخواست کرد. اما به دلیل تحریم‌های بین المللی علیه ایران، تا سال ۲۰۱۵ نمی‌توانست در این سازمان پذیرفته شود زیرا طبق قوانین سازمان همکاری شانگهای، کشوری تحت عنوان تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد نمی‌تواند به عضویت آن درآید. این تحریم‌ها در سال ۲۰۱۵ پس از موافقت تهران با محدود کردن برنامه هسته‌ای خود لغو شد.
مسئولان ایرانی، امیدوارند که عضویت در سازمان همکاری شانگهای به آنها کمک کند تا با تأثیر تحریم‌های سخت آمریکا مقابله کنند. علی اکبر ولایتی با تاکید بر اینکه این کشورها می‌توانند به پیشرفت اقتصاد کشور کمک کنند، به دولت رئیسی توصیه کرد به سمت شرق به سمت چین، روسیه و هند حرکت کند. بنابراین، عضویت کامل ایران انزوای بین المللی آن را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و روابط فعلی این کشور با سایر اعضای سازمان همکاری شانگهای را بهبود می‌بخشد.
حتی روزنامه جروزالم پست اذعان می‌کند که این اقدام به تلاش روسیه و چین برای تغییر نظم جهانی کمک و به ایران اجازه می‌دهد موقعیت خود را در آسیای مرکزی و فراتر از منطقه تقویت کند
در واقع، عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای گامی بسیار مهم هم برای ایران و هم برای خود سازمان است. ایران همچنین بازیگر منطقه‌ای بسیار مهمی است که نقش مهمی در ساختار امنیتی جنوب آسیا ایفا می‌کند و به طور سنتی روابط خوبی با هند، چین و روسیه دارد. با الحاق ایران به سازمان همکاری شانگهای، این سازمان پلی به سوی یک منطقه کوچک دیگر یعنی قفقاز ساخته و شرایط واقعی برای گنجاندن کامل منطقه قفقاز در پروژه‌های سازمان ایجاد شده است. سازمان همکاری شانگهای با داشتن وضعیت شرکای گفتگو با باکو و ایروان از سال ۲۰۱۵، می‌تواند روابط فعالانه‌تری با جمهوری‌های قفقاز جنوبی داشته باشد.
امضای بیانیه تعهد ایران به سازمان همکاری شانگهای که راه را برای عضویت کامل این سازمان باز کرد، واکنش فعال بسیاری از کشورهای جهان را برانگیخته است. حتی روزنامه جروزالم پست اذعان می‌کند که این اقدام به تلاش روسیه و چین برای تغییر نظم جهانی کمک و به ایران اجازه می‌دهد موقعیت خود را در آسیای مرکزی و فراتر از منطقه تقویت کند. در عین حال، این نشریه تاکید می‌کند که تقویت اخیر ایران شامل انعقاد یک توافقنامه ۲۵ ساله با چین در زمینه همکاری همه‌جانبه و همچنین تشکیل و تقویت اتحاد فعالانه با روسیه است.
ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای در سمرقند خاطرنشان کرد که تهران و مسکو روابط راهبردی دارند و همکاری می‌تواند در زمینه های سیاسی، تجاری، اقتصادی و همچنین در زمینه هوافضا توسعه یابد. پوتین نیز تأیید کرد که روابط مسکو و تهران در امتداد همه محورهای ذکر شده در حال توسعه است. کار بر روی توافقنامه بزرگ جدید بین روسیه و ایران در مراحل نهایی است که انتقال روابط به سطح یک مشارکت استراتژیک را نشان می‌دهد.
آلکسی روسکیخ، فرماندار منطقه اولیانوفسک فدراسیون روسیه اخیرا در مورد همکاری اقتصادی فعال بین روسیه و ایران صحبت کرده است. به ویژه، توسعه کانال لجستیکی مستقیم بین بنادر منطقه اولیانوفسک و ایران امکان تحویل مستقیم کالا از روسیه به جمهوری اسلامی را فراهم می‌کند. این پروژه افزوده مهمی به کریدور حمل و نقل شمال-جنوب و تقویت همکاری بین کشورهای سازمان همکاری شانگهای خواهد بود. با توجه به روابط تجاری دشوار با کشورهای غیردوست، به یکی از مهم‌ترین کانال های حمل و نقل تبدیل خواهد شد که زمان تحویل کالا از حوزه اقیانوس هند را به طور مستقیم به سواحل ولگا کاهش می‌دهد. هیئتی از تجار اولیانوفسک قبلاً از چندین شرکت در ایران بازدید کرده‌اند تا امکان تشکیل محموله برگشتی را بررسی کنند که هزینه لجستیک را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. مقامات ایرانی از چشم‌انداز این پروژه بسیار استقبال می‌کنند و آماده کمک به اجرای آن هستند.
پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای نباید تعجب آور باشد، زیرا تهران که پس از کنار گذاشتن توافق هسته‌ای توسط واشنگتن از غرب ناامید شده است، به طور فزاینده‌ای خود را با مسکو و پکن همسو می‌کند
همانطور که انتظار می‌رود، تشدید همکاری ایران با روسیه و چین و همچنین در چارچوب سازمان همکاری شانگهای در غرب بسیار محتاطانه تلقی می‌شود و از هم اکنون نیز شبهه‌های آشکاری شنیده می شود که این اقدامات به نظم نوین جهانی منجر خواهد شد. بلومبرگ می‌نویسد روسیه، چین و ایران علیه آمریکا متحد هستند و این همکاری ممکن است تصویر استراتژیک جهان را تغییر دهد. این نشریه تاکید می‌کند: «درک منطق این همکاری آسان است. هر سه قدرت به دنبال حفظ و محافظت از سیستم‌های سیاسی غیرلیبرال هستند، ایالات متحده را از همسایگی‌های جغرافیایی خود بیرون می‌رانند و نظم پس از جنگ سرد تحت سلطه واشنگتن را تغییر می‌دهند.
در مجموع، پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای نباید تعجب آور باشد، زیرا تهران که پس از کنار گذاشتن توافق هسته‌ای توسط واشنگتن از غرب ناامید شده است، به طور فزاینده‌ای خود را با مسکو و پکن همسو می‌کند. به باور کارشناسان، سازمان همکاری شانگهای به یک سازمان مهم تبدیل می‌شود و همه دشمنان ایالات متحده را در یک ائتلاف ضد غربی که ۲۰ سال پیش تشکیل شد، گرد هم می‌آورد.
تبدیل وضعیت ناظر ایران در سازمان همکاری شانگهای به عضویت کامل، بدون شک یک پیروزی مهم ژئوپلیتیکی برای جمهوری اسلامی با توجه به موقعیت آن در اوراسیا، از جمله در مورد ترکیه و عربستان سعودی خواهد بود. علاوه بر این، تبلیغات غرب مبنی بر اینکه ایران در انزوای بین المللی قرار دارد را رد و می‌تواند تقویت کننده دیگری برای توافقنامه همکاری چین و ایران باشد. در واقع، مشارکت در فعالیت‌های سازمان همکاری شانگهای با تعدیل سیاست خارجی توسط مقامات فعلی ایران مطابقت دارد.
