کد خبر: ۶۱۶۴
تاریخ انتشار: ۲۳ شهريور ۱۳۹۵ - ۱۴:۵۴

فاصله سوریه تا صلح

سوریه صحنه منازعه مطالباتی متعارض و مصالحه ناپذیر است که همه طرف‌ها در ایجاد آن سهیم بوده‌اند.

 توافق آمریکا و روسیه برای اجرای طرح آتش‌بس در سوریه ممکن است روزنه‌ای از امید را در این سرزمین جنگ زده بگشاید اما خوش‌بینی به آن چندان ممکن نیست. به عبارت دیگر اگر این تحلیل واقعی باشد که پایان جنگ خانگی در سوریه با اراده و تصمیم مشترک امریکا و روسیه ممکن است با این وجود هردو قدرت برای خاموشی شعله‌های برافروخته، راه آسانی پیش رو ندارند.

سوریه صحنه منازعه مطالباتی متعارض و مصالحه ناپذیر است که همه طرف‌ها در ایجاد آن سهیم بوده‌اند. مشکل سوریه زمانی شکل گرفت که بانیانش کمترین تصور را در فرایند و بالتبع چگونگی پایان آن در نظر داشتند. جنگ خانگی سوریه هنگامی شعله‌ور شد که مطالبات از شکل معمول "چانه زنی و سازش" به خشونت و براندازی ساختار نظام سیاسی تغییر شکل داد. این وضع با حمایت قدرت‌های بیرونی تشدید شد. اکنون می‌توان به جرأت گفت؛ هریک از جریان‌های فعال در سوریه به نمایندگی از قدرت‌های بیرونی به جنگ برای اهدافی مشغولند که الزاما هیچ ربطی به منافع سوریه و کیان این کشور ندارد. 
غالب جریان‌های فعال در سوریه از طرح آتش بس 10 روزه حمایت کرده و متعهد به ایجاد تسهیلات برای کمک رسانی به مردم غیر نظامی شده‌اند. در این مدت قرار است بمباران‌های هوایی، آتش توپخانه‌ها و پیشروی جناح‌های رقیب به مواضع یکدیگر متوقف شود. همچنین در صورت موفقیت آتش‌بس، جبهه‌ مشترک امریکا و روسیه علیه مواضع داعش و النصره وارد عمل می‌شود. تحقق این منظور بی‌گمان مراحل بعدی توافق ژنو را در دستور کار قرار می‌دهد؛ مراحلی که هنوز هیچ‌یک از طرف‌های امریکایی و روسی به صراحت از آن سخن نگفته‌اند. 
اجرای طرح توافق ژنو با چند مانع اصلی روبروست؛ اینکه در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن است آتش‌بس در مدتی محدود و تنها برای ارسال کمک‌ها به مردم غیرنظامی صورت گیرد. اما در همینجا نیز همه طرف‌ها موافق آتش بس نیستند. برای مثال گروه "احرار شام" عدم پایبندی خود را به آتش بس اعلام کرده است. هنوز مرز معلومی میان گروه‌های تروریستی با نیروهای به رسمیت شناخته شده از سوی طرف‌های توافق وجود ندارد. این در حالی است که نیروهای جنگجو چنان در هم تنیده‌اند که به راحتی نمی‌توان فضای کاملی را از مرز مشمول آتش بس تصویر کرد. در این‌حال به رغم حمایت دولت‌های ذینفع در تحولات سوریه، نمی‌توان با قاطعیت اطمینان داد که سرانگشتان آنان در جبهه‌های جنگ از آتش بس حمایت می‌کنند. عربستان و ترکیه اصلی‌ترین نیروهای ایذایی را در اختیار داشته و همچنین بیشترین نگرانی را در هرگونه توافق نهایی برای بازگشت صلح به سوریه دارند. 
اگر به نتیجه آتش‌بس خوش‌بین باشیم و ادامه آن به پایان کشتار مردم غیر نظامی و سرکوب جبهه النصره و داعش بینجامد، آنگاه صورت‌بندی اوضاع در فضای عمومی سوریه، سخت‌ترین بخش مساله می‌شود. این بخش تلاش برای بازگشت به نقطه صفر آغاز بحران در این کشور زخمی است؛ یعنی امکان تغییر فضای جنگ و دشمنی به وضعیت چانه‌زنی و سازش در چارچوب مطالبات اصلاحگرانه سال‌های 2011 و 2012 . بازگشت به نقطه صفر راه آسانی نیست. تغییر مطالبات و منفعت‌جویی قدرت‌های بیرونی، راه هرگونه سازش در چارچوب حفظ کیان سرزمینی سوریه را به سختی ممکن می‌کند. 
آتش‌بس اتفاق مبارکی است که می‌تواند مردم رنجدیده و زخمی از جنگ خانگی سوریه را کمی التیام دهد اما خواست بزرگ سوری‌ها پایان جنگ و استقرار صلح است؛ خواستی که هنوز دور از دسترس است.

نظرات بینندگان