قلم‌نیوز:بایدن در سیاست خارجی خود چگونه تصمیم خواهد گرفت؟ آیا او سیاست خارجی اوباما را ادامه خواهد داد یا رویکرد تازه ای دارد؟
بایدن در سیاست خارجی خود چگونه تصمیم خواهد گرفت؟ آیا او سیاست خارجی اوباما را ادامه خواهد داد یا رویکرد تازه ای دارد؟رئیس جمهور منتخب آمریکا برنامه صدروزه اول کار خود را ارایه داده و مشخص شده که او قصد دارد پیش از هر چیز به پیمان آب و هوایی پاریس برگردد و همزمان به دنبال چاره ای برای بیماری کرونا باشد. اما این تنها مشکل ایالات متحده آمریکا نیست. شیوه تعامل ترامپ با جهان به گونه ای بوده که بایدن باید زمان ویژه ای را برای بهبود روابط با دیگر کشورها به ویژه اروپایی ها صرف کند تا هم اعتماد آنها را بازگرداند و هم بتواند با بازگشت به برخی از توافقات جای پای خود را درعرصه بین الملل محکم کند.
دکتر هادی اعلمی فریمان کارشناس ارشد مطالعات آمریکا پاسخ می دهد:
بایدن برنامه صد روز اول خود را بیان کرده است . به نظر می رسد که این برنامه به موضوع توافق با ایران و ترمیم اساسی روابط به اروپا نپرداخته است. او گفته که اولویت خود را به بازگشت به توافق آب و هوایی پاریس٬ کرونا و بازگشایی مدارس می دهد. چرا او این موارد را برای صد روز اول انتخاب کرده است؟
ما در ایالات متحده یک ساختاری با عمر هشتاد ساله داریم که این کشور برای اینکه بتواند جایگاه رهبری جهان را داشته باشد٬ این ساختار را در تمام دوران روسای جمهور دموکرات و جمهوری خواه اجرایی کرده است. وقتی آمریکا سیاست انزوا گرایانه خود را پس از جنگ جهانی تعدیل کرد٬ علاقه مندی خود را بر روی رهبری دنیا معطوف کرد. این ساختار در دوره ترامپ بهم خورد. او هیچ علاقه ای به این وضعیت نداشت و دست به تجدیدنظر جدی زد. او سعی کرد آمریکا را از آن راهی که سالیان است که می رود به سمت نوعی ملی گرایی ببرد.
بایدن سعی می کند مسیر را برگردد و به همان مسیری که ایالات متحده دهه هاست به دنبال آن است٬ بر گرداند. یعنی به مسیر رهبری جهانی. بایدن این رهبری جهانی را با بازگشت به ائتلاف های بین المللی و بین الملل گرایی در تمام ارکان دنبال می کند. او سعی می کند که با توجه به این مساپل به سیستم قبل از ترامپ بازگردد.
اولین گام بایدن هم توافق آب و هوایی است چون بایدن و دموکرات ها مطلع هستند که زمانیکه ترامپ تجدید نظر در این حوزه را اعلام کرد با خشم افکار عمومی در همه جای دنیا مواجه شد. چون بحث بین المللی است و مستقیما با جان انسان ها مرتبط است. افکار عمومی یکی از نقطه ضعف های ترامپ را همین موضوع می دانند.
بایدن سعی دارد تا دوباره این بحث را احیا کند. او در کمپین های انتخاباتی هم موضوع انقلاب سبز را مطرح کرده بود. او تمایل داشت که برگردد و ترجیح داده که هرچه زودتر بر سر این مساله برود.
درمورد کرونا هم موضوع بسیار جدی است. یکی از علل شکست ترامپ در انتخابات را هم بسیاری همین بیماری می دانند. بایدن روی این قضیه بسیار مانور داده و آمار کشته شدگان هم بسیار بالاست. بنابراین طبیعی است که بخواهد فوری سراغ این موضوع برود.
پیش از این به نظر می رسید که بایدن موضوع بازگشت به برجام و افزایش همکاری با اروپایی ها را در اولویت خود بگذارد. اما این اتفاق نیافتاده است. از طرف دیگر ممکن است که ایران مجبور شود که طرح مجلس را اجرا کند. در این صورت آمریکا چه رویکردی خواهد داشت و سرنوشت برجام چه می شود؟
ایران وضعیت پیچیده ای دارد. آنها انتظار دارند هر اظهار نظری که تیم بایدن انجام می دهد و گامی که بر می دارد٬ ایران هم حسن نیتی از خود نشان دهد. من فکر می کنم این کار دوجانبه است و اگر قرار باشد دو طرف به سمت تنش زدایی پیش بروند٬ هر دو گام هایی را بردارند. من فکر می کنم بهترین گام این است که گفتگوهایی در خصوص بازگشت به برجام شکل بگیرد. افکار عمومی داخل آمریکا مرتب به بایدن گوشزد می کند که به برجام بازگردد. اما اگر او بخواهد به توافق بازگردد٬ نیازمند این است که هر دو کشور گام هایی برای اثبات حسن نیت خود بردارند. به همین دلیل است که فعلا اروپایی هم پیرو آمریکایی ها هستند. به نظر من دو طرف باید دست به اقداماتی برای اثبات حسن نیت خود بزنند در غیر این صورت اروپایی ها راحت تر پشت سر بایدن برای تحت فشار قرار دادن تهران می ایستند. اگر ایران بخواهد که طرح را اجرایی کند٬ این موضوع می تواند ضربه به اعتماد سازی باشد.
اولویت های سیاست خارجی آمریکا در قبال روسیه و چین چطور خواهد بود؟دموکرات ها مسائل استراتژیک دارند. اما در مسائل بین المللی به موضوعاتی چون گفتگو و سازش و مذاکره اعتقاد دارند. یعنی من فکر می کنم که آنها مشکلات خود را با روسیه و چین هم با همین قالب رفع و رجوع می کنند. این مساله را ترامپ به عنوان یک هشدار به کار می برد و میگوید که اگر بایدن بیاید کشور را به سمت چین سوق می دهد. اما موضوع بیشتر اقتصادی است. به نظر من دولت بایدن به دنبال برخی توافقات مثلا در سازمان بهداشت جهانی با چین خواهد بود. فکر نمی کنم که در دولت بایدن فضا با مسکو و پکن به سمت تنش برود و آمریکا در خیلی از حوزه ها برخی امتیازات را خواهد داد و امتیازاتی هم خواهد گرفت.
روابط به شکل دوران ترامپ نخواهد بود و بیشتر به سمت تعامل پیش می رود. حتی با ایران و آمریکای جنوبی هم وضعیت تعاملی و صلح جویانه پیش خواهد رفت.
مشکل فعلی ایالات متحده با روسیه چیست و بایدن چه سیاست هایی را در قبال این کشور اتخاذ می کند؟
بحث روسیه بسیارپیچیده است. به نظر می رسید که در دوره ترامپ روس ها نقطه ضعف هایی را از او داشتند. ترامپ چندان مایل نبود که بحث با روسیه به تنش و درگیری بیشتر کشیده شود. خیلی جاها آمریکا در قبال روسیه پا پس می کشید و آن هم به خاطر خود ترامپ بود که تمایلی نداشت که با پوتین در بیفتد. رییس جمهور روسیه هم رابطه خوبی داشت. او حتی دیرتر از بسیاری از کشورها به بایدن به خاطر برد در انتخابات تبریک گفت که نشان می داد از این اتفاق تازه چندان خوشنود نیست.
من فکر می کنم روابط ترامپ و پوتین خاص و پیچیده بود و من بعید می دانم در دوره بایدن تکرار شود. بلکه فکر می کنم روشی که اوباما در مورد روسیه و حتی چین داشت٬ با توجه به تیم سیاست خارجی که چیده٬ دوباره تکرار شود. آنها علاقه مند به بحث مهار هستند.
در مورد چین چه اتفاقی پیش خواهد آمد و اولویت آمریکا در خصوص این کشور چیست؟
چین الان کشوری است که برخی از مهم ترین اندیشکده های روابط بین الملل معتقدند باید اولویت اول آمریکا باشد. به همین خاطر بحث این کشور اهمیت زیادی دارد. پکن به عنوان یک قدرت نوظهور ممکن است در عصر آینده موقعیت متفاوتی داشته باشد و از سال 2005 به بعد در رقابت مساوی با ایالات متحده قرار بگیرد. آمریکایی ها بحث مهار چین را مهم تر از مهار روسیه می دانند. چرا که روسیه بعد از فروپاشی شوروی چندپاره شد. اما در ایالات متحده نگرانی از قدرت چین وجود دارد. طیفی در آمریکا وجود دارد که معتقد است نباید به این کشور فرصت داد و یک طیف گسترده تری هم هست که می گوید باید با پکن تعامل کرد. این نوع تعامل هم به دلیل همان سیاست مهار است. دو طرف احتمالا گفتگوهایی با هم داشته باشند و بخواهند با دادن و گرفتن امتیازاتی به ویژه در زمینه تعرفه و تجارت یکدیگر را کنترل کنند.
برخی معتقدند که آمریکا به دلیل وضعیت اقتصادی که چین دارد٬ از این پس اولویت سیاست خارجی خود را به سمت این کشور می برد و حتی دیگر ارتباطاتش را با اروپا به شکل سابق برنخواهد گرداند. به ویژه اینکه دلار ایالات متحده به دلیل کرونا هم دارای مشکلاتی شده است. این امر چقدر محتمل به نظر می رسد؟
به احتمال قوی آمریکایی ها به سمت تعامل با چین پیش می روند. صحنه بین المللی در حال تغییر است. کرونا بسیار موثر بوده و با نوع شعارهایی که طیف دموکرات می دهند٬ ارزش های جهانی و همبستگی جهانی احیا شود. این طیف از دموکرات ها در تصمیم گیری های آمریکا در زمان بایدن موثر خواهند بود و این از نوع چینش کابینه او هم مشخص است. اما در عین حال آمریکا می گذارد که هژمونی اش را از دست بدهد. اما طیفی که به دنبال تعامل است٬دست بالا را دارد.
روابط با آمریکا یک رابطه سنتی است. ممکن است این دو در حوزه های مختلفی اشتراک یا رقابت داشته باشند. اما اولویت امریکا نزدیکی به اروپا بوده . اما نگاه به چین یک موضوع اقتصادی است که بعید است چندان دوری بین این دو اتفاق بیفتد.
در مورد ایران٬ دو مساله وجود دارد. اولی برداشته شدن تحریم ها و دیگری بازگشت به توافق هسته ای است. به نظر شما ایران چه جایگاهی در اولویت های بایدن دارد و چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
خیلی از مشکلات سیاست خارجی ما داخلی هم هست. تا زمانیکه وضعیت داخلی تثبیت نشود و جناح های سیاسی به یک انسجام ملی نرسند٬ وضعیت برای ما همین طور خواهد بود. آمریکا و حتی اتحادیه اروپا چندان نمی دانند که با چه ایران و کدام طیفی طرف هستند. به همین خاطر ما اول باید در داخل تغییراتی داشته باشیم که یک همبستگی ملی و محور واحد در سیاست خارجی به وجود بیاید.
اگر ما در داخل به این دستاورد برسیمُ آن وقت است که دولت بایدن هم می تواند به طور روشن بگوید و اعلام کند که در قبال موضع ما چه سیاستی را قرار است که در پیش بگیرد. او اعلام کرده که خواهان بازگشت به برجام است و به نظر نمی رسد که بخواهد از این قول تخطی کند. اما چگونگی این اتفاق است که مورد بحث قرار دارد.
برخی معتقدند موضوع تحریم ها برای بایدن با یک فرمان قابل حل است. اما برخی می گویند او ممکن است با نگه داشتن تحریم ها و با دست یافتن به یک اجماع با اروپا٬ بخواهد شروطی را برای ایران بگذارد. شما کدام را محتمل تر می دانید؟
با توجه به گذشت زمان٬ آمریکایی ها تمایل خواهند داشت که برجام تازه ای را ایجاد کنند. از نظر آمریکایی ها با توجه به بحث های منطقه ای به نظر می رسد که نیاز به یک توافق دیگر ضروری است. آمریکا می گوید انتظاراتش برآورده نشده. البته آنها هنوز به یک جمع بندی مشخص نرسیده اند. چرا که آنها هنوز مستقر نشده اند و فقط گمانه زنی هایی است که مطرح می شود. اما اگر قرار بر مذاکره باشد٬ بحث های دیگر از جمله مسائل منطقه ای و موشکی را مطرح خواهند کرد.
