وزارت خارجه کشورمان تلاش کرده تا در وضعیت تحریم با همکاری با پکن، به گشایش اقتصادی و عبور از تحریم ها کمک کند. در چنین شرایطی چین هم که از نظر سیاسی به شدت با ایالات متحده زاویه دارد، به همکاری با تهران پرداخته است. در حال حاضر چین مهم ترین شریک تجاری ایران است و این کشور وارد کننده عمده انرژی از کشورمان به حساب می آید. این روابط نزدیک می تواند مسیر ایران را آسان تر کند. علی اصغر زرگر کارشناس مسائل بین الملل در مورد سفر ظریف به چین میگوید:
سفر ظریف که در شرایط تقریبا بحرانی تحریم انجام گرفته، تا چه اندازه می تواند راهگشا باشد؟
بخشی از مسافرت های دیپلماتیک مربوط به دیپلماسی عمومی است که از بحث های محرمانه تا واکنش به مسائل بین المللی و مسائل اقتصادی میان دو کشور. نقاط مبهم و مسائلی که نیاز به رسیدگی دارند اغلب در چنین سفرهایی مورد پیگیری قرار می گیرند. در مورد ایران و چین مسائل زیادی در خصوص همکاری های دو جانبه و گسترش آنها مطرح است. حتی برخی شایعات می گویند دلخوری هایی از سوی چینی ها وجود دارد بابت اینکه بخشی از جزئیات قرارداد 25 ساله به دست رسانه ها منتشر شده است و تهران و پکن ممکن است در این خصوص هم با هم گفتگو کنند. مجموع این گفتگوها با توجه به اینکه روابط دو کشور در زمینه سیاسی و اقتصادی بهم تنیده است اهمیت زیادی دارد.
این سفر همانطور که گفتید احتمالا چند هدف داشته است. به نظر شما این اهداف چطور از سوی وزیرخارجه ایران دنبال شده اند و تا چه اندازه ایران در زمینه تحقق آنها موفق خواهد بود؟
من فکر می کنم ظریف در این سفر اهداف گوناگونی را مدنظر قرار داده است. ایران از جانب غرب در فشار است و آمریکایی ها از برجام خارج شده اند و اروپائی ها هم قادر به انجام تعهدات خود نیستند. ایران از نظر اقتصادی نیاز دارد که روابط خود را با چین گسترده کند و این موضوع یکی از مهم ترین مواردی است که در این سفر مورد توجه قرار گرفته. از سوی دیگر نواقصی که در صادرات وجود دارد و موانع احتمالی نیازمند رسیدگی ایران و وزارت خارجه است.
از آنجایی که چین و ایران روابط گسترده ای با هم دارند و انتظار می رود که این روابط از این هم بیشتر باشد، مکانیسم های تجاری باید بررسی شوند. اینکه ارز چطور بین دو کشور رد و بدل شود و روابط بانکی چگونه باشد موضوعات مهمی هستند.
یک موضوع مهم دیگری که به آن اشاره می شود، قرارداد 25 ساله میان ایران و چین است. ناظران می گویند در این سفر دو طرف در پی فراهم کردن مقدمات این قرارداد بر آمده اند. شما چطور فکر می کنید؟
ما به دو موضوع دیگر باید اشاره کنیم که مرتبط با همین مساله قرار داد هستند. ایران و چین دیدگاه سیاسی مشابهی در زمینه آمریکا دارند و چین دلخوری هایی از واشنگتن دارد که حل ناشدنی به نظر می رسند. تهران و پکن اغلب در مورد ایستادگی مقابل واشنگتن و یکجانبه ترامپ با یکدیگر تعاملاتی دارند. مسائل مربوط به قرارداد 25 ساله هم هست که نیاز به پیگیری دارد تا ایران بتواند از مرحله تحریم به خوبی عبور کند. چینی ها معمولا ابتدا یک قرارداد کلی می بندند و بعد قراردادهای جزئی تر مختلفی بسته می شود. در این بین توافقاتی که بین مقامات دو کشور انجام می گیرد، اهمیت زیادی دارد چرا که نقشه راه توافقات بعدی و جزئیات را مشخص تر می کند.
همانطور که دیدیم، ظریف حمایت قاطع خود را از همکاری با چین، پیش از این سفر اعلام کرد. اهمیت این قرارداد برای ایران در شرایط فعلی چیست؟
با توجه به رفتارهای خصمانه ایالات متحده علیه ایران و رفتار منفعلانه ای که اروپائی ها حتی برخلاف میل خود انجام می دهند، روابط تهران و پکن و قرارداد 25 ساله اهمیت زیادی دارد. به نظر می رسد که یکی از اهداف ظریف در این سفر هم این است که اصول کلی قرارداد را با چینی ها کامل و نهایی کند. تا بالاخره بعد از مدت ها روی این اصول توافقی حاصل شده و دو طرف به سمت جزئیات بروند. این روند می تواند از فشارها بر روی ایران کم کند.
این روند چطور اتفاق خواهد افتاد؟ با توجه به اینکه فشارها مدام در حال افزایش هستند، چه سازوکاری می تواند سرعت و میزان فشار ها را کمتر کند؟
ما در وضعی هستیم که همکاری های بین المللی محدود شده، دست های ما از سرمایه های خارجی کوتاه است و بعد هم تجارت بین الملل م هم دارای محدودیت هایی است . برای برون رفت از چنین شرایطی می توانیم روابط خود را با سایر کشورهایی که مسائل اقتصادیشان با منافع آمریکا گره نخورده، همکاری کنیم. برخلاف تکنوکرات های ایرانی که مایل به گسترش ارتباطات با غرب بودند، در شرایط فعلی گردش به سمت شرق است که می تواند راه گشا باشد.
ایران باید دریچه ای را باز کند و معقول است که این دریچه به سمت چین باشد که سرمایه و تکنولوژی دارد و یکی از برترین اقتصادهای جهان است. از سوی دیگر چین کشور دارای نفوذی است که می تواند در روابط ما با کشورهای متحدش هم اثر بگذارد. یعنی روابط با کشورهایی چون و روسیه و کره و.... که به چین نزدیک هستند، می تواند بهتر و بهتر شود. وزارت خارجه به دنبال شرایطی است که بتواند هم از نظر سیاسی و هم اقتصادی ، با کشور چین همکاری کند و قراردادها را به نتیجه برساند و در این امر تاکنون موفق بوده است.
به نظر شما چه موانعی در مقابل این همکاری ها وجود دارد؟
در این شکی نیست که آمریکا و برخی از کشورهای عربی که روابط خوبی با ایران ندارند، خیلی از این موضوعات مطرح شده دل خوشی نداشته باشند. ممکن است که رسانه های آنها علیه همکاری دو کشور محتوا تولید کنند و سعی در انحراف در موضوع داشته باشند. بخش هایی از این همکاری ها مثلا در زمینه های دفاعی و تکنولوژی و ... می تواند به شدت آنها را خشمگین کند. وزارت خارجه باید بتواند با وجود همه این موانع محتاطانه و با توجه به منافع ملی، کار خود را پیش ببرد.
