کدام بازار برای سرمایه‌دارها جذاب‌تر است؟

قلم‌نیوز: از همین حالا می‌توان نتایج معناداری  از  این نظر سنجی عصر ایران، استخراج کرد و به کل جامعه تعمیم داد. اولویت‌بندی بازارهای سرمایه‌گذاری هم که همیشه بحث شیرینی است. با توجه به رویدادهای سیاسی و اجتماعی ترتیب محبوبیت بازارها همواره دستخوش تغییر می‌شود و این جای بحث‌های جدیدی را باز می‌کند. در این روزهای اخیر هم با توجه به افت قابل توجه بورس و طرح اوراق سلف نفتی دوباره این بحث داغ شده که الان کدام بازار برای سرمایه‌گذاری جذاب‌تر است؟

سپرده بانکی هیچ‌وقت تا این اندازه مهجور نبوده. چون الان نرخ سود سپرده بانکی یک‌ساله بین ۱۶ تا ۱۸درصد است و فاصله معناداری با تورم دارد. حالا بعضی بانک‌ها و موسسه‌ها با روش‌هایی تا ۱۹درصد هم سود می‌دهند اما بالاتر که به هیچ وجه نداریم. این در شرایطی است که نرخ تورم در تیرماه ۲۶٫۹درصد گزارش شده(منبع: مرکز آمار) و می‌دانیم که در خیلی از کالاها تورم به مراتب بالاتر از این عدد است. طبعا وقتی نرخ تورم از سود بانکی فاصله داشته باشد، سپرده‌گذاری در بانک جذابیت خود را از دست می‌دهد.

ضمن این‌که گرفتن همین سود هم شروطی دارد که بازارهای دیگر ندارد. به‌طور مثال در سپرده‌های یک‌ساله تا موعد سررسید نمی‌توانید به پول دست بزنید وگرنه باید به سود سپرده‌های کوتاه‌مدت و نرخ‌های ۱۰درصد و ۱۲درصد اکتفا کنید. سود روزشمار هم که از پارسال حذف شده. حالا موازی با همه این محدودیت‌های بانکی، شاهد رشد افسارگسیخته بازارهای مالی دیگر هم هستیم. مثل بورس که منهای مردادماه، در ماه‌های قبل ظرف یک‌ماه اندازه دوسال سپرده بانکی سود می‌داد.

یا بازار خودرو را در نظر بگیرید، به‌طور مثال یک دستگاه خودرو ساندرو از ۵۰میلیون تومان سال ۹۶ الان به ۳۵۰میلیون تومان رسیده. یعنی دست کم ۷۰۰درصد سود! کدام بانک را سراغ دارید که از سال ۹۶ تا الان چنین سودی بدهد؟ بعد بعضی تعجب می‌کنند که چرا خودرو کالای سرمایه‌ای شده! با این‌همه باید بگوییم بانک‌های مجوزدار و رسمی ‌به‌دلیل امنیت و اعتباری که دارند همچنان گزینه اول بعضی از صاحبان سرمایه هستند.

پرواز بورس از تابستان پارسال شروع شد. آن زمان تازه شاخص از مرز ۳۰۰هزار واحد عبور کرده بود اما کسی در خواب هم نمی‌دید که کمتر از یک‌سال بعد شاخص کل قله دومیلیون واحدی را هم فتح کند. دلیلش هم مشخص است چون سال‌ها بورس خیلی متعادل پیش می‌رفت و حتی در نیمه دوم سال ۹۷ یک ریزش اساسی را هم به چشم دیده بود. به‌هرحال امسال از ابتدای سال شاخص کل بازار سرمایه حیرت‌انگیز رشد کرد و تا آخر اردیبهشت مقاومت یک‌میلیون واحد درهم شکسته شد.

به زبان ساده بگوییم، همین اول امسال هرکس هر سرمایه‌ای وارد بورس تهران کرده بود تا قبل از تابستان دوبرابر شده بود. دلیل این اتفاق هم بی‌تردید ورود نقدینگی به این بازار است. به‌طور میانگین هزارمیلیارد تومان و حتی بعضی روزها سه تا چهارهزار میلیارد تومان پول جدید وارد بورس می‌شود. دولت هم با عرضه‌اولیه‌های سریالی حمایت خود را از این بازار نشان داد. تعداد داوطلبان دریافت کد بورسی در این فاصله جهش چشمگیری داشت و شرکت‌های کارگزاری فرصت سر خاراندن هم نداشتند.

با این‌حال بعضی مردم به‌طور سنتی نسبت به بورس بدبین هستند. یعنی اینطور تصور می‌کنند که ریسک این بازار از بقیه بیشتر است. شاید هم چون معامله‌گری در بورس نیاز به آشنایی با بعضی مفاهیم و اصطلاحات خاص دارد، از بیرون برای بعضی ترسناک به‌نظر می‌رسد. خلاصه مطلب این‌که استقبال از بورس تا الان که خوب بوده. منطقی اگر نگاه کنیم تا ورود جریان نقدینگی ادامه دارد هم باید همین روند صعودی ادامه داشته باشد.

حتی یک نکته مثبت دیگر بورس این است که اگر تغییری در انتخابات آمریکا و برجام و مسائل دیپلماتیک تغییری رخ بدهد هم می‌توانیم پیش‌بینی کنیم بازار بورس مثل بازارهای دیگر سقوط که نمی‌کند هیچ احتمالا در بعضی نمادها صعودی‌تر هم می‌شود. پس چرا چندروز است این بازار متزلزل شده و شاخص تا کمتر از دومیلیون واحد ریزش داشته؟ نکته مهم در بعضی اظهارنظرهای غیرکارشناسی و بی‌موقع بعضی مسئولان است.

هفته پیش یک مقام مسئول در سازمان خصوصی‌سازی و وزارت اقتصاد اعلام کرد که صندوق ای‌تی‌اف۲ منتفی شده. خب از قبل اعلام شده بود که سهام چهار پالایشگاه در قالب صندوق قرار است در بورس عرضه شود و پذیره‌نویسی آن از شهریور شروع می‌شود. با این اظهار نظر اما یک شوک اساسی به این چهار نماد که اتفاقا نمادهای شاخص‌سازی هم هستند وارد شد. بعد هرچقدر وزیر نفت و وزیر اقتصاد توضیح دادند و جلوی دوربین گفتند، موضوع حل شده و ای‌تی‌اف۲ عرضه می‌شود هم افاقه نکرد.

به‌خصوص که این ماجرا هم‌زمان شد با آزادسازی ۳۰درصد دیگر از سهام عدالت و مقاومت دومیلیون واحدی شاخص کل و بعضی رویدادهای سیاسی و اقتصادی. دیروز که در بعضی دقایق کل نمادها به‌طور مطلق منفی شد؛ یعنی تابلو یکدست قرمز بود. حالا این نگرانی به‌وجود آمده که اگر زودتر بازار سرپا نشود، اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به بورس از بین برود و موجی که از ابتدای سال شاهد بودیم معکوس شود. اگر این اتفاق رخ بدهد و احتمالا دوماه دیگر همین نظرسنجی را تکرار کنیم دیگر بورس دومین بازار جذاب انتخاب نمی‌شود و تا رتبه آخر سقوط می‌کند.

از این هفته عرضه اوراق سلف نفتی شروع شد. این شیوه سرمایه‌گذاری خیلی جدید نیست و پنج‌سال پیش هم اجرا شده بود که خیلی استقبال نشد. به‌هرحال شکل ماجرا به‌نوعی شبیه همان گواهی اوراق سپرده است. شما الان از طریق بورس انرژی اوراق نفتی را برای تحویل دوسال آینده پیش‌خرید می‌کنید. درنهایت هم ۱۹درصد سود سالانه مشمول این اوراق می‌شود. حالا مزیت این طرح نسبت به گواهی اوراق سپرده چیست؟

اینجا در بورس انرژی می‌توانید این اوراق را خرید و فروش کنید و یک سود هم عاید سهامداران می‌شود. بعد اگر قیمت نفت در دنیا بالا برود(که قطعا بعد از پایان کرونا و شروع رونق اقتصادی بالا می‌رود) اینجا هم اثر مثبت می‌گذارد. فقط نکته منفی کجاست؟ قیمت هر بشکه نفت را در این طرح ۹۴۴۶۰۰تومان در نظر گرفتند. هر بشکه نفت ایران الان ۴۴دلار قیمت دارد و با این حساب قیمت دلار را با ما تقریبا ۲۱۵۰۰تومان حساب کردند. حالا اگر قیمت دلار در آینده پایین بیاید تکلیف چیست؟ چون طبق گفته خود رئیس کل بانک مرکزی، قیمت دلار کاهش پیدا می‌کند.

در این صورت می‌توانیم بگوییم سودی که سهامداران از افزایش قیمت نفت می‌برند با کاهش قیمت دلار خنثی می‌شود. اگر قیمت دلار بازهم بالا برود که خب خوش‌به‌حال سهامداران نماد سنفت. به‌نظر می‌رسد ناشناخته بودن این سرمایه‌گذاری فعلا سهامداران خُرد را ترسانده و با توجه به این‌که گفته شده طرح فروش نفت مصوبه سران قوا با این طرح متفاوت است، احتمالا اکثر مردم تصمیم‌گیری در این زمینه را به بعد از رونمایی از طرح رئیس‌جمهور موکول می‌کنند.

سرمایه‌گذاری در بازار طلا و سکه یکی از روش‌های محبوب نسل‌های مختلف است. هرچند خیلی از سرمایه‌گذاران این بازار، به این نکته توجه نمی‌کنند که قیمت این کالاها تابع دو پارامتر اصلی است. یکی قیمت دلار و دیگری قیمت طلای جهانی. یعنی با استفاده از یک فرمول ساده می‌توان قیمت واقعی سکه و طلا در داخل را محاسبه کرد و باید با رصد کردن دو شاخص دیگر برای ورود یا خروج به بازار طلا و سکه تصمیم گرفت.

معمولا در رسانه‌ها از زبان مسئولین درباره حباب سکه و طلا زیاد می‌شنویم ولی واقعیت این است که سیستم عرضه و تقاضا خیلی اجازه نمی‌دهد حباب این بازار پایدار باشد. به‌طور مثال وقتی قیمت طلای جهانی بالا برود، به‌سرعت بازار هم واکنش نشان می‌دهد و طلا و سکه در داخل جذاب می‌شود. یا برعکس وقتی قیمت دلار سقوط کند، متناسب با آن طلا و سکه هم پایین می‌آید. طلا و سکه چندسالی که دلار ثبات داشت، خیلی بازار جذابی برای سرمایه‌گذاری نبود؛ چون سوددهی آن حتی از نرخ سود بانکی هم کمتر بود.

ضمن این‌که نگهداری از آن هم برای سرمایه‌داران خُرد مشکلات خاص خود را دارد. در این سال‌های اخیر اما این معادله عوض شده. یکی این‌که قیمت دلار نجومی‌ بالا رفت و بازار طلا و سکه را تکان داد. بعد هم ماجرای کرونا پیش آمد که باعث شد قیمت هر انس طلای جهانی بالا برود حتی برای چندروز از رقم تاریخی دوهزار دلار هم عبور کرد. بعد البته با اعلام خبر ساخت واکسن روسیه قیمت طلای جهانی تا ۱۰۰دلار در یک روز کاهش پیدا کرد که روی بازار ایران هم تاثیر گذاشت اما در کل طلای جهانی در همین چندماه رشد خیره‌کننده‌ای را تجربه کرد.

الان در مقطعی هستیم که برای ورود به بازار طلا و سکه خیلی باید محتاط بود. چون انتظار می‌رود در روزهای آینده با کاهش قیمت دلار و در وهله بعد کاهش قیمت طلای جهانی(بعد از اعلام خبر ساخت واکسن در غرب) قیمت سکه و طلا هم در داخل متعادل شود. همین دیروز هم شاهد بودیم که قیمت هر قطعه سکه امامی‌ تا ۱۰میلیون و ۱۰۰هزار تومان ریزش داشت و قیمت هر گرم طلای ۱۸عیار هم تا پشت خاکریز یک‌میلیون تومان عقب‌نشینی کرد.

سرمایه‌گذاری در بازار ارز هیچ‌وقت روش خوبی نیست. نگاه به امسال نکنید که قیمت‌ها از حدود ۱۴ یا ۱۵هزار تومان به ۲۲هزار تومان رسید. همین پارسال از اول بهار تا اواخر زمستان که ماجرای کرونا پیش آمد، قیمت ارز در کانال ۱۳ و ۱۴هزار تومان درجا می‌زد. یا بین سال‌های ۹۲ تا ۹۶ کلا روی هم بازار ارز ۱۵درصد هم سود نداده بود. نکته بعدی این‌که قیمت ارز خیلی شدید تابع رویدادهای سیاسی است.

یعنی با یک اتفاق در حوزه دیپلماسی عرضه در بازار بالا می‌رود و دلار می‌تواند تا زیر ارزش واقعی‌اش هم به‌سادگی سقوط کند. وقتی هم که قیمت‌ها نزولی شود، فکر نکنید به‌راحتی می‌توانید دلارهایتان را بفروشید چون در آن زمان کسی اصلا خریدار نیست. نگهداری از ارز هم مثل طلا و سکه مشکلات مشابهی دارد و احتمال سرقتش بالاست. شما دلار را نمی‌توانید در سپرده بانکی بگذارید و سود بگیرید.

یک سپرده ارزی داشتیم که آن‌هم شرایط خاصی دارد و در دسترس عموم نیست. تازه اگر موقع خرید دلار با دلارهای جعلی یا قدیمی ‌سرتان کلاه نگذارند. جدا از متر و معیارهای اقتصادی، باید بگوییم احتکار ارز از نظر اخلاقی هم ایراد جدی دارد. بارها گفته شده که این کار چه ضربه مهلکی به خود مردم ما می‌زند. بنابراین این‌که از خرید ارز در این نظرسنجی هم خیلی استقبال نشده خیلی تعجبی ندارد.

چیزی حدود نصف شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی سرمایه‌گذاری در ملک را گزینه جذاب‌تری دانستند. یک تصور در بین عامه مردم وجود دارد که سرمایه‌گذاری در بخش مسکن سودده‌ترین روش است. این ایده البته خیلی بیراه نیست اما به‌شرطی که به دید بلندمدت بخواهیم نگاه کنیم. به‌طور مثال از فروردین پارسال تا فروردین امسال قیمت مسکن در تهران که تازه همه می‌گفتند خیلی رشد کرده ۳۷درصد سود داده بود اما در همین بازه زمانی سکه ۴۴درصد سود داده بود یا بورس رشد ۶۴۷درصدی داشت.

بازار مسکن اما در ماه‌های بعد این عقب‌افتادگی را جبران کرد. همین چندروز پیش اعلام شد که میانگین قیمت آپارتمان در تهران به ۲۱میلیون تومان در هر متر مربع رسیده. البته با شرایط فعلی احتمالا مسکن دیگر برای خیلی از مردم با سرمایه‌های خُرد گزینه در دسترسی نیست. درمجموع اما به‌نظر می‌رسد نکته‌ای که بازار مسکن را برای بسیاری از سرمایه‌گذاران جذاب کرده، امن بودن آن و وابستگی بالای آن به اشتغال و اقتصاد داخلی است.

یعنی ساخت مسکن در کشور ما عملا وابستگی به خارج از کشور ندارد و صفر تا صد آن در داخل قابل انجام است. رونق اقتصادی هم خیلی وابسته به این بازار است، بنابراین دولت‌ها همیشه از آن حمایت می‌کنند. یک مشکل اساسی این بازار احتکار مسکن توسط سرمایه‌گذاران کلان است که این امیدواری وجود دارد با طرح‌هایی مثل مالیات بر خانه‌های خالی این سوداگران هم در تنگنا قرار بگیرند که البته شورای نگهبان فعلا به این طرح مجلس ایراد گرفته است.