سیاتیک در طب سنتی
سیاتیک در طب سنتی ایران با نام «عرق النسا» شناخته مي‌شود. این رگ درحقیقت همان عصب سیاتیک است که ریشه‌های آن از سه مهره انتهای کمر و استخوان خاجی که داخل لگن وجود دارد، خارج مي‌شود. این پنج ریشه در لگن به یکدیگر مي‌پیوندند و قوی‌ترین، بلندترین و ضخیم‌ترین عصب را در بدن انسان به وجود مي‌آورند. همان‌طور که مي‌دانید بین مهره‌های ستون فقرات ماده لزجی وجود دارد که در اصطلاح امروز، دیسک نامیده مي‌شود. این دیسک همواره درون غشاهایی قرار دارد که از تغییرشکل دادن آن جلوگیری مي‌کند اما اگر به دلایل مختلف این دیسک دفرمه شد و تغییر حالت داد ناگزیر به ریشه‌های عصب سیاتیک فشار وارد کرده و موجب بروز درد در بدن مي‌شود. گاهی به دلیل آن‌که لگن خاصره تحت‌تاثیر ضربه‌ای قرار مي‌گیرد، ریشه اعصاب داخلی لگن دچار تورم شده و این تورم نیز به ناچار با درد همراه مي‌شود و این مي‌شود که به اصطلاح مي‌گوید سیاتیک فردی گرفته یا دردناک شده است.
چرا درد ناک مي‌شود
به جز دفرمه شدن دیسک و تغییر حالت آن، دلایل دیگری نیز وجود دارد که موجب دردناک شدن سیاتیک مي‌شود. از بین آن‌ها به ارثی بودن سیاتیک مي‌توان اشاره کرد. در مکتب طب اخلاطی انسباب ماده نیز یکی از دلایل دردناک شدن سیاتیک است. به این معنا که وقتی مفصل‌ها و مهره‌ها در بدن ضعیف مي‌شوند، مواد و اخلاطی را به خود جذب مي‌کنند که این اخلاط موجب حجیم شدن ناحیه میان مهره‌ای مي‌شود. بنابراین این افزایش حجم موجب تنگ شدن ریشه‌های عصب سیاتیک شده و درنهایت منجر به تورم و دردناکی این عصب مي‌شود. تحریکات نفسانی نیز یکی دیگر از مواردی است که منجر به عود شدن دردهای سیاتیکی مي‌شود.
تحریکات نفسانی و تشدید درد سیاتیک
هرگونه تحریکات نفسانی اعم از عصبانیت، شوک و استرس که موجب انقباض عضلات بدن شود، ممکن است فرد مستعد به دردهای عصب سیاتیک را در معرض خطر قرار دهد. به این‌ترتیب که با انقباض عضلانی مجاری ریشه‌های عصب تنگ شده و این تنگی مجاری منجر به فشردگی ریشه اعصاب و دردناک شدن آن‌ها مي‌شود. به همین دلیل است که گاهی از بیماران‌مان مي‌شنویم که با شنیدن فلان خبر یا پس از عصبانیت دچار درد شدیدی در ناحیه سیاتیک شدم.
چرا در فصل سرد دردناک‌تر است؟
به‌طور کلی هر نوع برودت و سرما اعم از سرمای بیرونی و محیط یا سرمایی که از طریق مصرف مواد و خوراکی‌هایی با طبع سرد به بدن این افراد وارد شود منجر به سرد شدن مزاج اندام‌ها و مفاصل این گروه مي‌شود. این سرما در حقیقت با افزایش غلظت مایع بین مفصلی در بدن این افراد موجب تحریک ریشه اعصاب و دردناک شدن آن‌ها در فصل‌های پاییز و زمستان مي‌شود.
*چه نشانه‌هایی دارد؟
عموما دردهای ناحیه سیاتیک با دردهای خفیف آغاز شده و به مرور به دردهای شدید در ناحیه کمر و پاها تبدیل مي‌شود. در موارد بسیار شدید آن بیمار از شدت درد نمی‌تواند کمر یا پای خود را حرکت داده و آن را صاف کند. در این حالت بیمار زمین‌گیر مي‌شود و تنها درد شدید است که حس مي‌کند. متاسفانه در مواردی از این بیماری دیده شده که مفصل ران دچار دررفتگی شده و این دررفتگی منجر به انحراف فرد در مسیر حرکتش مي‌شود. این انحراف از مسیر در حین حرکت دردناک است. بنابراین بیمار دچار‌ترس از حرکت شده و سعی مي‌کند برای پیشگیری از بروز درد کمتر مفصل‌ها و اندام مربوطه را حرکت دهد. این کار باعث مي‌شود به مرور اندام مربوطه دچار آتروفی یا تحلیل عضلانی شده و به مرور لاغر شده و کارایی اولیه خود را از دست بدهد. عموما متخصصان طب سنتی بیماران را به انجام حرکات ورزشی ملایم، پیاده‌روی صبحگاهی و شامگاهی، عدم مصرف ماست و دوغ به همراه غذاهای حاوی گوشت قرمز و سفید توصیه مي‌کننند. رعایت کردن این موارد در کنار گنجاندن موادی چون شیره انگور، مغز گردو در رژیم غذایی صبحانه یا عصرانه کمک زیادی به پیشگیری از بروز این دردها و ایجاد گرمی در مفاصل بدن مي‌کند.
چه کسانی به آن مبتلا مي‌شوند؟
افرادی که دارای خون غلیظ و بلغم غلیظ‌اند یا افرادی که بلغم زیادی در بدن‌شان تولید مي‌شود، بیشتر از ديگر افراد مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک‌اند. علاوه بر این افراد چاق و افرادی که دچار اضافه وزن هستند نیز در این گروه قرار مي‌گیرند. بسیاری از افرادی که به‌واسطه کارشان مجبورند وسایل و بارهای سنگین حمل کنند یا به دلیل شیوه غلط نشستن، برخاستن و خوابیدن فشار زیادی بر مفاصل به‌ویژه مفصل ران خود ایجاد مي‌کنند نیز نسبت به دیگران بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک‌اند. حتی در ورزشکارانی که رشته ورزشی سنگین دارند یا بدون آمادگی وزنه بلند مي‌کنند نیز احتمال ابتلا به دردهای سیاتیک بسیار زیاد است. افراد بالای 60 سال نیز از دیگر گروه‌هایی هستند که به دلیل افزایش غلظت مواد در بدن‌شان و همین‌طور به علت ضعف و سستی مفاصل بیشتر به این عارضه مبتلا مي‌شوند.
درمان‌های اورژانسی طب سنتی
دو شیوه درمانی بسیار موثر وجود دارد که خیلی سریع و فوری به تسکین و درمان دردهای شدید ناشی از سیاتیک مي‌پردازد. یکی از این شیوه‌ها فصد است که امروزه کمتر توسط درمانگران و متخصصان طب سنتی ایران مورد استفاده قرار مي‌گیرد و دیگری حجامت است که هر دوی این شیوه‌های درمانی مي‌باید زیر نظر متخصص طب سنتی ایران که بسیار حاذق و متبحر باشد، انجام شود. در شیوه فصد، درمانگر طب سنتی مقدار زیادی خون غلیظ وریدی را از ناحیه تحتانی پاهای بیمار خارج مي‌کند. به این‌ترتیب با خروج خون غلیظ فشار مواد از روی مفصل‌ها برداشته مي‌شود. در مورد حجامت نیز متخصص سه هدف را پیگیری مي‌کند. در مرحله اول با حجامت به تقویت عضو مورد نظر مي‌پردازد. سپس موجب انتقال ماده شده و درنهایت با حجامت موجب افزایش میزان تحمل آوندهای موضع مورد نظر برای دریافت مواد و نشر مواد اطراف مفصل و عضله‌ها مي‌شود. به این‌ترتیب فشار از عضله و مفاصل برداشته شده و درد شدید بیمار تسکین مي‌یابد.
درمان قطعی!
متاسفانه برخلاف دیگر بیماری‌های مفصلی و مشابه که برای آن‌ها درمان قطعی وجود دارد، بیماری سیاتیک با رعایت نکردن نکات ایمنی لازم و با کوچک‌ترین ضربه حرکت نابجا و عامل عصبی‌کننده‌ای ممکن است دوباره فعال و دردناک شود. به همین دلیل است که این بیماری را ادواری مي‌نامند و افرادی که مستعد ابتلا به این بیماری‌‌اند باید مراقبت ویژه‌ای از مفاصل ران، مهره‌های کمر و استخوان خاجی داشته باشند. این بیماری ممکن است در زمان‌های مختلفی در طول زندگی به سراغ انسان بیاید.
چطور پیشگیری کنیم؟
در طب سنتی ایران تدابیر و توصیه‌های بسیاری برای پیشگیری و کنترل سیاتیک برای گروه‌های سنی مختلف وجود دارد که در قالب موارد این توصیه‌ها برای تمامی گروه‌های کودک، نوجوان، جوان، میانسال، نوپیر و کهنسال یکسان است. در میان این تدابیر توصیه‌های زیادی به انجام ورزش و نرمش روزانه و پرهیز از حرکت‌های سریع و سخت به هنگام ورزش و کار شده است. از سویی توصیه‌هایی درباره اصلاح رژیم غذایی و استحمام روزانه با آبگرم و استراحت چند دقیقه‌ای پس از آن به منظور بازگشت حرارت اندام به حالت طبیعی از دیگر تدابیری است که برای کنترل و پیشگیری از عود کردن سیاتیک در طب سنتی به ان اشاره شده است. علاوه بر این در متون کهن طب سنتی اشاره شده که افراد مستعد به سیاتیک باید از حضور در هوای سرد پرهیز کرده و کمتر از غذاهای حاوی گوشت قرمز مصرف کنند. در افرادی که احساس سرما مي‌کنند یا با لمس اندام‌هایشان سردی و برودت احساس مي‌شوند باید توجه بیشتری به رژیم غذایی خود داشه باشند و در برنامه غذایی روزانه خود از موادی مثل مربای بالنگ، مربای شقاقل یا انواع چای‌های گیاهی به همراه دارچین، زنجبیل، هل یا دانه میخک را بگنجانند. و در مقابل آن افرادی که احساس گرمی در بدن دارند از مصرف گوشت در برنامه غذایی خود پرهیز کرده و بیشتر غذاهایی را که با سبزیجات و میوه‌های تازه تهیه مي‌شوند، در سبدغذایی خود بگنجانند.
