امروزه به طور فزاینده‌ای ساختمان‌سازی سبز در شهرسازی‌های مدرن اهمیت و جایگاه خاصی در برنامه‌ریزی‌های کلان مدیریتی پیدا کرده است، به طوری که در بسیاری از کشورها از حالت اجباری و تشویقی خارج شده و به صورت داوطلبانه و بعضا رقابتی ظهور کرده است.
از این رو ساخت و توسعه سازه‌های سبز در شهرسازی‌های مدرن از برنامه‌های راهبردی مهم کشورها برای حفاظت از محیط زیست، کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و سایر گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه مقابله با پدیده گرمایش جهانی است.
در این راستا دکتر محراب مدهوشی، دانشیار گروه تکنولوژی و مهندسی چوب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان با تالیف کتابی با عنوان «بیومواد ساختمانی سبز» به بررسی تاثیر منفی و سهم ساختمان‌سازی در پدیده گرمایش جهانی پرداخته است.
وی معتقد است استفاده از بیومواد ساختمانی سبز و به طور ویژه «چوب» در ساختمان‌سازی منجر به کاهش مشکلات زیست‌محیطی در زمینه مورد بحث می‌شود.
اهمیت و گرمایش جهانی
دکتر محراب مدهوشی، دانشیار گروه تکنولوژی و مهندسی چوب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه ساخت و توسعه ساختمان‌های سبز (Green Buildings) از برنامه‌های راهبردی مهم کشورها برای حفاظت از محیط‌زیست، کاهش انتشار دی‌اکسیدکربن و سایر گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه مقابله با پدیده گرمایش جهانی (Global Warming) است، اظهار کرد: ساختمان سبز ساختمانی است که کمترین آلودگی و مداخله را در محیط زیست ایجاد کند.
وی با بیان اینکه طراحی و ساخت سازه‌های سبز از اصول خاصی تبعیت می‌کنند، خاطر نشان کرد: مهمترین ویژگی این نوع سازه‌ها استفاده از عناصر سازهای است که از ویژگی خاصی تبعیت می‌کنند و تحت عنوان مواد ساختمانی سبز شناخته می‌شوند. این مواد با انرژی نهفته (Embodied Energy) کمتر نقش مهمی در «ترسیب کربن» (Carbon Sequestration) ایفا می‌کنند و در پایان چرخه عمر خود قابلیت بازیافت و استفاده مجدد را در بسیاری از موارد دارند.
به گفته این عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ساختمان‌سازی دوستدار محیط‌زیست ایمن بوده و سبب افزایش ارزش طرح‌های ساختمانی و کاهش اثرات سوء بر محیط می‌شود، ضمن آنکه دارای مزایایی چون افزایش بهره‌وری منابع انرژی، آب و حفاظت از منابع طبیعی، افزایش سطح بهداشت، سلامت و کارآیی ساکنین و در نتیجه مردم جامعه خواهد شد.
وی پدیده گرم شدن کره زمین، بحران انرژی، مسایل زیست‌محیطی و آلودگی‌های صوتی، آب، ریزگردها، شن و خاک را از چالش‌های اساسی جوامع بشری دنیا نام برد و اظهار کرد: فعالیت‌های تجاری و صنعتی جوامع که به انتشار گازهای گلخانه‌ای تقسیم می‌شود، به 3 بخش عمده ساختمان، حمل و نقل و صنعت تفکیک می‌شود و از این میان بیشترین سهم مربوط به بخش ساختمان به عنوان بزرگترین عامل انتشار دی‌اکسیدکربن به اتمسفر است.
مدهوشی ادامه داد: از این رو با توجه به گسترش ساخت‌وسازها و آثار تخریبی که ساختمان‌سازی در محیط اطراف به جای می‌گذارد، نیاز به ساختمان‌هایی که این آثار مضر برای محیط زیست را به حداقل رسانده و در عین‌حال نیازهای زندگی انسان امروزی و آسایش و آرامش را به صورت کامل نیز بر آورده کنند، احساس می‌شود. در این راستا طراحی و ساخت ساختمان‌هایی با عنوان «ساختمان سبز» روز به روز رونق بیشتری می‌گیرد.
وضعیت ایران در تولید گازهای گلخانه‌ای
این محقق حوزه محیط زیست با اشاره به وضعیت ایران در تولید گازهای گلخانه‌ای، گفت: ایران در حال حاضر جزو 10 کشور اول جهان است که بیشترین میزان تولید CO2 را دارد و این در حالی است که ایران از نظر شاخص‌های توسعه اقتصادی و تعداد جمعیت نسبت به سایر کشورها وضعیت مطلوبی ندارد.
وی یادآور شد: بسیاری از کشورهای توسعه یافته قبل از پیمان کیوتو و با شدت بیشتر بعد از این پیمان، اقدام به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کردند و اهمیت این موضوع موجب شد تا 196 کشور جهان در اجلاس مشترک اخیر آب‌وهوا در پاریس، متن مشترکی را امضا کردند که در آن تمامی کشورها ملزم به کاهش گرمایش جهانی تا سال 2050 به میزان 2 درجه سلسیوس شدند.
مدهوشی با تاکید بر اینکه در این نشست کشورها متعهد شدند برای کاهش میزان انتشار CO2 اقدام کنند، افزود: در این میان ایران متعهد به کاهش 4 (غیر مشروط و داوطلبانه) تا 12 درصد (مشروط و غیر داوطلبانه) این گاز تا سال 2030 شده است.
به گفته وی، ارقام اعلام شده برای ایران اعداد بزرگی است که اجبارا با دوره تنفس 15 ساله اعلام شده است و در این مدت و بتدریج از سال‌های آتی مطابق پیمان کیوتو «برنامه‌های جریمه‌ای کربن» (Carbon Penalty) و مالیات آن برای کشورهایی که از حدود مجاز تعیین شده برای انتشار گازهای گلخانه‌ای عبور می‌کنند، اجرایی خواهد شد؛ از این رو هزینه بسیار سنگینی برای دولت و مردم به همراه خواهد داشت.
این عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی گرگان تاکید کرد: برنامه‌های جریمه‌ای کربن از مواردی است که زنگ خطر آن به صدا در آمده است و با ادامه روند فعلی تولید کربن در کشور، در آینده هزینه‌های بسیار زیادی را برای پرداخت مالیات به کشورهایی که کربن کمتری دارند به ایران تحمیل خواهد کرد.
وی اظهار کرد: بر اساس آمارهای منتشر شده جهانی و ملی سهم ساختمان در انتشار گازهای گلخانه‌ای تقریبا 40 درصد و نزدیک به سهم حمل و نقل و دو برابر سهم صنعت است. به عبارت دیگر ساختمان‌ها و سازه‌هایی که در کلان شهرها از بتن به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، به همان میزان تردد خودروها، آلودگی ایجاد می‌کنند.
مدهوشی ادامه داد: از این رو و با توجه به سایر مشکلات زیست محیطی کشور و افزایش میزان آلاینده‌های هوا در «هوای تنفسی» توجه به صنعت سبز و سازه‌های سبز نه یک برنامه و فعالیت لوکس و غیر ضروری، بلکه یک ضرورت و الزام ملی در وهله اول برای زیست نسل فعلی و در درجه دوم برای نسل‌های آینده است.
مزایای توسعه سازه‌های سبز
مدهوشی توجه به توسعه سیاست‌های زیست‌محیطی ابلاغ شده اخیر با تاکید بر اقتصاد سبز و گسترش صنایع کم‌کربن و کارآفرینی، توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و تجارت‌های مرتبط و توسعه علوم بین رشته‌ای را از مزایای سازه‌های سبز نام برد و یادآور شد: در طراحی ساختمان‌های سبز از مصالح دوستدار محیط زیست تحت عنوان مواد ساختمانی سبز یا عناصر سازهای سبز استفاده می‌شود.
وی تجدیدپذیری (Renewable) و با قابلیت بالای ترسیب کربن را از مزایای مصالح سبز ذکر کرد و ادامه داد: در میان مواد ساختمانی، «چوب» تنها ماده ساختمانی است که 100 درصد تجدیدپذیر است و به عنوان یکی از مصالح قابل برگشت به طبیعت کمترین «ردپای اکولوژیکی» (Ecological Footprint) را داشته و ردپای کربن آن منفی است.
این محقق سازه‌های چوبی با اشاره به تحقیقات اخیر انجام شده در این زمینه، گفت: نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد با استفاده از چوب به جای بتن و فولاد بین 14 تا 31 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاسته می‌شود. از این رو چوب و فرآورده‌های آن امروزه نه تنها به عنوان مواد ساختمانی مهندسی، بلکه به عنوان «بیومواد ساختمانی سبز» در جوامعی که ساختمان‌سازی سبز رشد و توسعه یافته است، شناخته می‌شود.
وی با بیان اینکه امروزه استفاده از ساختمان‌های چوبی در بسیاری از نقاط جهان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است، به طوری که مطابق گزارش آزمایشگاه فرآورده‌های جنگلی آمریکا، مسکن بیش از یک سوم ساکنان کره زمین از سازه‌های چوبی ساخته شده است، یادآور شد: اما در داخل کشور به دلایلی مانند کمبود منابع جنگلی، عدم انتقال درست تکنولوژی به داخل کشور و عدم آگاهی دست‌اندرکاران و پیمانکاران از ویژگی‌ها و کاربردهای گسترده آن، مصرف چوب بیشتر به کاربرد جزئی و تزئینی مانند مبلمان و کابینت در صنعت ساختمان (آن هم به شکل ناقص و ناصحیح خود) محدود شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم کشاورزی گرگان ساخت و توسعه شهرک‌ها و ساختمان‌های چوبی مسکونی، تجاری و اداری چند طبقه را از اولویت‌های شهرهای معروف جهان دانست و گفت: متاسفانه در داخل کشور در این ارتباط فاصله زیادی با واقعیت‌های موجود و تجربیات جهانی داریم. مسئولین شهری، شهرداران و پیمانکاران اساسا با این موضوع بیگانه‌اند و اعتقادی به نقش، سهم و تاثیر ساخت و سازهای بتنی و فولادی و توسعه شهری بر پایه مصالح بتنی و فولادی در آلودگی هوا ندارند.
وی با بیان اینکه در سایر شهرهای کشور نیز شهرداران صرفا توسعه شهری را با دیدگاه افزایش حجم ساخت و سازها می‌شناسند و مقیاس پیشرفت شهر را به افزایش مصرف سیمان و آهن در شهر گره می‌زنند، اضافه کرد: این در حالی است که امروزه با توجه به دیدگاه توسعه شهری پایدار ساخت و سازی مطلوب است که «ردپای کربنی» کمتری داشته باشد و حفظ محیط‌زیست شهری از اولویت‌های اصلی در هر برنامه توسعه شهری باید باشد.
این محقق با اشاره به موارد متعدد ساخت و سازه‌های بی رویه در اکثر شهرهای ایران ادامه داد: از جمله نمونه آن می‌توان به شهر گرگان اشاره کرد که در اثر این ساخت و سازها، فضای سبز شهری که با بسیاری از شهرها متفاوت است، به شدت آسیب دیده است و در آینده با افزایش حجم آلاینده‌های شهری ناشی از این ساخت و سازها بتدریج شاهد افزایش گرمای بیشتر، کاهش سطح جنگل‌ها و در نتیجه خشکسالی بیشتر در این منطقه خواهیم بود.
وی تاکید کرد: با نگاهی به تجارب جهانی در می‌یابیم برای داشتن محیط زیستی پایدار و هوایی پاک علاوه بر سایر اقدامات مدیریتی نظیر کنترل‌های لازم در بخش ترافیک و حمل‌و و نقل، توجه به ساختمان‌سازی سبز با استفاده از مواد سبز تجدیدپذیر و اصطلاحا بیومواد ساختمانی سبز و به طور ویژه مواد چوبی که می‌توان آنها را سبزترین سازه اطلاق کرد، از اهمیت خاصی برخوردار است و چاره‌ای جز حرکت در این جهت وجود ندارد.
