در ژوئن 1981، مرکز کنترل بیماری آمریکا خبر از شناسایی عفونتی عجیب در لس آنجلس داد. سیستم ایمنی بدن پنج بیمار به شدت ضعیف شده بود و بسیاری نیز از نوع نادری از ذات الریه رنج می بردند. این که چگونه تعدادی مردان جوان که پیش‌تر در سلامت به سر می بردند با چنین سرعتی بیمار شده اند برای پزشکان قابل درک نبود.
هشدارها از لس آنجلس خیلی زود با گزارش موارد مشابه از نیویورک، سان فرانسیسکو و شهرهای دیگر همراه شد. تا پایان همان سال حداقل 121 نفر جان خود را در نتیجه این بیماری مرموز از دست دادند. تا پایان دهه، سندرمی که در حال حاضر به نام ایدز شناخته می شود به یک بیماری واگیر تبدیل شده بود و بیش از 59 هزار نفر آمریکایی جان خود را به واسطه آن از دست دادند. در سطح جهان، ارزیابی سازمان جهانی بهداشت از 400 هزار مورد مرگ حکایت داشت.
از زمان آغاز این بیماری واگیر، ایدز جان حدود 34 میلیون نفر را گرفته و بنابر ارزیابی ها 36.7 میلیون نفر مبتلا به HIV، ویروسی که بیماری ایدز را موجب می شود، اکنون در سراسر جهان زندگی می کنند. این بیماری همچنان دلیل اصلی مرگ و میر زنان در سن باروری (15 تا 44 سال) در سراسر جهان محسوب می شود. اما به نظر می رسد این جریان سرانجام کنترل شده و متوقف کردن بیماری که زمانی غیر قابل درمان به نظر می رسید اکنون بیش از هر زمان دیگری در دسترس است.
طرحی برای پایان دادن به ایدز
در هشتم ژوئن، تقریبا 35 سال پس از آغاز بحران ایدز، سازمان ملل مجموعه ای جدید از اهداف که جهان را تا سال 2030 در مسیر پایان دادن به این بیماری واگیر قرار خواهد داد را معرفی کرده است. این مساله نه تنها جالب توجه است بلکه کاملا امکان‌پذیر است.
ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی، بیماری است که به واسطه ویروس نقص ایمنی انسانی یا HIV شکل می گیرد. ویروس به سیستم ایمنی بدن حمله کرده تا زمانی که بدن دیگر قادر به دفاع از خود در برابر عفونت نباشد. ایدز آخرین مرحله از HIV شناخته می شود یعنی زمانی که ویروس عوامل عفونت‌زا را توسعه داده یا تراکم سلول های CD4 از نقطه ای مشخص کمتر می شود. ویروس HIV از طریق خون و دیگر مایعات بدن منتقل می شود. همچنین مادران در دوره بارداری یا شیردهی می توانند ویروس را به فرزند خود انتقال دهند.
مجموعه اهداف تعیین شده از سوی سازمان ملل که با عنوان طرح UNAIDS Fast-Track شناخته می شود بلندپروازانه اما مهم هستند. نخستین مورد به عنوان هدف 90-90-90 شناخته می شود که بر اساس آن تا سال 2020، 90 درصد از مردم ناقل HIV از آلوده بودن خود اطلاع خواهند داشت، 90 درصد از افرادی که از بیماری خود آگاهی دارند به درمان دسترسی خواهند داشت، و 90 درصد از مردم در حال درمان با موفقیت میزان ویروس موجود در بدن خود را سرکوب خواهند کرد.
همچنین، سازمان ملل امیدوار است تا سال 2020 تعداد 500 هزار نفر یا کمتر افراد آلوده را در میان بزرگسالان شاهد باشد.
تا سال 2030، سازمان ملل هدف محدود کردن افراد آلوده جدید در میان بزرگسالان به 200 هزار نفر را با ارتقا اهداف درمانی به 95-95-95 تعیین کرده است.
ممکن است این اهداف بیش از اندازه بزرگ و دست نیافتنی به نظر برسند اما گام های خوبی در راسنای مبارزه با ایدز در کشورهای ثروتمند جهان برداشته شده است. در آمریکا، آمار مرگ و میر ناشی از بیماری های مرتبط با ایدز در اوایل سال های 1990 به اوج خود رسیده و از آن زمان به صورت پایدار رو به کاهش بوده است.
از نظر جهانی، بدترین آمار به سال 2005 اختصاص دارد که ایدز جان 2 میلیون نفر را گرفته اما این آمار نیز از آن زمان روندی کاهشی را دنبال کرده و در سال 2015 به 1.1 میلیون نفر رسیده است. مبتلایان جدید به میزان 6 درصد کاهش یافته اند و در میان کودکان مبتلایان جدید 50 درصد کاهش داشته اند.
با دسترسی به درمان مناسب، ویروس HIV از روزهای مرگبار خود فاصله گرفته و با استفاده از داروهای ضدویروسی که رشد سلول های HIV را مسدود می کنند، بیماران می توانند بیش از پیش عمر کرده و حتی از شکل گیری مرحله نهایی یا ایدز نیز جلوگیری کنند. امروزه خطر انتقال ویروس HIV از مادران باردار به فرزدشان با مداخله های پزشکی مناسب به کمتر از پنج درصد رسیده است.
همان گونه که روند درمان بهبود یافته است، پیشگیری نیز بهبود داشته است. مطالعه ای به تازگی در نشریه انجمن پزشکی آمریکا به چاپ رسیده که در آن شرایط زوج هایی با وضعیت های مختلف HIV در بلند مدت مورد بررسی قرار گرفته و مشخص شده است درمان ضدویروسی می تواند از انتقال ویروس از فرد مبتلا به HIV به شریک غیرآلوده آن نیز پیشگیری کند.
اگرچه امروزه چندین گزینه درمان و پیشگیری وجود دارند اما موضوع اصلی به دسترسی مردم به آنها باز می گردد. در شرایطی که روش های درمانی و پیشگیری به شدت بهبود یافته اند اما همچنان نابرابری در دسترسی به این گزینه ها در سراسر جهان وجود دارد. اگر تغییری در این شرایط ایجاد نشود پایان دادن به این بیماری واگیردار امکان‌پذیر نخواهد بود.
