رعایت ضوابط و مقررات و دسترسپذیری برای عموم اقشار جامعه در طراحی ایستگاههای مترو از الزامات اولیه است، اما میتوان علاوه بر پاسخدهی به نقش عملکردی با دیدی وسیعتر به دنبال خلق فضایی اثرگذار در جوامع شهری بود. بنابراینشناخت و کشف زمینههای روابط اجتماعی در بخشی از شهرکه ایستگاه در آن واقع شده است، حائز اهمیت میگردد. در این شماره می خواهیم به مقوله ای به نام فرهنگ و نقش آن در ایستگاههای مترو بپردازیم.
پیوند با شهر
با افزایش سرعت زندگی مدرن ، مباحثی مانند ترافیک، آلودگی های زیست محیطی و تراکم جمعیت به دغدغه های اصلی برنامه‌ریزان شهری و مدیران شهری تبدیل شد و آنچه در این میان فراموش شد نیازهای فرهنگی و خواسته های درونی جامعه بود . حال آنکه هر شهری برای پاسخگویی مناسب به شهروندانش در کنار ساخت کالبد شهر باید به دنبال ایجاد ارتباط معقول بین محیط فیزیکی خود با وضع اجتماعی و فرهنگی ساکنینش باشد. در این میان مترو به‌واسطه عملکرد و نقشی که در زندگی روزمره شهری دارد در تقویت بنیانهای اجتماعی و فرهنگی شهر اثرگذار است. در طراحی ایستگاه های مترو، معماران و طراحان می توانند با بهره‌گیری از معماری زمینه گرا فضاهایی پیوسته و ملموس در سطح شهر خلق کنند. فضایی که متعلق به محیط اطراف خود باشد نه وصله ای مدرن و جدا مانده که شهروند در آن احساس خفقان و رعب کند. یقینا ایستگاهی که در مرکز یک بافت تاریخی طراحی می شود با ایستگاهی که در یک فضای تجاری امروزی قرار دارد باید متفاوت باشد.
بازخوانی فرهنگ و هویت شهری
خاطرات عمومی در شهروندان تعلق خاطر و وابستگی ایجاد می کند و باعث شکلگیری
هویت در شهر میشود.همچنین این وابستگی شهرنشینان را به سوی شهروند شدن فعال نیز سوق می دهد. پس با اینکه فرهنگ شهروندان سبب تعریف هویت شهر می شود اما می توان از طریق باز تعریف هویت شهری فرآیند شهروندسازی را تغییر داد. با این تعریف نقش ایستگاههای مترو در این بازخوانی چگونه تعریف می شود؟
آیا تا به حال مجذوب فضای یک ایستگاه مترو شده اید؟ آیا برای تماشای اجرای یک نوازنده یا پرفورمنس بر روی سکوی مترو توقف کرده اید؟ ایستگاه مترو می تواند فضایی باشد تا همانطور که بی صبرانه منتظر رسیدن قطار هستید با محیط اطرافتان تعامل داشته باشید و لذت ببرید. امروزه در سراسر جهان ایستگاههای مترو در حال تبدیل شدن به نمایشگاههای هنری، سالنهای کنسرت و موزه ها هستند تا مسافران تجربه دلچسب‌تری از سفر درون شهری خود داشته باشند و رفت و آمدهای روزمره خود را به چیزی فراتر از موضوعات معمولی تبدیل کنند.
ایستگاه به مثابه بستری فرهنگی
با توجه به اینکه مهمترین نیاز انسان امروزی و مدرن ، فرهنگ است ایستگاه مترو می تواند به عنوان یک پایگاه فرهنگی ایفای نقش کند. فرهنگ نقطه ارتباط انسان و محیط بیرون است. انسانها به کمک فرهنگ با یکدیگر ارتباط میگیرند و از طریق مشترکات ذهنی خود با یکدیگر تعامل می کنند و جوامع را شکل می دهند.
امروزه در شهرهای سراسر جهان، مسافران مترو را در معرض خلاقیت و فرهنگ قرار می‌دهند و ایستگاههای مترو را به خرده فرهنگ های شهری تبدیل میکنند. برخی ایستگاهها خالق صحنه های هنری هستند در حالی که در برخی دیگر بخش هایی از فرهنگ و تاریخ شهر به نمایش درآمده است. به طور مثال ایستگاههای مترو در آتن یونان با نگهداری گنجینه های باستان شناسی مسافران را به فرهنگ عمیق و تاریخی شهر متصل می کنند و محوطه ایستگاه را به موزه تبدیل می کنند.
هنر سیال در شهر
ایستگاه های مترو صرفا یک فضای کالبدی نیست که محدود به موزه و یا نمایشگاه متمرکز شود بلکه می توان فراتر رفت و از ظرفیت قطارها استفاده کرد. نمایشگاه های ریلی با ایجاد جریانی سیال از هنر در شهر هنرمندان را تشویق می کند تا استعداد و خلاقیت خود را در معرض دید عموم قرار دهند. با بهره‌مندی از هنرهای تعاملی، هنرمندان سفرهای درون شهری را برای شهروندان به تجربه ای منحصر به فرد تبدیل خواهند کرد. مناسبتها و آیینها از این جمله موارد است. باز پیرایی و خلق فضای هنری در واگن های قطار برای مسافران می تواند موقعیت جذابی را فراهم کند. همچنین می توان در مناسبتها و آیین های ملی و مذهبی با فضاسازی مناسب در واگنها مسافران بیشتری را جذب کرد. به طور مثال در شیکاگو همزمان با فصل تعطیلات قطارها با هزاران چراغ رنگی تزیین شده و ذر حالی که بابانویل و همراهانش قطار را هدایت می کنند و علاوه بر شهروندان ، توریستها نیز در ایستگاهها مشتاق سوار شدن بر این قطار ها هستند.
ر فرهنگ و رسوم ما نیز مناسبتهای ملی و مذهبی نظیر عید نوروز، شب یلدا، اعیاد اسلامی ، ایام دهه فجر و ... فرصت مناسبی برای راه اندازی جریان فرهنگی و هنری در سطح شهر می باشد.
اجرای زنده در شهر
خلق فضاهای تعاملی و اجتماع پذیر صرفا به عهده معماران و طراحان نیست. ایستگاههای مترو به عنوان مکانهایی عمومی بسترمناسبی برای نمایش های شهری و اجرای هنرمندان است. به طور مثال یکی از دلایل شهرت ایستگاههای مترو در پاریس حضور چشمگیر هنرمندان خیابانی است. نوازندگان، خوانندگان و هنرمندان گرافیتی همگی می توانند در زندگی روزمره شهری سهمی داشته باشند و با طیف گسترده ای از مخاطبان در تعامل باشند.
گرچه کیفیت، قیمت و راحتی خدمات حمل و نقل از مولفه های اصلی برای انتخاب شیوه حمل و نقل هستند اما هنر نقش مکملی در افزایش تجربه مسافران ایفا میکند. اشکال متنوع هنری ایستگاههای مترو و واگنهای قطار را به مکانهای جداب و غنی از فرهنگ تبدیل میکنند. تصور کنید دفعه بعد که سوار مترو می شوید می‌توانستید وارد یک اثر هنری و یا بخشی از فرهنگ شوید، دلچسب تر نیود؟
