کد خبر: ۳۷۹۸۰
تاریخ انتشار: ۱۵ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۴:۱۳

چرا برای زن از واژه «جنس دوم» استفاده می‌کنیم؟

سمیرا آزادنام هنرمند نمایشگاه چیدمان آثار «نیم» است. این نمایشگاه که بیشتر حاصل دغدغه‌های زنانه هنرمند محسوب می‌شود، در ادامه نمایشگاه قبلی او این روزها در خانه هنرمندان برپاست.

سمیرا آزادنام که نمایشگاه چیدمان آثارش با عنوان «نیم» در گالری پاییز خانه هنرمندان ایران در حال برگزاری است، درباره آن توضیح داد: «این نمایشگاه ادامه‌ای بر نمایشگاه قبلی من است، اما اختصاصاً در آن به دغدغه زنان پرداخته شده است؛ دغدغه‌هایی که البته دغدغه‌های من است و با توجه به شخصیت‌ها و تجربه‌های زیستی متفاوت آدم‌ها، شاید شامل حال همه نشود. با این حال همه ما زنان به‌صورت ناخواسته به نوعی درگیر این دغدغه‌ها شده‌ایم.»
او اضافه کرد: «انگار یک الگوی از پیش طراحی‌ شده داریم و همه مدام بر اساس همان کپی می‌شویم. در دوره‌های مختلف هم همین گونه بوده است و اینکه کجای این کره خاکی به‌دنیا آمده‌ایم هم گویی چندان در این زمینه مهم نیست. از زیبایی ظاهر و شکل اندام گرفته تا هر آنچه از ما انتظار دارند؛ گویی مدام سرخط‌هایی به ما می‌دهند که ما باید در معرض آن‌ها باشیم.»

او با انتقاد از کاربرد واژه «جنس دوم» برای زنان، تصریح کرد: «در شاهنامه می‌خوانیم که اولین خانه‌ها را زن‌ها بنا کرده‌اند و این واقعیتی است که در برخی جوامع روستایی امروز هم شاهدش هستیم؛ در این جوامع بسیاری از سخت‌ترین امور بر عهده زنان است و شاید کم‌ترین قدردانی هم از ‌آن‌ها نشود. آیا یک زن یا دختر روستایی غیر از اموری که به او محول می‌شود، هیچ دغدغه، ایده و آرزوی دیگری ندارد؟ آیا هیچ‌گاه دلش نخواسته به‌صورت حرفه‌ای یک ورزش را دنبال کند؟ اساساً استعداد این گروه در جایی کشف می‌شود؟ پرداختن به این سوالات همواره برایم جالب بوده است.»
آزادنام درباره المان‌های به‌کار رفته در نمایشگاه چیدمان «نیم» توضیح داد: «در نمایشگاه قبل هم شاهد چاقوها بودیم که در اینجا جای دو، سه تا از آن‌ها خالی است. فشاری که باورها و در درجه اول جنسیت و زن بودن به ما وارد می‌کند، منجر به تغییر جهت‌ها و برخی سنت‌های اشتباه می‌شود. منظورم سنت‌های درست نیست که در همه جای دنیا هم وجود دارد،‌ بلکه منظورم قواعد عجیب و غریبی است که تعیین می‌کنند، زن چگونه باید باشد. همه این‌ها تبدیل به فشارهای آسیب‌زا می‌شود. این تجربه تبدیل به چیدمان نمایشگاه قبلی من شد که در این نمایشگاه هم آن را ادامه داده‌ام.»
او سپس به المان «کفش» در نمایشگاه آثار خود هم اشاره کرد و گفت: «مدام به ما می‌گویند اینگونه بپوش و زنانگی یعنی اینکه مدام باید اینگونه آرایش کنی و ... . اما واقعیت این است که خیلی به بدن خودمان فشار می‌آوریم. فارغ از همه این پوشش‌ها، اگر همه این عادت‌ها را از ما بگیرند، آن موقع ما چه پوششی را انتخاب خواهیم کرد؟»
این هنرمند درباره تمرکز بر مسائل زنان در آثار خود بیان کرد: «شاید به این دلیل است که مدام به این فکر می‌کنم که این فشارها چرا باید وجود داشته باشد و لزوم آن چیست؟ چرا من جایی که می‌توانم از خودم حرف بزنم، باید چیزهایی را جلوتر از خودم قرار دهم تا اول به‌عنوان یک زن پذیرفته شوم؟ فکر می‌کنم خودم تجربه متفاوتی از این موضوع داشته‌ام و همواره به دنبال جواب برای آن بوده‌ام؛ چیزی شبیه همان خاله‌بازی که در کودکی می‌کردیم و هیچ تفاوتی نکرده است. آن زمان دوست داشتیم کفش‌های مادرمان را بپوشیم و حالا کامواهایی که در گوشه‌ای از این چیدمان می‌بینید، یادآور اتفاقاتی است که شاید همه ما آن را تجربه کرده باشیم.»
او درباره عروسک‌های قرار گرفته در چیدمان هم گفت: «خیلی زن‌ها را دیده‌ام و می‌بینم که با اینکه بزرگسال هستند و حتی برخی صاحب نوه هم شده‌اند اما همچنان در پی شیطنت‌ها یا بازیگوشی‌های کودکی هستند. هنوز می‌خواهند از آدم‌های اطراف خود مانند عروسک مراقبت کنند و برایشان لالایی بگویند. دائم می‌خواهند زن بودن خود را با «مامان بودن» نمایش دهند. این دنیایی است که برخی آن را به‌صورت ناقص رها کرده‌اند؛ حالا یا به واسطه ازدواج‌های زودهنگام و یا به دلیل بارداری‌های ناخواسته. زمانی کسی تصمیم می‌گیرد به‌عنوان یک مادر، بچه‌ای را به دنیا بیاورد اما برخی به‌صورت ناخواسته در این موقعیت قرار می‌گیرند و البته خودشان هم همراه بچه‌شان رشد می‌کنند که این یک تحمیل است.»
آزادنام در پایان درباره بازخوردی که از مخاطبان نمایشگاه خود گرفته است، گفت: «اگر بخواهم درباره نمایشگاه قبلی بگویم، باید عنوان کنم خودم هم شگفت‌زده شدم؛ چرا که مردان و زنان بسیاری را دیده‌ام که  به‌واسطه یادآوری خاطرات‌شان با گریه می‌آمدند و درباره این آثار حرف می‌زدند. برای خود من هم چیزهایی یادآوری شد و برخی موارد را که از نگاه خودم هم پنهان بود، از زبان این مخاطبان می‌شنیدم. من شاید تنها بخشی از این موارد را دیده باشم اما مخاطبان هر یک زاویه نگاه خود را داشتند و تجربه مواجهه با این نگاه‌های متفاوت، برایم بسیار شگفت‌انگیز بود.»
نمایشگاه چیدمان آثار «نیم» تا ۱۴ مرداد ماه همه روزه به جز روزهای شنبه از ساعت ۱۵ تا ۲۰ در خانه هنرمندان ایران به نشانی تهران، خیابان طالقانی، خیابان موسوی شمالی (فرصت)، ضلع جنوبی باغ هنر میزبان علاقه‌مندان است.

نظرات بینندگان