علی اصغر یوسف‌نژاد با تاکید بر اینکه از جمله طرح‌هایی که گمان می‌رفت به بایگانی تاریخ سپرده شود ماجرای انتقال آب دریای خزر به استان سمنان است، عنوان کرد: براساس این طرح قرار است سالانه 222 میلیون مترمکعب آب از ساحل دریای خزر شیرین سازی شده و از طریق پمپاژ به استان سمنان منتقل شود.
وی اظهار کرد: طرحی که رئیس جمهور نیز در سفر استانی به سمنان در جمع مردم این شهر از آن به عنوان طرحی بلندمدت یاد کرد که در دستور کار دولت قرار دارد. بنده پیشتر در نامه‌ای، مخالفت آشکار خود و دوستداران منابع طبیعی و محیط زیست مازندران را از اجرای این طرح به اطلاع جناب آقای دکتر روحانی رساندم که رونوشت آن نیز به وزیر نیرو ارسال شد.
یوسف نژاد گفت: متاسفانه چالشهای زیست محیطی این طرح به قدر کفایت از سوی مشاور طرح مورد بررسی قرار نگرفته و به استناد گزارشی که در چهارم آذرماه سال 1393 توسط دفتر مطالعات زیربنایی(گروه آب) تهیه و تسلیم مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی شده است مهمترین چالش این طرح مربوط به بهره وری اقتصادی آن است که از قضا اصلی ترین دلیل اجرای آن از سوی دولت‌ها اعلام می‌شود.
وی ادامه داد: برخی چالشهای اقتصادی و زیست محیطی این طرح نشان می‌دهد هزینه آن به مراتب بیشتر از فایده‌اش است. امیدوارم وزارت نیرو توجهی جدی به جزئیات طرح انتقال آب خزر به سمنان داشته باشد و با عنایت به جمیع جهات، آن را از دستور کار خود خارج کند.
چالش های اقتصادی طرح انتقال آب دریای خزر
منتخب مردم ساری ادامه داد: براساس محاسبات انجام شده در سال 1393 توسط مشاور طرح، قیمت تمام شده یک مترمکعب آب در این طرح پس از شیرین سازی و انتقال، برابر با 42873 ریال و شاخص اقتصادی نسبت فایده به هزینه در این طرح برابر با 0.53 است که حاکی از عدم توجیه پذیری اقتصادی آن است. در این طرح نه تنها اشاره‌ای به گزینه‌های مرتبط با تامین نیاز آبی استان سمنان از منابع آبی استان به وسیله افزایش بهره وری با رویکرد مدیریت تقاضا نشده است، بلکه با توجه به هزینه بالای تمام شده آب در این طرح و عدم بازیابی آن در بخش صنعت، مشخص می‌شود که صنایع هدف در این استان با توجه به آب بری آنها سودده نیستند که بتوانند هزینه‌های ناشی از شیرین سازی و انتقال آب را جبران کنند.
وی بیان کرد: از طرفی دیگر دوره نمک زدایی و انتقال آب خزر به فلات مرکزی با عنایت به زمان اجرای طرح و بهره برداری از تاسیسات، 30 سال انتخاب شده و این مرورِ زمان بر قیمت تمام شده طرح تاثیری جدی خواهد گذاشت و عملا آن را به طرحی بسیار زیان ده و فرسایشی بدل خواهد کرد اما ارزشگذاری و تقویم ریالی هزینه‌ها با قیمت‌های ثابت بر اساس سطح قیمت‌های سال 1392 انجام شده است؛ آیا ممکن نیست این هزینه را صرف اموری کنیم تا از روند افزایشی کم آبی در کل کشور جلوگیری به عمل آوریم؟!
یوسف‌نژاد عنوان کرد: نگاهی دقیق‌تر به مشخصات و الزامات این طرح نشان می‌دهد که فارغ از هزینه هنگفت و صرف زمانی طاقت فرسا برای اتمام آن، هزینه‌های فراوانی را بر اقتصاد و محیط زیست مازندران تحمیل می‌کند و این در حالی است که استان مازندران همینک با چالشهای بسیاری در حوزه منابع آبی روبه روست و به هیچ وجه منطقی نیست که برای اجرای طرحی که به طبیعتش آسیب می‌رساند متقبل هزینه‌های هنگفتی نیز شود.
وی بیان کرد: به عنوان مثال قرار است لوله‌های طرح مذکور از محل برداشت آب و ایستگاه نمک زدایی و شیرین سازی آن در ساحل خزر در رقوم 21 متر در ساحل به ارتفاع 2312 متر پمپاژ شود که در این مسیر از مناطق طبیعی و آسیب پذیر زیادی عبور می‌کند که نیازمند هزینه‌های اجرا، مراقبت و تامین انرژی هنگفتی است.
منتخب مردم ساری با اشاره به اینکه میزان کل برق مورد نیاز این طرح 448.8 مگاوات برآورد شده است که 180 مگاوات آن به تاسیسات نمک زدایی و شیرین سازی آب دریا و 268.8 مگاوات آن به ایستگاه‌های پمپاژ آب اختصاص دارد، تصریح کرد: مجموعه مصارف این طرح در حوزه شرکت برق منطقه‌ای مازندران 314.7 مگاوات و در حوزه شرکت برق منطقه ای سمنان 134.1 مگاوات برآورد شده است که نشان می‌دهد بار اصلی طرح از نظر اقتصادی بر دوش «برق منطقه ای مازندران» است، در حالی که با صرف همین میزان هزینه و انرژی می‌توان بسیاری از مشکلات حوزه نیرو در مازندران را برطرف و به کاهش بدهکاری این شرکت به پیمانکاران کمک کرد.
وی تاکید کرد: موارد فراوان دیگری را می‌توان مثال زد که نشان می‌دهد این طرح به هیچ عنوان از توجیه اقتصادی لازم برخوردار نیست و به جز تحمیل زیان به بخش نیرو در مازندران هیچ فایده‌ای برای مردم استان ندارد، در حالی که مازندران با توجه به گردشگرپذیر بودن، استانی است که هر ساله حداقل 5 ماه خدمات ملی ارائه می‌کند و اقصی نقاط آن نیازمند برخورداری از منابع برق به مراتب بیشتری است.
یوسف نژاد با اشاره به اینکه هزینه سرمایه گذاری اولیه این طرح 44500 میلیارد ریال و هزینه سالیانه نگهداری و بهره برداری از طرح 4071.6 میلیارد ریال برآورد شده تا آب مازندران به سمنان منتقل شود و با هزینه تمام شده 42873 ریال مورد مصرف قرار گیرد، گفت: بنابراین محاسبه‌ای ساده نشان می‌دهد که این طرح از نظر اقتصادی به هیچ عنوان توجیه پذیر نیست.
وی افزود: این مبالغ هنگفت در حالی قرار است هزینه شود که بودجه عمرانی استان مازندران در سال 1393 اندکی بیش از 200 میلیارد تومان بوده است.
منتخب مردم ساری در مجلس با بیان اینکه محاسبه شاخص اقتصادی این طرح، نشان داده است که شاخص اقتصادی نسبت فایده به هزینه( (B/C برای طرح انتقال آب دریای خزر به استان سمنان برابر با 0.53 است که شاخص مذکور بسیار کمتر از یک بوده و این یعنی اینکه تقریبا نصف سرمایه گذاری‌های انجام شده برای این طرح از طریق منافع آن بازیابی می‌شود و بیش از نصف دیگر آن زیان‌های حاصل از عدم توجیه اقتصادی این طرح است که عملا آن را به طرحی کاملا زیان ده بدل می‌کند، افزود: با این حال عجیب است چرا دولت با وجود چالشهای زیست محیطی و اقتصادی چنین طرح زیان دهی از اجرای آن در برنامه‌ای بلندمدت خبر می‌دهد.
چالشهای زیست محیطی طرح انتقال آب دریای خزر
وی به اشاره به اینکه در حوزه آسیب‌های زیست محیطی که یکی دیگر از دلایل مخالفت آشکار بنده با این طرح است، دلایل فراوان است، ادامه داد: پساب حاصل از شیرین سازی در این طرح با غلظت 25 گرم در لیتر دارای نمک و حرارت بیشتر نسبت به وضعیت فعلی آب دریای خزر به دریا تخلیه می‌شود که در فاصله نزدیک به مجرای تخلیه کننده آثاری منفی بر موجودات دریایی وارد می‌کند.
نماینده اسبق ساری در مجلس با تاکید بر اینکه براساس مدلسازی‌های صورت گرفته توسط گروه آب دفتر مطالعات زیربنایی با اجرای این طرح، شوری آب از 10 تا 400 درصد افزایش می‌یابد که بر ماهیان شاخص منطقه بیشترین آثار منفی را بر جای خواهد گذاشت، گفت: این درحالی است که بعد از کشاورزی، شیلات اصلی ترین منبع درآمد مردم ساحل نشین در شرق مازندران است و اجرای این طرح ضمن آسیب به طبیعت دریا، دست مایه نابودی اقتصادی مردم منطقه خواهد شد.
آثار طرح بر محیط زیست ساحلی
وی افزود: مهمترین جنبه زیست محیطی این طرح، مصرف بالای انرژی و انتشار آلاینده‌های ناشی از آن در طول مسیر بهره برداری از تاسیسات آب شیرین کن است. بهره برداری از آن با تخلیه لجن حاصل از عملیات پیش تصفیه آثاری مخرب بر محیط ساحلی به جای خواهد گذاشت.
آثار طرح بر محیط زیست خشکی
یوسف نژاد اظهار کرد: خط لوله انتقال آب خزر به استان سمنان در مسیر خود از اکوسیستم‌های کشاورزی و جنگلی می گذرد و تمام این مسیر را دچار آسیب می‌کند. کاهش امنیت گونه‌های جانوری اطراف مسیر انتقال که از جوار مناطق حفاظت شده مازندران می‌گذرد و رفت و آمد و ترافیک ساخت و بهره برداری که آثاری شدید بر زیست بوم منطقه به جای خواهد گذاشت از جمله دلایل ما برای نگرانی از اجرای چنین طرحی است.
وی خاطرنشان کرد: این طرح نه تنها هیچ انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی ایجاد نمی‌کند، بلکه اجرای آن توسط بخش دولتی تقریبا غیرممکن به نظر می‌رسد و با توجه به شرایط اقتصادی فعلی کشور و تاکیدات فراوان مسئولان بر حفاظت از محیط زیست به عنوان سرمایه‌ای پایدار، اجرای آن به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست.
مدیران مازندرانی سکوت کرده‌اند!
منتخب مردم ساری در مجلس دهم تصریح کرد: متاسفانه با وجود اهمیت بالای این مسئله برخی از مدیران نسبت به آن سکوت اختیار کرده و گاهی نیز اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند، در حالی که براساس گزارش گروه آب دفتر امور زیربنایی، اقدامات انجام شده در این حوزه به ده‌ها مورد می‌رسد که از مهمترین آنها می توان به اخذ مصوبه کمیسیون ماده (215) قانون برنامه پنجم از معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی، انعقاد قرارداد انجام مطالعات مرحله اول با شرکت مهندسی مشاور مهاب قدس، اختصاص اعتبار طرح تکمیلی مطالعات تفصیلی طرح‌های آب به شماره 40201742 به این طرح به مبلغ 7700 میلیون ریال، مبادله موافقتنامه اجرای طرح به معاونت برنامه دیزی و نظارت راهبردی، اخذ مصوبه ترک تشریفات مناقصه از هیات سه نفره موضوع بند «و» ماده (38) قانون برگزاری مناقصات برای عقد قرارداد با قرارگاه خاتم الانبیاء، مکاتبه با وزارت نفت و تنظیم صورتجلسه واگذاری مسیر و حریم خط لوله نفت نکا ری به این طرح جهت اجرا و اختصاص ردیف بودجه به شماره 40201759 با اعتبار 25 میلیارد ریال در بودجه سالانه و تخصیص و جذب 10 میلیارد ریال در سال 1392 اشاره کرد. برخلاف برخی ادعاها این طرح از مرحله «ایده» گذشته و عملا با تخصیص ردیف بودجه به مرحله «اجرا» رسیده است و این مایه نگرانی است که برخی مسئولان از این مسائل بی‌اطلاع هستند.
وی با اشاره به اینکه با صرف هزینه‌های به مراتب کمتر در حوزه فرهنگ استفاده از آب، جمع آوری و هدایت آب‌های سطحی، نظارت جدی بر حفر چاه‌های کشاورزی و برپایی صنایع مرتبط و هماهنگ با زیست بوم مناطق مختلف کشور، مشکل کم آبی مناطق مرکزی ایران از جمله استان سمنان حل می‌شود. در پایان یاد آور می شوم که بسیاری از مناطق روستایی و حتی شهری مازندران با انواع و اقسام مشکلات در حوزه آب دست به گریبانند و برخی از روستاهای مازندران از طریق تانکر از نعمت آب بهره مند می‌شوند.
این منتخب مردم در مجلس عنوان کرد: تغییرات اقلیمی، برخی تصمیمات نادرست در حوزه انرژی و بی‌توجهی به محیط زیست در سال‌های گذشته باعث شده است که بسیاری از چشمه های طبیعی مازندران و منابع آب زیزمینی خشک یا به شدت بی‌رمق شوند که انتظار می رود به جای «طرح انتقال آب خزر به سمنان»، کنترل این مشکلات و جلوگیری از بدل شدن آن به بحران دستور کار اصلی وزارت نیرو در بخش آب مازندران باشد.
تصریح کرد: با همه این احوالات انتظار می رود در دولت یازدهم که عنایت ویژه‌ای به محیط زیست وجود دارد و نقشی فعال در معاهدات بین المللی برای حفظ طبیعت ایفا می‌کند، طرح‌هایی در دستور کار قرار نگیرند که زیان زیست محیطی اشان به مراتب بیشتر از فواید اقتصادی و سیاسی آن است.
