روز چهارشنبه لکه‌ای سیاه مهمان ناخوانده آسمان جنوب تهران شد. لکه سیاه از آتش‌سوزی خبر می‌داد اما هیچ‌کس به‌درستی نمی‌دانست چه اتفاقی افتاده است. دقایقی بعد اما معلوم شد که پالایشگاه نفت شهید تندگویان دچار آتش‌سوزی شده است. از آن پس سیل خودروهای آتش‌نشانی بود که به‌سوی پالایشگاه سرازیر شد. آنطور که شواهد نشان می‌داد، یکی از مخازن ضایعات نفتی دچار آتش‌سوزی شده بود اما ابعاد ماجرا هنوز به‌طور کامل مشخص نبود.
سیدجلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی تهران، یکی از نخستین آتش‌نشانانی بود که دقایقی پس از این حادثه خود را به پالایشگاه رساند. او می‌گوید: «در ۲۵ سالی که آتش‌نشان هستم، آتشی به این وسعت ندیده بودم. آتش‌سوزی آنقدر وسعت داشت که حتی از فاصله‌های دور دیده می‌شد. حتی از کرج دودش را دیده بودند یا این که فردی با من تماس گرفت و گفت که از ولنجک آن را می‌بیند. آنطور که مسئولان پالایشگاه گفتند، مخزنی که در آن ضایعات نفتی نگهداری می‌شد، آتش گرفته بود.»
اما مخازنی که در اطراف محل حادثه وجود داشت، خطر اصلی بود و هر لحظه این امکان وجود داشت که با سرایت شعله‌های آتش به آنها و یا حتی با رسیدن گرما، این مخازن منفجر شوند. شاید به همین دلیل بود که چند نفر از مسئولان نفتی می‌گفتند اگر مخازن دیگر منفجر شوند، حادثه‌ای همسان یا بزرگ‌تر از انفجار در بیروت اتفاق خواهد افتاد.
وجود مخازن عظیم سوخت در پالایشگاه و دود ناشی از آتش‌سوزی از یک‌سو و صداهای مهیبی که از آنجا به گوش می‌رسید از دیگر سو، بسیاری از ساکنان جنوب تهران را به وحشت انداخته بود. به همین دلیل بود که فرماندار ویژه شهرستان ری در همان ساعت‌های اولیه درباره صداهایی که از پالایشگاه به گوش می‌رسید، توضیحاتی داد.
حسین توکلی گفت: از ابتدای حادثه هیچ انفجاری نداشته و تغییر فرم مخزن فلزی درحال احتراق موجب تولید صدا می‌شود و هیچ خطری سایر مخازن پیرامونی محل حادثه را تهدید نمی‌کند چراکه نوع مخزنی که دچار حریق شده، به‌گونه‌ای است که امکان انفجار ندارد.
آتش‌نشانان برای مهار شعله‌های سرکش آتش کار دشواری را پیش‌رو داشتند. از سویی احتمال وقوع انفجار جان آنها را تهدید می‌کرد. سخنگوی آتش‌نشانی تهران در این‌باره می‌گوید: آتش‌سوزی از یک مخزن آغاز شد و شعله‌های آتش در محوطه پخش شده بود و مخازن دیگر با اینکه هنوز آتش نگرفته بود، اما خطر آتش‌سوزی آنها را تهدید می‌کرد. با توجه به حجم گسترده آتش‌سوزی چندین گروه دیگر در همان ساعت اول به پالایشگاه اعزام شدیم و مهندس داوری، مدیرعامل آتش‌نشانی تهران فرماندهی عملیات را برعهده گرفت.
او ادامه می‌دهد: با وجود همه خطراتی که وجود داشت اما همکاران آتش‌نشانم با علم به این موضوع اصلا به فکرشان هم خطور نمی‌کرد که مثلا بترسند یا پا پس بکشند و این افتخار ما آتش‌نشانان است. آتش‌نشانان در حادثه پلاسکو به‌خاطر جان مردم، جان خودشان را به خطر انداختند و تعدادی شهید شدند اما در این حادثه علاوه بر جان مردم، سرمایه مردم هم در خطر بود.
آتش‌نشانان ابتدا باید از وسعت آتش‌سوزی می‌کاستند و از سرایت شعله‌های آتش به سایر مخازن جلوگیری می‌کردند. به همین دلیل عملیات تدافعی را کلید زدند. ملکی در این‌باره می‌گوید: کنترل آتش‌سوزی و سردکردن سایر مخازن شروع شد. نمی‌شد بی‌گدار به آب زد. مخازن مجاور شرایطی داشتند که با حرارت دچار جنبش مولکولی می‌شدند و انفجار دور از ذهن نبود. از این‌رو سرلوله‌های آب به طرف مخازن مجاور گرفته شد تا آنها سرد نگه داشته شود.
عملیات تدافعی آتش‌نشانان حدود ۴ ساعت طول کشید و بعد از آن بود که آتش‌سوزی به‌طور کامل به کنترل آنها درآمد. به این معنی که مطمئن بودند ابعاد حادثه گسترده‌تر نخواهد شد. در این زمان بود که عملیات تهاجمی کلید خورد. ملکی درباره این مرحله از عملیات می‌گوید: وقتی تا حدودی خیال‌مان از رفع خطر آتش‌سوزی در سایر مخازن راحت شد، به‌تدریج تلاش‌ها معطوف به خاموش‌کردن آتش شد. طوری که دیگر می‌شد نزدیک‌تر رفت و به‌سوی شعله‌های آتش هجوم برد. همکارانم از چندین جهت و با کمک بالابرها به‌سوی شعله‌های آتش حمله می‌کردند و علاوه بر آن چندین مرتبه کف‌پاشی انجام شد. ما می‌دانستیم که باید صبر کنیم تا مواد سوختی بسوزد و تمام شود. مخزنی که دچار حادثه شده بود موادی شبیه گازوئیل داشت. این نوع مواد قدرت اشتعال و انفجار بالایی ندارند اما درصورتی که دچار آتش‌سوزی شوند، حرارت بالایی از خود بروز می‌دهند و خاموش‌کردن آنها دشوارتر است. این مرحله تا پایان عملیات ادامه داشت تا این که سرانجام با گذشت حدود ۲۴ ساعت از شروع این حادثه آتش‌سوزی به‌طور کامل مهار شد.
ملکی می‌گوید: به لطف خدا توانستیم آتش‌سوزی را در کمتر از ۲۴ ساعت خاموش کنیم. در این حادثه یک مورد هم مصدومیت حاد نداشتیم و فقط چند مورد دودگرفتگی و گرمازدگی اتفاق افتاد و همه‌چیز به‌خوبی پیش رفت؛ از فرماندهی عملیات تا هماهنگی با سایر دستگاه‌ها. اگر غیراز این بود، این حادثه باید چندین کشته و خسارات زیادی بر جا می‌گذاشت.
در جریان حادثه آتش‌سوزی پالایشگاه نفت تهران عکسی از آتش‌نشانانی که روی زمین در حال استراحت بودند، در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که بازتاب گسترده‌ای داشت و همه به تحسین آتش‌نشانان و قدردانی از فداکاری‌های آنها پرداختند. ملکی درباره این عکس می‌گوید: در این عملیات حدود ۲۰۰ آتش‌نشان حضور داشتند اما کارکردن در آن شرایط واقعا سخت و طاقت‌فرسا بود. در دقایق اولیه آنچنان شدت آتش زیاد بود که از فاصله حدود ۱۰۰ متری نمی‌شد نزدیک‌تر شد و وقتی جلو می‌رفتی، حرارت را حس می‌کردی. با این حال، آتش‌نشانان در گروه‌های حدود ۷۰ نفره مشغول اطفای حریق بودند و بعد از دو سه‌ساعت کار استراحت می‌کردند و گروه بعدی جایگزین می‌شدند. حرارت آتش‌سوزی از یک‌سو، آفتاب سوزان از سوی دیگر و لباس‌های سنگین حریق تاب و توان آتش‌نشانان را گرفته بود.
به همین دلیل وقتی که گروه دیگری مشغول به‌کار می‌شد، گروه قبل با همان لباس‌ها در سایه ساختمان یا درختان روی زمین استراحت می‌کردند.
در جریان این حادثه بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت نیز در محل حضور پیدا
کرد و در جریان عملیات اطفای حریق قرار داشت. او درباره علت وقوع این
آتش‌سوزی به ایسنا گفت: این حادثه مربوط به نشت ۲ مخزن بوده که نقشی در
فرایند تولید نداشته‌اند و هیچ اخلالی در تامین فرآورده کشور ایجاد نمی‌شود
و ذخایر کافی نیز وجود دارد. پالایشگاه نیز تولید را از سر می‌گیرد.
همچنین شاکر خفایی، سخنگوی پالایشگاه نفت تهران درباره میزان خسارات وارده
گفت: میزان خسارت را نمی‌توانیم برآورد کنیم و باید پس از بررسی‌های دقیق
میزان خسارت اعلام شود. ولی خوشبختانه در این حادثه تلفات جانی نداشته‌ایم و
خسارت اقتصادی نیز به آن صورت نیست، ولی باید پس از کارشناسی در این‌باره
اظهارنظر کرد.
تنها ۳ روز پس از آتش‌سوزی گسترده در پالایشگاه تهران، حادثه‌ای مشابه در کارخانه فولاد زرند ایرانیان در استان کرمان رخ داد که خوشبختانه این حادثه نیز با تلاش نیروهای امدادی بدون تلفات جانی خاتمه یافت. آتش‌سوزی در کارخانه فولاد از شامگاه شنبه آغاز شد و با تلاش تیم‌های امدادی بامداد دیروز (یکشنبه)، این حریق مهار و مشخص شد که علت حادثه سرریزشدن مواد مذاب بوده است. روز گذشته مدیرعامل شرکت فولاد زرند ایرانیان در جمع خبرنگاران به تشریح این حادثه پرداخت و گفت: آتش‌سوزی لوله هیدرولیک و اتفاقات رخ‌داده در گودال خارج از کارخانه کوره بلند بود که نقشی در عملکرد این کارخانه ندارد و این واحد به‌طور کامل سالم است.
ماشاءالله سهراب‌نژاد ادامه داد: حجم سرباره مذاب در مسیر گودال هنگام
خروج از مجرا افزایش یافته و این حجم زیاد موجب شد که با لوله‌های هیدرولیک
در جوار این مسیر برخورد کند و موجب آتش گرفتن روغن شود. وی با بیان اینکه
با کاهش حجم روغن این آتش‌سوزی اطفا و رفع شد، اضافه کرد: سرباره در ادامه
مسیر خود وارد گودال شده که به علت وجود حجمی از آب و سرباره، موجب صدایی
قابل توجه و تلقی به انفجار شد که انتشار سرباره در فضا این صحنه را رقم
زد. به گفته سهراب‌نژاد، متأسفانه عده‌ای در فضای مجازی به حادثه کارخانه
فولاد زرند دامن زدند اما خوشبختانه از نیروی انسانی هیچ فردی در این حادثه
آسیب ندید و تنها خسارت به لوله‌های هیدرولیک وارد شد که موجب ایجاد دوده
در کارخانه شده و اطمینان می‌دهیم که مسیر طبیعی فعالیت تولیدی این کارخانه
تا دوشنبه و پس از اصلاحات جزئی به روال عادی خود برمی‌گردد.
منبع: همشهری
