هشدار درباره شیوع سرخک در ایران؛ ماجرا چیست؟

برنامه واکسیناسیون سرخک با تزریق واکسن مشترک سه‌گانه سرخک، سرخجه و اوریون در دو نوبت ۱۲ و ۱۸ ماهگی، از سال ۱۳۸۳ در ایران آغاز شد. البته این واکسیناسیون همچنان هم ادامه دارد. در طول این سال‌ها با واکسیناسیون به موقع کودکان، رفته رفته باروبندیل بیماری سرخک بسته و درنهایت از کشور ناپدید شد. اما حالا وزارت بهداشت اعلام کرده است که موارد جدیدی از این بیماری در ایران دیده شده است.

دراین رابطه محمدمهدی گویا، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در نامه‌ای خطاب به معاون بهداشت دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، خواستار ارتقاء پوشش واکسیناسیون واکسن‌های روتین در تمامی مناطق شده است.

همچنین، فاطمه نوروزیان، سخنگوی دانشگاه علوم پزشکی هرمزگان گفته که سه کودک سه تا ۱۲ساله که با وجود تزریق واکسن، به سرخک مبتلا شده بودند، در بندرعباس، رودان و قشم شناسایی شدند.

او می‌گوید: «با توجه به برنامه واکسیناسیون عمومی کودکان و برنامه کشوری حذف سرخک، حتی یک مورد ابتلا به این بیماری از نظر پزشکی طغیان محسوب می‌شود.»

سید محسن زهرایی، رئیس اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، واکسیناسیون را موثرترین مداخله بهداشتی شناخته شده برای ارتقای سلامت کودکان می‌داند.

به گفته زهرایی در طی سال‌های ۲۰۰۰ الی ۲۰۱۸ میلادی واکسیناسیون سرخک توانسته از مرگ ۲۲ میلیون کودک در جهان جلوگیری کند.  

برخی از متخصصان بیماری‌های عفونی معتقدند آن گروه از بزرگسالان که دهه‌ها پیش و هنگامی که کودک بودند واکسینه شده‌اند، ممکن است بار دیگر در خطر ابتلا به این بیماری قرار بگیرند. اما اگر به کودکان دو دوز واکسن داده شود، آنگاه از نظر مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها، آن‌ها برای تمام زندگی شان در مقابل این بیماری محافظت می‌شوند.

بحران همزمانی کرونا و سرخک

حدود ۱۶ ماه از شیوع گسترده کرونا در ایران و جهان می‌گذرد و در این مدت دولت‌ها تمام تلاش خود را بر واکسیناسیون کرونا معطوف کرده‌اند. این مسئله باعث شده تا واکسیناسیون سرخک و دیگر بیماری‌های واگیر با وقفه مواجه شود.  

دراین رابطه هنریتا فور، مدیر اجرایی یونیسف، گفته که «قبل از بحران ویروس کرونا، جهان با بحران سرخک دست و پنجه نرم می‌کرد، و از بین نرفته است. در حالی که سیستم‌های بهداشتی به دلیل بیماری همه گیر کووید ۱۹ دچار تنش شده اند، ما نباید اجازه دهیم که مبارزه ما با یک بیماری کشنده به قیمت مبارزه ما با بیماری‌های دیگر انجام شود.»

البته درست یک سال قبل نیز در ایران، دکتر محمدمهدی خواجه ئیان، معاون فنی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی بوشهر تاکید کرده بود که واکسیناسیون سرخک در زمان شیوع بیماری کرونا فراموش نشود، زیرا بی توجهی به این واکسن می‌تواند باعث بازگشت این بیماری به کشور شود.

دراین میان برخی از پژوهشگران معتقدند سرخک مسری‌ترین بیماری ویروسی در جهان و یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر در کودکان خردسال است. رئیس اداره‌ی بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت در این رابطه معتقد است که بیماری سرخک جزو بیماری‌هایی است که میزان سرایت پذیری آن چند ده برابر بیش از کرونا است.

سید محسن زهرایی زهرایی می‌گوید: «تاکنون تنها موضوعی که باعث حفاظت کودکانمان در مقابل این بیماری شده است، پوشش خوب واکسیناسیون بوده است، ولی اگر قرار باشد پوشش واکسیناسیون حدود ۹۵ درصد یا کمتر از آن بماند؛ طی ماه‌های آینده جمعیت قابل توجهی از فرزندانمان در مقابل سرخک ایمن نخواهند بود و نگرانی جدی نسبت به طغیان مجدد سرخک در کشور وجود دارد».

سرخک که روبئولا نیز نامیده می‌شود، می‌تواند برای کودکان خردسال جدی و حتی کشنده باشد. در حالی که با دریافت بیشتر واکسن سرخک در کودکان، میزان مرگ و میر در جهان در حال کاهش است، با اعلام وزارت بهداشت جهانی این بیماری هنوز بیش از ۱۰۰۰۰۰ نفر را در سال از بین می‌برد و بیشتر آن‌ها زیر ۵ سال هستند.

دانه‌های پوستی در سرخک معمولاً در پشت گوش پدیدار می‌شوند و سپس به صورت و گردن و بقیه نقاط بدن گسترش می‌یابد. از نشانه‌های بالینی مشخص سرخجه می‌توان التهاب غده‌های لنفاوی واقع در پشت گوش یا ناحیه پشت گردنی را نام برد. لکه‌های سفید کوچک با مراکز سفید مایل به آبی روی زمینه قرمز رنگی که در داخل دهان در قسمت داخلی گونه وجود دارد، لکه‌های کوپلیک نیز نامیده می‌شود.

علائم و نشانه‌های سرخک حدود ۱۰ تا ۱۴ روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شود. در موارد خفیف ممکن است دو یا سه روز طول بکشد. کودک مبتلا به این بیماری ممکن است فاقد علامت باشد، اما علائم بیماری در بزرگسالان می‌تواند به صورت تب خفیف ۱ تا ۵ روزه، خستگی، سرفه، سردرد، آب ریزش بینی، بیقراری، ترشح خفیف بینی و التهاب ملتحمه بروز کند.