بانک مرکزی برای کنترل نرخ سود بازار بین بانکی هر هفته عملیاتی را تحت عنوان بازار باز برگزار می کند در این بازار بانک مرکزی در هر عملیات پولی را با سررسید های معلوم 12، 14 و 16 روزه در این بازار تزریق کرده و آن را در موعد مقرر از بانک ها با نرخ سود از پیش تعیین شده قبض می کند.
این تاریخ در هفته های اخیر به 7 روز و 5 روز تنزل پیدا کرده بود.
تزریقی که بانک مرکزی از این محل در بانکها صورت می دهد را بسط نقدینگی و جمع آوری پول های قرض داده شده از بانکها را قبض نقدینگی می گوییم.
تفاضل دومتغیر قبض و بسط پول در هر هفته خالص عملکرد بانک مرکزی در بازار باز در آن هفته خواهد بود.
در همین خصوص در شرح عملیات منتشر شده در 26 اسفند ماه بانک مرکزی 5 هزار و 870 میلیارد تومان نقدینگی به بانکها تزریق کرد.
نرخ سود بازار باز در هفته دوم به صورت متوالی 19.8 درصد بوده اما در اقدام یبی سابقه تاریخ سررسید کاهشی چشم گیر پیدا کرده است. پیش از این محدوده سررسید این عملیات 14 روز بوده که در این موعد به 2 روز رسیده است.
از سوی دیگر با توجه به توافق بازخریدی که در دو هفته قبل شکل گرفته بود6 هزار و 350 میلیارد تومان از پول قرض داده شده به بانکها به بانک مرکزی پس داده شد. دربازار ثانویه نیز این نهاد، 6 میلیارد و 700 میلیون تومان اوراق به بانکها فروخت که بیان دیگری از قبض پول است.
به طور کلی می توان گفت در عملیات بازار باز در این دوره در کنار بسط 5 هزار و 870 میلیارد تومان پول در بانکها، 6 هزار و 356 میلیارد و 700 میلیون تومان نیز قبض شده است.
درنهایت کسر قبض پول از بسط نقدینگی در این دوره نشان می دهد که خالص عملکرد بازار باز در این هفته قبض 486 میلیارد و 700 میلیون تومان بوده است.
اعتبارات قاعده مندزمانی که بانکها با کسری شدید نقدینگی مواجه می شوند به یکدیگر رجوع کرده و از این محل سعی در برطرف کردن کسری خود دارند که به آن بازار بین بانکی می گویند. نرخ سود این بازار را نرخ سود بازار بین بانکی گفته و تاریخ سررسید آن کوتاه مدت است. از همین رو به آن بازار شبانه نیز می گویند. درصورتی که بانکها از بانک مرکزی استقراض کنند نرخ سود آن 22 درصد بوده و به آن اعتبارات قاعده مند گفته می شود.
در دومین دوره متوالی رکورد تزریق بانک مرکزی به بانکها از محل اعتبارات قاعده مند درکل زمستان شکسته شد. در هفته اخیر بانکها و موسسات اعتباری در ده نوبت از اعتبارگیری قاعده مند استفاده کرده که ارزشی در حد 35 هزار و 150 میلیارد تومان داشته است.
رکورد بسط نقدینگی؛ بالاترین نرخ سودمداخله در زمستاندر صورتی که بخواهیم بسط نقدینگی را به صورت کلی برآورد کنیم، نیاز مند مجموع بسط در بازار باز و اعتبارات قاعده مند خواهیم بود. در این خصوص حجم کل پول تزریق شده به بانکها از سوی بانک مرکزی در این موعد 41 هزار و 20 میلیارد تومان بوده که بیشترین بسط نقدینگی صورت گرفته در کل زمستان در بانکها بوده است. اگر رقم کل قبض شده در بازار باز و بازار ثانویه را از آن تفریق کنیم حاصل، خالص مداخله بانک مرکزی در دوبازار خواهد بود.
این متغیر در هفته اخیر به 34 هزار و 670 میلیارد تومان رسیده و رکورد دیگری را در این زمینه به ثبت رسانده است.
در این رویکرد بسط دربازار باز با نرخ سود 19.8 درصد انجام شده و نرخ سود اعتبارات قاعده مند نیز 22 درصد بوده است. در این صورت با توجه به حجم معاملات نرخ سود موزون برابر با 21.7 درصد بوده و دارای رکورد بالاترین نرخ سود در کل زمستان را است.
با توجه به آنکه در دوهفته اخیر بسط پول همواره در حال رکورد زنی بوده و این نشانه ای از وضعیت بد نقدینگ در بانکها در هفته های پایانی سال بوده است.
