بهترین راهی که شرایط را به سود ایران تغییر می‌دهد

اما در چنین مرحله ای چطور می شود دو کشور را به سمت بازگشت ایالات متحده به برجام و حل مشکلات ایران در این خصوص برد؟

 فریدون مجلسی دیپلمات پیشکسوت و کارشناس مسائل بین الملل:

یک مقام کاملا بی‌طرف از کشوری که برچسب چپاول‌گری و.. به آن نمی‌چسبد

با گذشت نزدیک به دو ماه از خروج ترامپ از کاخ سفید و آمدن بایدن، ما هنوز شاهد عملکرد ویژه ای از سوی رییس جمهور آمریکا در خصوص ایران نبوده ایم. نه تحریمی لغو یا تعلیق شده نه قدمی اساسی برای اینکه نشان دهد ایالات متحده در این مسیر گامی برداشته دیده می شود. چرا اتفاقی که انتظار می رفت سریع تر پیش برود، تا این اندازه کند در حال پیش رفتن است؟

مجموع اتفاقاتی که در این دو ماه رخ داد را باید در نظر گرفت. از یک طرف فشارهای داخلی امریکا، صهیونیست ها و سعودی ها را باید در نظر گرفت که مایل نیستند اوضاع به سمت بهبود پیش برود و از سوی دیگر در ایران هم با توجه به اتفاقاتی چون مصوبه مجلس و برخی اظهار نظرها طرف مقابل را جری کرد. با مطرح کردن فرصت برای برداشته شدن تحریم ها از سوی مجلس و دستور افزایش غنی سازی و... باعث شد تا در واشنگتن ابهامات بیشتری پیش بیابد و کارشناسان وزارت خارجه آمریکا سوال کنند که ایا با این شرایط برجامی که قبلا بر سر آن بحث کرده بودیم، اصلا قابلیت زنده ماندن را دارد یا نه.

این تصور در ایران وجود داشت که با فشار آوردن به ایالات متحده ممکن است آنها دست به تغییر سیاست خود بزنند. اما عده دیگری مخالف این نظریه هستند. کدام یک به عقیده شما بیشتر به واقعیت نزدیک است؟

عده ای که فکر می کردند با فشار اوردن به امریکا می توانند به حل مساله کمک کرده و آنها را وادار به قبول امری کنند، همان اشتباهی را کرده اند که در واشنگتن می کنند و به نظرشان با بالا بردن میزان فشار می توانند حاکمیت ایران را به زانو در آورده و وادار به پذیرفتن شرایط آمریکا کنند. اما خب این اتفاق نیافتاد. در مورد مقابل هم اتفاقی نمی افتاد. به ویژه آنکه آنها نیستند که تحت فشار تحریم قرار دارند. انها زیر فشار افکار عمومی هستند. اما این را هم باید در نظر بگیریم که دموکرات ها امکان بیشتری برای متقاعد و همراه کردن افکار عمومی دارند. ما دیدیم که نه تنها امریکایی ها با وجود فشار تهران، تحریم ها را لغو نکردند بلکه به اروپایی ها هم خط دادند تا قطعنامه ای برای شورای حکام اماده کنند.

پس بهترین راه این است که از مسیر دیپلماسی راه حلی پیدا شود تا وضع موجود به سود ایران تغییر کند.

ما شاهد بودیم که هفته گذشته وزارت خاجه آمریکا لحن نرم تری در مورد بازگشت به برجام انتخاب کرده و تلویحا از اشتیاق دولت ایالات متحده به بازگشت به توافق با ایران حرف زده شد. تا چه اندازه می توانیم بر روی این صحبت ها حساب کنیم؟

خیلی زیاد. آنها فقط لحنشان را نرم نکردند. بلکه دست به موشک باران سوریه زدند و گفتند که هشدار به تهران است و مدعی شدند که پاسخی به اقدامات تهدید امیز ایران بوده. آنها با این حرکات متضاد نشانه هایی را به تهران می فرستند که می گوید اگر این وضعیت ادامه پیدا کند و دو طرف نخواهند به راه حلی برسند، جدال می تواند کماکان با وجود خروج ترامپ از کاخ سفید هم ادامه پیدا کند. اما اگر صحبت از گفتگو و شرایطی که ایران با حفظ حرمت و از زاویه مساوی باشد، آنها هم قدمی مثبت بر می دارند. من فکر می کنم که به همین کاهش های قدم به قدم فشارها و رویکرد وزارت خارجه می توان اعتماد کرد در صورتی که دو طرف به یک زبان مشترکی برسند.

مثلا یکی از نشانه هایی که ایران می تواند آن را مثبت تلقی کند، رفتار واشنگتن در خصوص یمن و سعودی هاست که از جنگ کناره گیری کرده و به ریاض هم بابت پایان دادن به جنگ و دخالت در این کشور کوچک توصیه کرده است. در مقابل هم از ایران توقع دارد که در منطقه رفتاری را داشته باشد که به نوعی بهانه را از دست برخی  کشورهای عربی خاورمیانه بگیرد. یعنی در فعالیت های منطقه ای خود هم به نوعی تجدید نظر کند.

یک تصوری بود که می گفت اگر تحریم ها به حالت تعلیق در بیایند، مشابه کاری که اوباما انجام داده بود، امکان اینکه اوضاع بهتر پیش برود زیاد است. اما ما دیدیم که عملا چنین اتفاقی نیافتاده است. ایا چنین گزینه ای کماکان روی میز هست؟

نه این گزینه دیگر بر روی میز نیست. الان انتظار می رود که بایدن نرمش هایی برای ابراز حسن نیت خود قائل شود که احتمالا با کاستن سخت گیری ها بر روی عراق و کره جنوبی برای استرداد بدهی هایشان به ایران همراه است و با قدم های بعدی که احتمالا از همین دست است. ما انتظار داریم که طرفین با استفاده از قدم های عاقلانه مسیر را طوری طراحی کنند که ملتی که تحت تاثیر تحریم ها زندگی می کنند در شرایط کرونا بتوانند زندگی عادی داشته باشند، واکسن بخرند و از این بیماری مهلک اسوده شویم.

ایران در توافقی که با آژانس کرده، سه ماه فرصت داده است. در این زمان ایالات متحده چه رفتاری از خود نشان خواهد داد؟

بستگی به قدم های ایران هم دارد. ما نمیدانیم که در پس این گفتارهای اشکار چه توافقاتی وجود دارد. به نظر می رسد با مقداری تعامل و نگاه منطقی بتوان وضعیتی را ایجاد کرد که در این مدت زمان به نتیجه مثبتی دست یافت.ایران اگر به دنبال کاستن از تشنج های بین المللی بوده و در منطقه هم همان گفتمان صلح و اشتی را در پیش بگیرد و در مورد واشنگتن هم عزم داشته باشد که موضوع را حل کند، می توان منتظر اتفاق های بهتری ماند. دیپلماسی که ایران دنبال می کند باید بر اساس دیگاه واقع بینانه جلو برود. ایران همزمان که باید به فکر حل مساله برجام باشد، از درگیری های منطقه ای که باعث جدال بیشتر با سعودی ها و همراهانشان می شود بپرهیزد. چرا که این کشورها همانطور که در این سال ها دردسر ساز بوده اند، باز هم می توانند باشند. از سوی دیگر در سیاست خارجه ما می دانیم که تیم بایدن در چانه زنی و گفتگو ماهرند و ایران و شرایط آن را هم میشناسند. دو طرف اگر به اهمیت دیپلماسی در حل این بحران توجه کنند، مشکلات قابل حل خواهند بود.

یک هیات ایرلندی برای پادرمیانی به تهران آمده و با مقامات کشورمان دیدار کرده است . چه تحلیلی از این سفر به ایران دارید و ایا به نظر شما اینگونه میانجیگری ها می تواند موثر باشد؟

من مطمین نیستم که راهگشا باشد اما می دانیم که ایرلند با ایران کار خاصی ندارد. ارتباطات تجاری و صنعتی و بازرگانی هم با هم نداریم و بنابراین با دلیل دیگری آمده. من امیدوارم که مقامات ایران درک کنند که حضور ایران در  فضای بین المللی چقدر برای کشورهای دیگر مهم است. نه فقط برای آنهایی که فکر می کنند سود و منافع خاصی دارند. بلکه حتی برای آنهایی که در مورد آینده جهان و روابط بین کشورها حساسیت دارند.آنها انتظار دارند که بعد از نرمش دیگری که از سوی سه کشور اروپایی نشان داده شد و خودداری کردند از دادن پیش نویس قطعنامه به شورای حکام، اوضاع بهتر پیش برود و از کشوری که نسبت به ایران بی طرف است، خواسته اند تا پا در میانی کند. بنابراین ما امیدواریم که این سفر باعث شود که دو طرف، یعنی تروئیکای اروپایی و ایران صدا و خواسته های یکدیگر را بهتر بشنوند.

در منطقه دیگر کسی برای میانجیگر باقی نمانده. پادشاه فقید عمان درگذشته. قطر هم به خاطر ستیزی که عربستان با آنها داشت و کمک های ایران، هوای ایران را داشت. عراق هم چون در اشغال آمریکاست رعایت آنها را می کند. البته اخیرا عراق هم در رابطه با ازاد کردن بخشی از مطالبات ایران اقداماتی را شروع کرده.حالا یک مقام کاملا بی طرف از کشوری که برچسب چپاول گری و.. به آن نمی چسبد آمده صحبت ها را بسنود و دقیقا بگوید که آنها چه می خواهند.