با بالا گرفتن رقابت تزریق واکسن کرونا در سال تازه میلادی، استفاده از دیپلماسی واکسن برای افزایش تاثیرگذاری در دنیای سیاست هم شدیدتر شده است. هند که به کمتر از یک درصد مردم خود واکسن زده، میلیون‌ها دوز واکسن کرونا به همسایه‌هایش در جنوب آسیا واکسن کرونا هدیه داده تا دست‌کم در جنگ دیپلماسی از رقیبی قدر چون چین پیش بیفتد.
واکسن‌های اهدایی پکن هم در هفته‌های اخیر به پایتخت‌های ۱۳ کشور رسیده و ۳۸ کشور دیگر در نوبت دریافت واکسن از چین هستند. در بخش دیگر دنیا، مسکو از تاخیر در برنامه اتحادیه اروپا برای تامین واکسن نهایت بهره را برد و واکسن‌های روسی کرونا را به مجارستان فروخت. هرچند هنوز این واکسن به تایید نهاد ناظر در اتحادیه اروپا نرسیده است.
استقبال کلمبیایی‌ها از واکسن روسی اسپوتنیکویدر بازاری که یک جنس ویژه در آن بسیار کمیاب است و فرآیند مایه‌کوبی علیه کووید-۱۹ در دست‌کم ۱۳۰ کشور هنوز آغاز نشده، کشورهایی چون صربستان در رقابت واکسیناسیون پیش افتاده‌اند و می‌کوشند در جغرافیای سیاسی منطقه از این پیش افتادن برای به دست آوردن زودهنگام میلیون‌ها دوز واکسن کرونا بهره ببرند. ووک ووکسانوویچ، پژوهشگر مدرسه اقتصاد لندن و عضو مرکز سیاست امنیتی بلگراد می‌گوید: «تامین واکسن راهبرد نمادین صربستان در حوزه سیاست خارجی است. مقام‌های رسمی بلگراد غرب را برابر قدرت‌های غیر غربی چون روسیه و چین قرار می‌دهند تا ببینند از کدام طرف می‌توانند معامله‌ای بهتر داشته باشند.»
در این جنگ و رقابت سنگین برای تامین واکسن کرونا، جای خالی کشورهای غربی بیش از همه به چشم می‌آید؛ دولت‌هایی که تصمیم گرفتند اول به مردم خودشان واکسن بزنند و ترجیح دادند برای رساندن واکسن کرونا به دیگر ملت‌ها، کار را به برنامه‌های جهانی چون کوواکس بسپرند. این برنامه زیر نظر سازمان بهداشت جهانی قرار است در شش ماه آینده به سه درصد جمعیت کشورهای فقیر و بسیار فقیر واکسن برساند. تا آن زمان، آمریکا و بریتانیا و کانادا و چند کشور پولدار دیگر به مرحله ایمنی گله‌ای رسیده و نسبت به پیش‌خرید و انبار کردن بخش زیاد واکسن‌های تولید غرب در سال ۲۰۲۱ اطمینان یافته‌اند.
در این میان، فاصله‌ای که پدید آمده با فرصت‌شناسی دیپلماتیک برخی پایتخت‌های خارجی در حال پر شدن است. در حالی که چین سفیر خود را در بلگراد به فرودگاه می‌فرستد تا در مراسم تحویل واکسن‌های سینوفارم به دولت صربستان شرکت کند و ولادیمیر پوتین از فرصت دیدارهای دیپلماتیک برای بالا بردن واکسن اسپوتنیک‌وی بهره می‌برد، واشنگتن و لندن و پایتخت‌های اروپایی همه چیز را به شرکت‌های تولید واکسن سپرده و به آنها اجازه داده‌اند خودشان درباره مقصد و میزان فروش واکسن تصمیم بگیرند. جز آسترازنکا، دیگر شرکت‌ها واکسن‌های خود را به بالاترین پیشنهاد فروخته‌اند.
برای دانستن تفاوت شیوه بازاریابی شرکت‌ها و برخورد دولت‌ها در حوزه عرضه واکسن کرونا، به رویکرد هندی‌ها توجه کنیم؛ موسسه سرم‌سازی هند در دهلی که در تولید واکسن آسترازنکا همکاری می‌کند، واکسن‌های اهدایی خود را با این برچسب به کشورهای جنوب آسیا فرستاد: «هدیه مردم و دولت هند». این در حالی است که واکسن آسترازنکا با همکاری دانشگاه آکسفورد و با یک شرکت بریتانیایی سوئدی تولیدشده و هند تنها در مرحله تولید انبوه به این گروه پیوسته است.
چین و روسیه با اینکه می‌دانند لطف آنها در اهدای واکسن‌های کرونا به این زودی‌ها جبران نمی‌شود، باز هم در این بازار حضور دارند. چرا که رهبران این دو کشور دریافته‌اند ویروس کرونا تا آینده دور با انسان می‌ماند. سال گذشته وقتی ایالات متحده درگیر سیاست «اول آمریکا» با ایده دانلد ترامپ بود، چین کشورهای آمریکای لاتین را در فرآیند آزمایش‌های بالینی واکسن کرونا مشارکت داد و با رساندن واکسن به آنها، وارد حوزه‌های سرمایه‌گذاری ساختن بزرگراه و بندر و اینترنت نسل پنج و انرژی‌های تجدیدپذیر شد.
در قرنی که به نظر می‌رسد کووید-۱۹ نخستین ویروس جهانگیر آن است، تولید و عرضه واکسن می‌تواند جای پای برخی شرکت‌های دارویی را محکم کند. اردن از نزدیک‌ترین متحدان آمریکا در منطقه خاورمیانه است و دهه‌هاست نیازهای دارویی‌اش را از واشنگتن و شرکت‌های آمریکایی تامین می‌کند اما با رسیدن واکسن سینوفارم به امان، نگاه دولت اردن به شرکت‌های دارویی چینی عوض شده و انتظار می‌رود در سال‌های آینده پکن نقشی متفاوت در تامین داروهای این کشور آسیایی داشته باشد.
مردم اردن از واکسن چینی سینوفارم استفاده میکنندشرکتهای چینی و روسی هم بسیار راغب‌تر از همتایان آمریکایی و اروپایی خود هستند تا امتیاز تولید واکسن‌های کرونا را به کشورهای اندونزی، امارات و مالزی واگذار کنند. هفته گذشته سازمان بهداشت جهانی و یونیسف در یک بیانیه مشترک از شرکت‌های غربی خواستند همین شیوه را در پیش بگیرند که به معنی کم شدن از سود درازمدت این شرکت‌هاست اما در عوض با تولید انبوه واکسن، مطمئن‌ترین درمان ویروس کرونا زودتر به دست مردم جهان می‌رسد.
چین و روسیه که مانند غربی‌ها برنامه‌های بلندپروازانه برای واکسیناسیون داخلی ندارند، از توان و ظرفیت خود برای رساندن واکسن کرونا به دیگر نقاط جهان در میانه یک شیوع گسترده مرگبار بهره می‌برند. حالا اگر واکسن‌ها موثر افتاد و کار کرد و جان خیلی‌ها را از مرگ نجات داد، احتمالا نگاه مردم دنیا به چین و روسیه هم دگرگون می‌شود، حتی اگر کسی توجه نکند این واکسن‌ها از کدام کشورها آمده است.
منبع: گاردین
