ادامه ابهام در دیپلماسی برجامی

همچنین اما بایدن در ادامه با طرح ادعاهایی علیه ایران گفت: «باید با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران در سراسر خاورمیانه مقابله کنیم و در این مسیر من با شریکان اروپایی و سایر شریکان‌مان همکاری نزدیکی خواهم داشت».
آنگلا مرکل هم در این نشست گفت که برجام هنوز شانس زنده ماندن دارد اما همچنان با موضع بایدن به پیش آمد.
از سوی دیگر اما پیش از این صحبت ها بیانیه تروئیکای اروپایی در نوع خود قابل تامل بود. هرچند آمریکا با عودت ادعای پیشین دونالد ترامپ درباره اعمال تحریم‌های ضدایرانی شورای امنیت و اعلام آمادگی برای شرکت در نشست گروه ۱+۵ و ایران درباره برجام سرانجام اولین سیگنال برجامی را به ایران مخابره کرد اما باید گفت که هنوز برای رسیدن به یک نقطه روشن در روابط دیپلماتیک راه سخت تری در پیش است.
پیش از این، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از آمادگی این کشور برای حضور در نشست گروه ۱+۵ و ایران به منظور بحث درباره مسیر دیپلماسی برنامه هسته‌ای سخن گفت و افزود که ایالات متحده دعوت نماینده اتحادیه اروپا را خواهد پذیرفت.
در همین حال جولیان بورگر خبرنگار گاردین در واشنگتن در توئیتی به نقل از یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا نوشت که اینک وظیفه جوسپ بورل است تا زمان و مکان مذاکرات با ایران را تعیین کند.
وی افزود که مذاکرات طاقت فرسا و دشواری پیش رو خواهد بود.
بیانیه سه کشور اروپایی و آمریکا درباره ایران
وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام و آمریکا عصر پنجشنبه با صدور بیانیه‌ای مشترک بر اراده خود برای تقویت برجام تاکید کردند، اما در عین حال هشدار دادند که توقف اقدامات داوطلبانه تحت برجام «فرصت برای دیپلماسی مجدد» را به محاق می‌برد.
«در خصوص ایران، سه کشور اروپایی و ایالات متحده منافع بنیادی مشترک خود در زمینه حفظ نظام منع اشاعه هسته‌ای و جلوگیری ابدی از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای را ابراز کردند.
سه کشور اروپایی از نیت اعلام‌شده ایالات متحده برای بازگشت به دیپلماسی با ایران و ازسرگیری گفت‌وگوهای عمیق و قابل‌اتکا میان سه کشور اروپایی و ایالات متحده استقبال کردند.
وزیران خارجه، بر تمایل خود برای ادامه رایزنی و هماهنگی‌ با طرف‌های مختلف از جمله چین و روسیه در خصوص این مسئله کلیدی تاکید کرده و نقش مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در کسوت هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام را یادآور شدند.
سه کشور اروپایی و ایالات متحده بر هدف مشترک خود مبنی بر بازگشت ایران به پایبندی کامل به تعهداتش در برجام تاکید کردند.
چنانچه ایران به رعایت دقیق تعهداتش در برجام برگردد ایالات متحده نیز اقدام مشابه انجام خواهد داد و آماده رایزنی با ایران در جهت این هدف خواهد بود.
در همین راستا، سه کشور اروپایی و ایالات متحده آمریکا از ایران خواستند از برداشتن گام‌های بیشتر به خصوص در زمینه تعلیق اجرای پروتکل الحاقی و محدودسازی فعالیت‌های راستی‌آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران خودداری کند.
سه کشور اروپایی و ایالات متحده در خصوص ماهیت خطرناک هرگونه تصمیم برای محدودسازی دسترسی آژانس اتمی هم‌نظرند و از ایران می‌خواهند تبعات چنین اقدام پرمخاطره‌ای را به خصوص در این برهه که فرصت جدیدی برای دیپلماسی فراهم شده، در نظر بگیرد. آنها حمایت کامل خود را از نقش حرفه‌ای و بی‌طرف آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و مدیر کل آن و تلاش‌هایشان در جهت راستی‌آزمایی و نظارت بر تعهدات هسته‌ای ایران ذیل برجام مورد تاکید قرار دادند.
سه کشور اروپایی و ایالات متحده علاوه بر این، نگرانی‌های مشترک خود را از اقدامات اخیر ایران در تولید اورانیوم‌ غنی‌شده تا سطح ۲۰ درصد و اورانیوم فلزی ابراز کردند. این فعالیت‌ها هیچ توجیه منطقی برای فعالیت‌های صلح‌آمیز ندارد. تولید اورانیوم فلزی گامی اساسی در جهت ساخت سلاح هسته‌ای است.
سه کشور اروپایی از احتمال بازگشت ایران و آمریکا به پایبندی برجام استقبال کردند. سه کشور اروپایی و ایالات متحده عزم خود را برای قوی‌تر کردن برجام و همکاری با شریکان منطقه‌ای و جامعه بین‌المللی جهت رسیدگی به نگرانی‌های گسترده‌تر امنیتی مربوط به برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران، مورد تاکید قرار دادند. ما به همکاری با یکدیگر در راستای این اهداف متعهدیم.
وزیران خارجه همچنین از ایران خواستند همه اتباعی را که خودسرانه بازداشت شده‌اند را آزاد کرده و آنها را به جمع خانواده‌هایشان برگرداند. آنها همچنین نگرانی عمیق خود را از تداوم نقض فاحش حقوق بشر در ایران ابراز کردند.»
واکنش ظریف
بلافاصله پس از انتشار این بیانیه محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در توئیتی به آن پاسخ داد.
ظریف نوشت: «به جای فلسفه‌بافی و قرار دادن بار مسئولیت بر دوش ایران، تروییکای اروپایی/اتحادیه اروپا باید به تعهدات خود عمل کرده و خواستار آن شود که میراث تروریسم اقتصادی ترامپ علیه ایران پایان یابد.
او افزود: تدابیر جبرانی ما پاسخی‌اند به نقض‌های ایالات متحده و تروییکای اروپایی. اگر از معلول هراسانید، علت را حذف کنید.”
ظریف تاکید کرد: «ما اقدام را با اقدام پاسخ می‌دهیم.
نشست چهارجانبه وزرای امور خارجه تروئیکای اروپایی و آمریکا در حالی برگزار شد که جمهوری اسلامی ایران قصد دارد تا پنجم اسفند ماه اقدامات داوطلبانه تحت برجام را در چارچوب قانون لغو تحریم‌ها متوقف کند.
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین به تصمیم آمریکا برای عقب‌نشینی از فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، واکنش نشان داد.
ظریف روز جمعه در صفحه توئیتر خود نوشت: «آمریکا اذعان کرد که ادعاهای پامپئو درباره قطعنامه ۲۲۳۱ هیچ اعتبار قانونی ندارد. ما هم موافق هستیم».
وی در ادامه تاکید کرد: « آمریکا باید در پایبندی به قطعنامه ۲۲۳۱، تمام تحریم‌هایی که توسط ترامپ احیا و باز اعمال شده بود را بی قید و شرط و به‌صورت موثر بردارد»
رئیس دستگاه دیپلماسی ایران در پایان نوشت: «بعد از آن، ما فوراً تمام اقدامات اصلاحی (کاهش تعهدات) را به عقب برمی‌گردانیم».
واکنش سخنگوی وزارت خارجه به پیشنهاد اروپا: ۱+۵ خیلی وقت است وجود ندارد
همچنین سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش ه پیشنهاد سه کشور اروپایی برای بازگشت ایران به تعهدات خود در برجام و اقدام مشابه آمریکا، و در نهایت ادامه گفتگو در قالب ۱+۵ در توییتی نوشت: حرکات نمادین خوب است. اما برای احیای ۵+۱، آمریکا باید عمل کند: تحریم‌ها را بردارد. ما نیز پاسخ خواهیم داد. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در توییتی نوشت:
یادآوری: به دلیل خروج آمریکا از برجام، ۵+۱ وجود ندارد.
اکنون تنها ایران و ۴+۱ است.
به یاد بیاورید، ترامپ اتاق [برجام] را ترک و تلاش کرد آن را منفجر کند.
حرکات نمادین خوب است. اما برای احیای ۵+۱، آمریکا باید عمل کند: تحریمها را بردارد.
ما نیز پاسخ خواهیم داد.
این ترتیب کلیدی است: تعهد- اقدام- جلسه
بازگشت آمریکا به برجام به این سادگی‌ها نخواهد بود
رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با فرارو با اشاره به اینکه انتشار خبر احتمال بازگشت آمریکا به برجام توسط جو بایدن در کنفرانس امنیتی مونیخ که در پایگاه خبری دیپلماتیک منتشرشد، گمانه‌زنی رسانه‌ای است، اظهار داشت: اگر حتی فرض را بر صحت این خبر بگذاریم، این موضوع تغییری در رویکرد ایران مبنی بر توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نخواهد داشت و با توجه به این موضوع در ۵ اسفند عملی خواهد شد، چرا که ایران آمریکا به دنبال بهانه می‌گردد تا تحریم‌ها را لغو نکند و همچنان این ابزار را در دست داشته باشد.
وی افزود: در زمان مبارزات انتخاباتی باید مدام بازگشت به برجام را مورد تاکید قرار می‌داد، اما حال شواهد و قرائن حاکی از آن است که رئیس جمهور آمریکا به این راحتی‌ها که همه فکر می‌کردند، به برجام باز نخواهد گشت، زیرا که قبل از ورود بایدن به کاخ سفید این ذهنیت در بین رسانه‌های ایرانی وجود داشت که او در اولین روز کاری خود به برجام باز خواهد گشت و این گزاره را مخاطبان خود نیز انتقال می‌دادند.
قهرمان پور اضافه کرد: هرچند این پیشفرض غلط نبود و رئیس جمهور جدید آمریکا در همان روز اول ۱۷ فرمان اجرایی صادر کرد، اما این موضوع در اقبال برجام اتفاق نیفتاد، حال که دوباره این موضوع مطرح شده به نظر نمی‌رسد که بدون رفع تحریم‌ها و راستی آزمایی آن از سوی ایران، توافقی در کار باشد، البته روز‌های گذشته آقای عراقچی معاون وزیر امور خارجه حرفی را زد با این مضمون که اگر آمریکا تحریم‌ها را روی کاغذ لغو نکند، اما ایران بتوانند نفت خود را به فروش برساند و پول حاصل از آن را به داخل بازگرداند ایران تعهدات خود را انجام خواهد داد، اما این تفسیر بسیار سختی است امکان انطباق آن با واقعیت بیرونی بسیار سخت به نظر می‌رسد.
این کارشناس مسائل آمریکا اظهار داشت: نکته مهم این است که بازگشت آمریکا به برجام به این راحتی‌ها نخواهد بود، زیرا که مقامات این کشور بر این موضوع تاکید می‌کنند که اقدامات ایران در مورد بازگشت به تعهدات هسته‌ای باید راستی‌آزمایی شود و این موضوعی است که بسیاری از رسانه و افرادی که به این مسئله می‌پردازند، به این موضوع توجهی ندارند، در صورتی که بسیار با اهمیت است، این موضوع به آن معنی است که آژانس بین المللی انرژی اتمی باید گام‌های ایران را مورد راستی آزمایی قرار دهد و آن را نیز تایید کند، این موضوعی نیست که بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.
وی ادامه داد: بسیاری از رسانه‌ها و افرادی که در مورد برجام اظهارنظر می‌کنند به این نکته توجه ندارند که بازگشت آمریکا به برجام بدون راستی آزمایی به زعم خودشان امکان ندارد و این موضوعی است که اهمیت بسزایی دارد، این در حالی است که این کار قضیه را بسیار زمان‌بر و پیچیده خواهد کرد و بر همین اساس مذاکرات به این سادگی‌ها پیش نخواهد رفت.
قهرمان‌پور یادآور شد: موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد، این است که این احتمال وجود دارد که آمریکا به دنبال مشروط کردن بازگشت به برجام و رفع تحریم‌ها به انجام گفتگو‌ها و مذاکرات پیرامون مسائل موشکی و منطقه‌ای ایران باشد، بر این اساس برای دست یافتن به چنین هدفی، بایدن تحریم‌ها را لغو نمی‌کند و با در پیش گرفتن سیاست صبر و انتظار ایران را به مذاکراتی که خودش می‌خواهد، می‌کشاند.
وی تصریح کرد: همچنین باید این نکته را متذکر شد که اتفاقات ۶ ژانویه و آشوبی که طرفداران ترامپ در کنگره به راه انداختند، تاثیرات بسیار زیادی را بر روی صحنه سیاست داخلی آمریکا ایجاد کرد و با توجه به این موضوع بسیار سخت خواهد بود که بایدن بتواند یک تناسبی مسائل سیاست خارجی و داخلی ایجاد کند که این موضوع می‌تواند بازگشت آمریکا به برجام را تحت تاثیر قرار دهد.
اتحادیه اروپا: زمان دیپلماسی فرا رسید
سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به سیگنال‌های برجامی کاخ سفید گفت: زمان دیپلماسی فرا رسیده است و اقدامات آمریکا فضا و شرایطی را ایجاد کرده تا تلاش های دیپلماتیکی که در چند هفته اخیر درباره برجام در جریان بوده تسریع شود.
به گزارش ایرنا، پیتر استانو روز جمعه در نشست با توجیهی با خبرنگاران تصریح کرد که جوسپ بورل به عنوان هماهنگ کننده برجام بشدت تلاش می‌کند تا این توافق را به ریل اصلی بازگرداند. این مساله به گفته او شامل برگرداندن ایران به اجرای کامل تعهداتش ذیل برجام و پیوستن دوباره آمریکا به این توافق استقبال می‌شود.
او در این عین حال بدون استناد به مورد خاص مبتنی بر اقدام عملی ادعا کرد که تحریم‌های علیه ایران را وفق برجام رفع کرده و از ناحیه این اتحادیه تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران باقی نمانده که ناقض تعهدات امضا کنندگان اروپایی برجام باشد.
سخنگوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا تصریح کرد: زمان دیپلماسی فرا رسیده و ما به صورت خیلی فشرده این مسیر را دنبال می‌کنیم.
وی با اشاره به اعلام آمادگی «انریک مورا» معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا به عنوان مسئول پرونده هسته‌ای ایران، برای میزبانی نشست غیر رسمی اعضای برجام و آمریکا گفت که مذاکرات در خصوص برگزاری این نشست با طرف‌ها در جریان است. از سویی جوسپ بورل از طرف‌های مختلف از جمله آمریکا برای گفت‌وگوهای غیر رسمی در جهت رفع موانع باقی‌مانده در خصوص برجام دعوت کرده است.
استانو با این حال عنوان کرد که هنوز تاریخ مشخصی برای برگزاری نشست اعضای برجام و آمریکا مشخص نیست. «در این مقطع تنها می توانیم بگوییم که کارها در جریان است. مشورت‌های غیر رسمی هنوز به پایان نرسیده و هنوز دعوت رسمی صورت نگرفته است.»
سخنگوی بورل بدون اشاره به اینکه ایالات متحده آمریکا ناقض برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است افزود: نگرانی اصلی این است که ایران به اجرای تعهداتش در برجام بازگردد و تحریم‌های آمریکا علیه ایران لغو شود. این دو مساله‌ای اصلی است که به گفته او اتحادیه اروپا روی حل آن متمرکز است.
دولت جدید آمریکا به تازگی برای حضور در نشست گروه ۱+۵ و ایران به منظور بحث درباره مسیر دیپلماسی برنامه هسته‌ای اعلام آمادگی کرده است. «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دیروز اعلام کرد که واشنگتن دعوت نماینده اتحادیه اروپا را خواهد پذیرفت. در همین حال وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، آلمان، فرانسه) و آمریکا عصر پنجشنبه به منظور بررسی آخرین تحولات مربوط به برجام تشکیل جلسه داده و با صدور بیانیه‌ای مشترک بر اراده خود برای تقویت این توافق تاکید کردند.
جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده که در صورت لغو تحریم‌های یکجانبه آمریکا و اجرای تعهدات برجامی از سوی دیگر طرف‌های این توافق، تدابیر جبرانی ایران در مسیر کاهش تعهدات برجامی برگشت پذیر خواهد بود.