قلم‌نیوز:اداره بیماری‌های قابل پیشگیری با واکسن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اطلاعاتی در مورد واکسن «اسپوتنیک وی» را که توسط وزارت بهداشت روسیه منتشر شده در اختیار ایرنا گذاشت. برای این‌که بدانیم این واکسن چطور علیه ویروس کرونا کار می‌کند و موارد منع تزریق آن چیست و چطور باید توزیع شود، این جزییات را بخوانید.
واکسن نو ترکیب با استفاده از آدنو ویروس
این واکسن برای ایجاد مصونیت علیه ویروس کرونا COVID-۱۹ است. واکسن نو ترکیب با استفاده از وکتور آدنو ویروس انسانی ۲۶ برای واکسن نوبت اول و آدنوویروس انسانی ۵ برای واکسن نوبت دوم تولید شده است. ژن تولید گلیکوپروتئین S در ژنوم آدنو ویروس قرار داده شده، از این رو آدنو ویروس در سطح خودش این آنتی ژن را دارد که باعث تحریک سیستم ایمنی می‌شود. آنتی ژن S سبب اتصال ویروس کرونا به سلول‌های بدن و آغاز روند بیماری می‌شود، از این رو با تحریک سیستم ایمنی می‌توان از ابتلا به بیماری محافظت کرد. آدنو ویروس استفاده شده به عنوان وکتور، به شکلی تغییر داده شده که قابلیت تکثیر و بیماری زایی در بدن نخواهد داشت.
میزان اثربخشی واکسن روسی چقدر است؟
اثربخشی این واکسن علیه ابتلا به بیماری ۹۱.۶ درصد است. هر چند ممکن است اثربخشی آن در سالمندان یا افراد با ضعف ایمنی کمتر باشد.
بهترین پاسخ ایمنی از حدود ۶ هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد می‌شود، ولی طول مدت محافظت این واکسن همانند سایر واکسن‌های کرونا هنوز مشخص نیست. مطالعات بالینی این واکسن همانند سایر واکسن‌ها همچنان ادامه دارد تا به ابهامات یاد شده پاسخ داده شود.
موارد ممنوعیت مصرف واکسن روسی
موارد ممنوعیت مصرف واکسن «اسپوتنیک وی» در دوره بارداری و شیردهی، سابقه واکنش‌های حساسیتی شدید و وجود هر گونه بیماری حاد با یا بدون تب است که این افراد حدود ۶ هفته بعد از بهبودی می‌توانند مراجعه کنند.
این واکسن برای افراد زیر ۱۸ سال مجوز مصرف ندارد. علاوه بر این، افرادی که به دنبال تزریق نوبت اول این واکسن دچار هر نوع عارضه شدید مانند آنافیلاکسی یا واکنش حساسیتی، تشنج، تب بالای ۴۰ درجه شده‌اند منع مصرف نوبت دوم واکسن را دارند.
ظاهر واکسن به چه شکل است؟
ظاهر واکسن‌های وارداتی «اسپوتنیک وی» در ویال‌های پنج دوزی، هر دوز نیم میلی لیتر، در جمع سه میلی لیتر و در حالت منجمد است. برای افتراق ویال‌ها، ویال‌های نوبت اول آبی رنگ و ویال‌های نوبت دوم قرمز رنگ هستند که تصویر آن را در زیر مشاهده می‌کنید.
از عوارض مصرف تا میزان اثربخشی؛ همه چیز را درباره واکسن کرونای روسی بدانید/ عکس
تعداد نوبت دریافت واکسن
تعداد نوبت دریافت واکسن «اسپوتنیک وی» دو نوبت است که به فاصله ۲۱ روز از هم تجویز می‌شود. توصیه شده که حداقل ۲۱ روز رعایت شود، ولی اگر فردی با تاخیر مراجعه کرد، منعی برای تجویز نوبت دوم نیست.
همچنین تاکید شده که نوع واکسن برای نوبت اول و دوم با یکدیگر متفاوت است و باید حتما توجه شود.
دوز هر نوبت واکسن نیم میلی لیتر است که با سرنگ AD نیم میلی لیتر کشیده و در ناحیه عضله دلتوئید تزریق عضلانی می‌شود. بهتر است تزریق در دست غیر غالب فرد گیرنده واکسن انجام شود. مثلا برای افراد راست دست، در ناحیه دلتوئید دست چپ انجام شود.
نحوه نگهداری و انتقال واکسن
ویال‌های واکسن باید تا قبل از تزریق به افراد، همواره در دمای کمتر از منفی ۱۸ درجه سانتی گراد باشند و تاکید می‌شود دمای فریزر نگهداری واکسن در سردترین حالت ممکن تنظیم شود تا دمای فریزر بین منفی ۲۰ تا منفی ۲۵ باشد.
قبل از انتقال واکسن، باید فریزر در محل دریافت واکسن حداقل یک روز قبل روشن شده و در سردترین حالت ممکن تنظیم شود.
واکسن باید در فریزر اختصاصی نگهداری واکسن باشد و نه در فریزرهای نگهداری آیس پک. واکسن از سردخانه مرکزی واکسن به فریزر روم یا سردخانه‌های زیر صفر دانشگاه‌ها منتقل می‌شود و تاکید می‌شود که دما در همه حال باید کمتر از منفی ۲۰ درجه سانتی گراد باشد. انتقال از سردخانه زیر صفر دانشگاه به شهرستان و از شهرستان به پایگاه‌های واکسیناسیون در مراکز بیمارستانی مشمول همین توصیه است.
در حین انتقال باید از ترمومتر دیجیتال برای پایش درجه حرارت هنگام حمل استفاده شود. واکسن‌ها بلافاصله پس از رسیدن به مقصد و بدون فوت وقت در داخل فریزر از قبل آماده شده قرار داده شوند.
برای انتقال از آیس پک کاملا فریز شده در دمای کمتر از منفی ۲۰ درجه استفاده شده و پس از چیدن تعداد کافی از آیس پک‌های کاملا منجمد شده در دیواره‌ها و کف کلد باکس، به سرعت درب کلد باکس بسته شود تا دمای داخل کلدباکس به دمای مطلوب منفی ۲۰ درجه سانتی گراد برسد. سپس جعبه‌های واکسن را از فریزر خارج کرده و به سرعت داخل کلد باکس آماده شده قرار گیرد و روی واکسن‌ها هم آیس پک کاملا منجمد قرار داده و درب کلد باکس بسته شود.
نکته کلیدی این‌که ضروری است قبل از حمل واکسن، در روزهای قبل یک بار چیدمان آیس پک‌ها را امتحان کرده و با قرار دادن ترمومتر دیجیتال از دستیابی به دمای منفی ۲۰ درجه و حفظ آن در طی مدت تقریبی حمل به شهرستان‌ها یا پایگاه‌های واکسیناسیون اطمینان حاصل شود. مثلا اگر شهرستان‌های دورتر ۵ ساعت زمان می‌برند حتما از حفظ دما در این مدت زمان اطمینان حاصل شود. گرچه برای انتقال کلد باکس‌ها از خودروی سردخانه دار استفاده می‌شود، ولی دمای ۲ تا ۸ درجه به هیچ وجه برای اطمینان از سلامت و کیفیت واکسن‌ها کافی نیست. در صورت نیاز می‌توان از یخ خشک نیز برای جابه‌جایی محموله و دست یابی به دمای مناسب استفاده کرد.
در صورتی که انتقال محموله بیش از ۴ تا ۵ ساعت زمان می‌برد، حتما از یخ خشک استفاده شود و از سالم بودن کلد باکس‌ها برای انتقال محموله باید اطمینان داشت. در صورتی که در شهرستان فقط یک پایگاه بیمارستانی دارید، محموله واکسن را از دانشگاه مستقیم به فریزر پایگاه بیمارستانی منتقل کنید. مطمئن شوید که فریزر بیمارستان به برق اضطراری بیمارستان متصل است و روزانه دمای آن را در دو نوبت پایش کنید.
جهت استفاده از واکسن سعی شود درب فریزر کمتر باز و بسته شود. هر ویال حاوی پنج دوز واکسن است و تعداد ۲۰ عدد از ویال‌ها در یک بسته کارتونی قرار دارند. بنابراین هر بسته معادل ۱۰۰ دوز است. اگر تعداد مراجعان زیاد است می‌توان هر یک ساعت یک بار چند ویال را از فریزر خارج کرد، به حدی که اطمینان باشد در کمتر از ۲ ساعت قطعا مصرف می‌شوند.
در دمای اتاق، ویال‌های منجمد احتمالا در عرض حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه آب می‌شوند. قبل از استفاده مطمئن شوید که قطعات یخ داخل ویال نیست و کاملا آب شده است. ویال را دو یا سه مرتبه ملایم تکان دهید تا محتویات آن به هم بخورد. دقت شود مانند ویال واکسن پنج گانه و ثلاث محکم تکان ندهید بلکه ملایم انجام شود.
ویال‌های آب شده در دمای اتاق تا دو ساعت قابل استفاده هستند و پس از آن باید معدوم شوند. ویال‌های آب شده به هیچ وجه نباید مجدد منجمد شوند.
نحوه تزریق واکسن کرونا
سپس نیم سی سی از ویال را با سرنگ AD واکسیناسیون از ویال بیرون کشیده و حسب دستورالعمل در ناحیه عضله دلتوئید، یک سوم بالایی بازو، تزریق عضلانی یا سوزن عمود به پوست انجام شود. سوزن سرنگ مورد استفاده مانند سرنگ‌های معمول واکسیناسیون باید باشد، یعنی طول ۲.۵ سانتی متر و قطر شماره ۲۳ داشته باشد.
قبل از تزریق از فرد در مورد سابقه از حال رفتن در حین خون گیری یا تزریقات پرسش شود و در افرادی که سابقه مثبت دارند تزریق واکسن حتما در حالت نشسته انجام شود و سپس حدود ۱۰ دقیقه درازکش روی تخت معاینه استراحت کند.
دقت شود در افرادی که برای نوبت اول مراجعه کرده‌اند فقط ویال آبی رنگ که مخصوص نوبت اول است و برای افراد مراجعه کننده برای نوبت دوم فقط از ویال قرمز رنگ استفاده شود.
از عوارض مصرف تا میزان اثربخشی؛ همه چیز را درباره واکسن کرونای روسی بدانید/ عکس
عوارض واکسن کرونا
بر اساس مطالعات بالینی انجام شده عوارض واکسن نوبت اول یا دوم عموما خفیف و متوسط بوده و در حدود سه روز برطرف می‌شوند. شایع‌ترین عارضه ایجاد حالت شبه آنفلوآنزای خفیف یعنی تب، لرز، دردهای عضلانی و مفصلی، گلو درد، احتقان و آب ریزش بینی، ضعف، احساس ناخوشی و سردرد یا عوارض موضعی مانند درد و تورم و قرمزی محل تزریق هستند.
عوارض فوق معمولا خود به خود بهبود پیدا می‌کنند، ولی می‌توان از مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDs برای کنترل تب یا از آنتی هیستامین‌ها برای عوارض موضعی استفاده کرد.
عوارض کمتر شایع عبارتند از تهوع، بی اشتهایی و بزرگی غدد لنفی منطقه‌ای هستند و به ندرت گیجی و سنکوپ گزارش شده است. افزایش موقت آنزیم‌های کبدی، افزایش کراتینین سرم و CPK، کاهش نوتروفیل‌ها، افزایش لنفوسیت‌ها، افزایش و کاهش پلاکت‌ها، کاهش هماتوکریت و افزایش ESR نیز گزارش شده است.
موارد مصرف با احتیاط واکسن اسپوتنیک
موارد زیر مصرف «واکسن اسپوتنیک وی» باید با احتیاط و بررسی منافع به خطرات احتمالی تزریق شود. لذا توصیه می‌شود این قبیل بیماران حتما قبل از تزریق نظر پزشک معالج خود را در مورد انجام یا عدم انجام واکسیناسیون سوال کرده و در صورت اعلام بلامانع بودن به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند.
بیماری مزمن کبدی، کلیوی، بیماری‌های متابولیک، دیابت کنترل نشده و اختلال فاحش عملکرد تیروئید، اختلالات خونی مانند هموفیلی یا اختلالات انعقادی، صرع و سایر بیماری‌های اعصاب مرکزی یا سابقه سکته مغزی، بیماری‌های عروق کرونر، میوکاردیت، اندوکاردیت یا پریکاردیت. بیماران مبتلا به بیماری‌های خودایمنی اتوایمیون و مبتلایان به سرطان‌های بدخیم از این جمله هستند.
به دلیل احتمال بروز واکنش‌های حساسیتی شدید و آنافیلاکسی، امکانات دارویی و تجهیزات اولیه احیا و همچنین آمادگی خدمات اورژانس پزشکی و انتقال بیماران احتمالی باید پیش بینی شده باشد.
افرادی که در بررسی اولیه قبل از ورود به پایگاه واکسیناسیون تب بالای ۳۷ درجه دارند اجازه واکسیناسیون تا رفع بیماری احتمالی زمینه‌ای را ندارند.
همچنین افرادی که سابقه ابتلا به بیماری کرونا را در یک سال گذشته داشته‌اند می‌توانند واکسینه شوند.
واکسیناسیون کرونا برای عموم افرادی که در گروه‌های اولویت دار قرار دارند، اختیاری است و الزام وجود ندارد.
