«حاجی واشنگتن» تصویری کم‌و‌بیش غلوآمیز و
کاریکاتوری از زندگیِ حسینقلی خان صدرالسلطنه، اولین سفیر ایران در
آمریکا، به نمایش می‌گذارد. سال ۱۳۶۱ بعد از نمایش فیلم در جشنواره‌ی
فجر، برخی شعار «مرگ بر حاتمی» سر دادند و بعضی حساسیت‌ها باعث شد «حاجی
واشنگتن» سال‌ها بدون دلیل منطقی در توقیف به سر ببرد.
بیتا فرهی در «بانو»
«بانو» اسیر ساده‌ترین برداشتی شد که
می‌توان از فیلم داشت یعنی هجوم جمعی از فقرا به خانه یک زن تنهای اشرافی.
یادداشت‌های تند ماهنامه‌ی سوره و روزنامه‌ی کیهان در کنار محافظه‌کاریِ
وزارت ارشاد باعث شد «بانو» به دلیل «توهین به انسان و مردم» هفت سال در
توقیف باقی بماند!
اکبر عبدی در «آدم برفی»
عباس که سودای مهاجرت به آمریکا دارد،
تصمیم می‌گیرد با پوشیدنِ لباس زنانه و گریم، خودش را به عنوان یک زن جا
بزند و با ازدواجی صوری با مردی آمریکایی به آرزوی دیرینه‌ای جامه‌ی عمل
بپوشاند. اکبر عبدی با چنان ظرافتی نقش یک زن را بازی می‌کند که تشخیص دادن
او به عنوان یک مرد دشوار می‌شود. «آدم برفی» سه سال به همین دلیل توقیف
بود و حتی پس از اکران نیز واکنش‌های تندی را برانگیخت.
مینا لاکانی در «دیدار»
ژانت دختر مسیحی است که بر حسب اتفاق
درگیر رابطه‌ای عاطفی با پسری مسلمان می‌شود. ملودرام خوش‌ساختِ محمدرضا
هنرمند به دلیل به تصویر کشیدنِ رابطه‌ی زن و مردی با دین‌های مختلف در
زمان اکران عمومی با مشکلات جدی مواجه شد. با وجود اینکه مینا لاکانی برای
بازی در نقش ژانت موفق به دریافت سیمرغ بلورینِ بازیگر نقش اول زن شده بود.
شایسته ایرانی، سیما مبارک شاهی و گلناز فرمانی در «آفساید»
جمعی از دختران تلاش می‌کنند هر طور شده
وارد ورزشگاه آزادی بشوند تا بازیِ ایران-بحرین را از نزدیک ببینند.
«آفساید» موضوع مجادله برانگیز حضور زنان در استادیوم‌های ورزشی را در
کانون توجه قرار داد و توقیف شد
پرویز پرستویی در «مارمولک»
رضا مارمولک خلافکاری است که برای فرار از
دست قانون، لباس روحانیت به تن می‌کند. با توجه به تصویری که از روحانیت
در فیلم‌ها و سریال‌های قبل از انقلاب ارائه شده، بازی در نقش یک روحانی
سال‌ها پس از انقلاب همچنان یک تابو به حساب می‌آمد و پرداختن به داستانی
با محوریتِ زندگی روحانیون حساسیت برانگیز بود. اما «مارمولک» به یکباره از
تمامی خطوط قرمز عبور می‌کند. نمایش فیلم در جشنواره و اکران آن به جنجالی
تمام عیار تبدیل شد و کار به شورای عالی امنیت ملی کشیده شد.
حمید فرخ نژاد در «به رنگ ارغوان»
هوشنگ مأمور امنیتی است که مأموریت
می‌یابد به شکل نامحسوس رفتار یکی از اعضای گروهی ضدانقلاب را زیر نظر
بگیرد. اما هوشنگ به جای مراقبت از سوژه، رفته رفته عاشق دختر او می‌شود.
با دستور مستقیم وزیر وقت اطلاعات از نمایش فیلم در جشنواره بیست و سوم فجر
جلوگیری شد تا «به رنگ ارغوان» پنج سال در محاق توقیف باشد.
نوید محمد زاده در «عصبانی نیستم!»
نوید جوان عاشق‌پیشه و دانشجوی اخراجی است
که به هر دری می‌زند بن‌بست است. «عصبانی نیستم!» تصویری همدلانه از
جوانان در یک دوران ارائه می‌دهد و تصویری نمادین از وضعیت جامعه در ابتدای
دهه‌ی نود ترسیم می‌کند. موضوعی که باعث شد فیلم ۵ سال در توقیف باقی
بماند و تنها به شرط ۱۷ دقیقه سانسور و حذف پایانِ فیلم اجازه‌ی اکران پیدا
کند.
فاطمه معتمدآریا در «پریناز»
فرخنده زنی مؤمن و متدین است که به دلیل
تجربیاتی که در کودکی از سر گذرانده دچار وسواس‌های فکری و اختلالات شخصیتی
شده. «پریناز» به شکل مشخص به خاطر روحیات شخصیت اصلی‌اش به مدت هفت سال
توقیف بود و در آخر با تغییرات و ممیزی بسیار در گروه هنر و تجربه نمایشی
محدود داشت.
بهرام رادان در «سنتوری»
نوازنده‌ای معتاد که عبا به تن دارد. در
همین حد هم «سنتوری» دلایل کافی برای توقیف شدن در اختیار مخالفانش قرار
می‌دهد، اما مشکل «سنتوری» ابعادی گسترده و پیچیده‌تری دارد. علی سنتوری
جوان هنرمند و بااستعداد است که لای چرخ‌دنده‌های تضاد میان سنت و مدرنیته
در جامعه‌ی ایران گیر اُفتاده، اسیر اعتیاد شده، زندگی‌اش را از دست داده و
خودویرانگری را در پیش گرفته نتیجه اینکه «سنتوری» هم هیچگاه اکران عمومی
نشد.
طناز طباطبایی، مهناز افشار و آیدا ماهیانی در «ارادتمند، نازنین، بهاره تینا»
سه زن به قصد به دام انداختن و انتقام از
مردان در مهمانی‌های مختلف شرکت می‌کنند. فیلم‌های عبدالرضا کاهانی همواره
با مشکلات و حواشی بسیاری همراه بوده. طی این چند سال اظهارات عجیبی نظیرِ
«فیلم کاهانی یک فیلم غیراخلاقی شفاهی است! به جرئت نمی‌توان این فیلم را
توی سینما همراه با خانواده دید» باعث شده مشکلات «ارادتمند...» از قبل هم
بیشتر شود.
لیلا حاتمی در «قاتل و وحشی»
زیبا برای نجات دخترش جنگی ناخواسته را با
باندی گانگستری آغاز می‌کند. به نظر نمی‌رسد طرح داستانی مشکلی داشته
باشد، اما طبق شنیده‌ها آرایش مو و سیمایِ لیلا حاتمی باعث توقیف فیلم شده.
با اینکه بازی بازیگران زن با مو‌های تراشیده موضوعی حل شده در سینمای
ایران است که بار‌ها تکرار شده، اما «قاتل و وحشی» باعث شد این موضوع
دوباره به شکل جدی مطرح شود که سانسور در سینمای ایران همواره سلیقه‌ای و
تابع شرایط اجتماعی و سیاسی بوده.
