قلم‌نیوز:با گذشت یک‌سال از شیوع بیماری کوویدـ۱۹ در جهان همچنان پزشکان و متخصصان تنها راه خاموش شدن این پاندمی را تولید واکسن می‌دانند. این در حالی است که در دو سه ماه اخیر کرونا دوباره در نیم‌کره شمالی اوج گرفته است و هر روز جان افراد بسیاری را می‌گیرد. اخبار خوشایندی از دستیابی به واکسن کرونا در برخی از کشورها به گوش می‌رسد و همه مردم جهان بی‌صبرانه منتظرند تلاش‌های محققان به ثمر بنشیند و هرچه زودتر زندگی به روال قبل برگردد. هرچند بر اساس وعده‌ها ابتدای ۲۰۲۲ زودترین زمان برای بازگشت به زندگی عادی است.
اما واکسن‌هایی که در روزهای گذشته خبر کارآمد بودن آنها اعلام شده است، به ایران می‌رسد؟ سازمان جهانی بهداشت از مداخلاتش برای امکان دستیابی همه مردم جهان به واکسن کرونا به خصوص کشورهای فقیر و در حال توسعه خبر داده‌است و برخی از دولت‌ها به مردمانشان نوید پیش‌خرید کردن این واکسن را می‌دهند، از جمله ایران. مقامات وزارت بهداشت می‌گویند برنامه گسترده سازمان جهانی بهداشت برای توزیع برابر واکسن کرونا، نهایتا ۲۰ درصد مردم هر کشور را واکسینه می‌کند اما رئیس کمیته علمی ستاد کرونا به همشهری‌آنلاین این عدد را پایین‌تر می‌داند: «این سازمان با تشکیل اتحادیه‌ای تلاش کرده است برای حدود ۱۰ درصد افراد در معرض خطر هر کشور از طریق کشورهای تولیدکننده واکسن تهیه کند بنابراین در همین حد احتمالا شرکت‌ها به ما واکسن می‌دهند آن هم اگر آمریکا مانع نشود!»
چند روز پیش سعید نمکی وزیر بهداشت از موفقیت در تولید واکسن ایرانی کرونا خبر داد و گفت: در حال رقم زدن یکی از طلایی‌ترین ایام سرزمین در زمینه تامین نیازهای کشور در داخل هستیم و در عرصه تولید واکسن نیز خواهید دید با همت جوانان این کشور چه معرکه‌ای رقم می‌زنیم.
مینو محرز هم از ورود واکسن ایرانی به چرخه نظام سلامت ایران در دو سه ماه آینده خبر داده است. هرچند که شب گذشته دکتر رضا ملک‌زاده، معاون تحقیقات وزیر بهداشت در متن استعفای خود، دستیابی به واکسن کرونا در ایران را زیر سوال برد.
هیچ‌یک از واکسن‌های ایران وارد فاز انسانی نشده استاما واکسن‌های ایرانی اکنون در چه مرحله‌ای هستند؟ دکتر مصطفی قانعی رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در گفتگو با خبرنگار همشهری آنلاین گفت: هیچ‌یک از واکسن‌های ایران وارد فاز انسانی نشده و مجوز آزمایش انسانی برای آنها صادر نشده است و احتمال دارد یکی از این واکسن‌ها اواخر آذر مجوز بگیرد. چندین شرکت در حال تهیه و تولید واکسن کرونا هستند و از این میان چهار شرکت کارشان از بقیه جلوتر است.
وی درباره مراحل فاز انسانی توضیح داد: فاز انسانی سه مرحله دارد. در فاز یک، واکسن روی ۱۰ نفر تست می‌شود و فقط نشان می‌دهد این واکسن موجب عارضه جدی نمی‌شود. فاز دو روی چند صد نفر تست می‌شود و فاز سه روی چندین هزار نفر تست می‌شود. بین هر مرحله فاصله‌ای وجود دارد یعنی از انجام اولین تزریق حداقل یک ماه زمان لازم است تا کارایی واکسن مشخص شود و اگر واکسنی فاز اول را با موفقیت پشت سر گذاشت، وارد مرحله بعد می‌شود که آن هم یک ماه زمان می‌برد تا نتایجش مشخص شود و بعد از آن فاز سوم شروع می‌شود.
قانعی درباره زمان اجرای فاز اول کارآزمایی بالینی واکسن‌های کرونای ایرانی گفت: احتمال دارد اواخر آذر مجوز کارآزمایی بالینی فاز اول برای این واکسن‌ها صادر شود و اگر همه این مراحل با موفقیت پشت سر گذاشته شود در اردیبهشت ۱۴۰۰ فاز سه انسانی شروع می‌شود. از آنجا که واکسن‌هایی که در ایران تولید می‌شود همان‌هایی است که در چین، هند، آمریکا و... نیز تولید می‌شود و متفاوت از آنها نیست و عوارض احتمالی آنها هم مشخص شده است این احتمال وجود دارد واکسن ایرانی اگر یک مرحله تست شود و عارضه‌ای نداشته باشد، تصمیم گرفته شود برخی از فازها حذف شود و بدین‌ترتیب مراحل کار با سرعت بیشتری پیش رود و بتوانیم زودتر تزریق آن را شروع کنیم.
زمان احتمالی واکسیناسیون جمعی در ایران
رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در پاسخ به این سوال که واکسن ایرانی کرونا چه زمان به تولید انبوه می‌رسد و می‌توان تزریق آن را شروع کرد به همشهری آنلاین گفت: اگر بتوانیم فاز سوم انسانی را در اردیبهشت ۱۴۰۰ در ایران شروع کنیم تا ۳ ماه درگیر این فاز خواهیم بود؛ بدین‌ترتیب احتمالا مهر سال ۱۴۰۰ بتوانیم واکسیناسیون جمعی را در کشور آغاز کنیم.
قانعی درباره شرایط و چگونگی شرکت داوطلبان در این طرح تحقیقی گفت: هرکس که پروژه تحقیق انسانی را می‌نویسد از داوطلبان برای تست دعوت می‌کند. کمیته اخلاق کشوری شیوه این کار را بسیار دقیق می‌نویسد. فرد باید رضایت آگاهانه بدهد و بداند که در کار تحقیقی وارد شده است. همه این افراد در مقابل هر حادثه‌ای بیمه می‌شوند که چنانچه عوارضی رخ داد تا آخر عمر بتوانند رایگان درمان شوند. هر طرحی تا مجوز اخلاق نگیرد اجازه تحقیق ندارند و بعد که اجازه تحقیق پیدا کردند باید تمام شرایط را رعایت کنند. این‌ها قوانین بین‌المللی است و فقط مخصوص ایران نیست و همه این داده‌ها را ایران بعدا در تعاملات بین‌المللی باید ارائه کند یعنی اگر بخواهد واکسن تولیدشده را به کشور دیگری بفروشد باید تمام این مدارک را به آن شرکت ارائه دهد.
مشکلات موجود بر سر راه واردات واکسن کرونا
قانعی در مورد مشکلات موجود بر سر راه واردات واکسن کرونا نیز به همشهری آنلاین گفت: مثلا واکسنی که فایزر ادعا کرده ساخته است برای نگهداری به زنجیره سرد منفی ۷۰ درجه سانتی‌گراد نیاز دارد و این نشان می‌دهد برای واکسیناسیون کل کشور به تجهیزات خاصی برای انتقال نیاز داریم وگرنه نمی‌توانیم همه را واکسینه کنیم. برای نگهداری واکسن مدرنا به دمای منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد نیاز است، بنابراین باید ببینیم واکسن‌های تولیدشده در دنیا چه شرایط و ویژگی‌هایی دارند، تهیه هر کدام با چه هزینه‌ای تمام می‌شود و به چه زیرساخت‌هایی نیاز دارند. به نظر می‌رسد در کشور ما، استفاده از واکسن کشته شده (شیوه سنتی تولید واکسن و نه واکسن‌های مدرن فایزر، مدرنا و آکسفورد) مقرون به صرفه‌ترین راه باشد و مدرن‌ترین آن که در ایران در دست تولید است مثل همان است که در آمریکا تولید می‌شود.
وی گفت: سازمان بهداشت جهانی برای واکسینه شدن همه مردم جهان اقداماتی را انجام داده و وارد عمل شده است. این سازمان با تشکیل اتحادیه‌ای تلاش کرده است برای حدود ۱۰ درصد افراد در معرض خطر هر کشور از طریق کشورهای تولیدکننده واکسن تهیه کند بنابراین در همین حد احتمالا شرکت‌ها به ما واکسن می‌دهند آن هم اگر آمریکا مانع نشود. قطعا این مقدار واکسن پاسخگوی جمعیت ۸۰ میلیونی ما نیست خصوصا که برای هر فرد به ۲ دوز واکسن نیاز است یعنی در واقع ۱۶۰ میلیون دوز واکسن نیاز داریم، لذا برای واکسیناسیون جمعی هیچ چاره‌ای جز تولید داخل نداریم.
تاثیر دارو در درمان کرونارئیس کمیته علمی مقابله با کرونا درباره داروهای موثر در درمان کوویدـ۱۹ گفت: آدرس غلطی که از ابتدای شیوع ویروس کرونا داده شده است این است که یک داروی معجزه‌گری می‌آید و چنین و چنان می‌کند. تاکید می‌کنم تنها راه علاج کرونا پیشگیری است و تنها راه پیشگیری هم تست وسیع و بعد مراقبت و ایزوله کردن افراد مبتلاست.
وی افزود: براساس شواهد، تنها دارویی که در درمان این بیماری تا حدودی اثر داشته کورتن است. این دارو باعث می‌شود التهاب ریه کم شود و نیاز به بستری بیماران در آی‌سی‌یو کمتر شود و به دنبال آن میزان مرگ‌ومیر را هم کم کند. دومین داروی موثر داروهای ضد انعقاد خون است که از لخته شدن خون در ریه جلوگیری می‌کند و مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهد.
به گفته دکتر قانعی، موثرترین و قوی‌ترین دارو برای بیمار مبتلا به کرونا اکسیژن است: کسانی که اکسیژن‌شان کم می‌شود حتما باید اکسیژن بگیرند وگرنه میزان مرگ‌ومیر افزایش پیدا می‌کند. به جز این سه راه هیچ‌کدام از داروها و راهکارهایی که ذکر شده اثر درمانی موثری ندارد.
رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا ادامه داد: مطالعات ما نشان داد فاویپیراویر حتی مرگ را بیشتر می‌کند بنابراین این قرص برای درمان کرونا جایگاهی ندارد. داروی کلترا که به طور وسیعی در ایران استفاده شد نیز جایگاه درمانی ندارد و براساس تحقیقات بسیار وسیعی که سازمان بهداشت جهانی انجام داد رمدسیویر نیز در درمان بیماران تاثیری ندارد بنابراین در حال حاضر هیچ داروی ضد ویروس موثری برای درمان عارضه ویروسی بیماری کرونا وجود ندارد. مسئولان شرکت تولیدکننده رمدسیویر اعلام کردند اگر این دارو را در آی‌سی‌یو بدهید، مرگ بیمار بیشتر هم می‌شود و اثری ندارد بنابراین خود شرکت‌های سازنده این داروها هم چنین ادعایی نکردند. تنها داروی موثر این است که وقتی ریه ملتهب شد از کورتن برای درمان التهاب ریه استفاده شود. این‌ها همه در گایدلاین یا در برنامه راهنمای کشوری آمده است.
تاثیر داروهای گیاهی
دکتر قانعی درباره تاثیر داروهای گیاهی در درمان کرونا نیز به همشهری آنلاین گفت: به این نکته توجه کنید وقتی اسم دارویی را می‌آوریم باید بگوییم اثر این دارو چیست. قبلا هم در پروتکل‌ها آمده بود اگر بیماری سرفه می‌کند و مشکل کمبود اکسیژن ندارد یعنی حالش نسبتا خوب است می‌تواند برای تسکین سرفه‌هایش از یک داروی گیاهی استفاده کند. داروهای گیاهی که الان هم به آنها اشاره می‌شود برای تسکین علائم است. بهبود کرونا یعنی این‌که مرگ کم شود تا زمانی که دارویی سبب کاهش مرگ بیمار کرونا در آی‌سی‌یو نشود داروی موثر در درمان کوویدـ۱۹ قلمداد نخواهد شد فقط و فقط ما به چیزی داروی موثر می‌گوییم که به کاهش مرگ بیماران بستری در آی‌سی‌یو منجر شود.
رئیس کمیته علمی ستاد مقابله با کرونا در پاسخ به این سوال که شنیده می‌شود بیماران بهبودیافته کوویدـ۱۹ بعد از مدتی دچار عارضه‌هایی مثل سکته‌های قلبی و مغزی می‌شوند، گفت: باید مدتی از شیوع بیماری بگذرد تا کسی بتواند چنین ادعایی کند. سکته قبل از شیوع کرونا هم بسیار اتفاق می‌افتاد حالا ممکن است کسی هم که کرونا گرفته سکته کند، اما نمی‌توان این را به حساب کرونا گذاشت.
وی افزود: این ادعاها باید مستند باشد هرکس که می‌خواهد در این زمینه حرفی بزند باید مستندات علمی ارائه دهد، اما در این شرایط که بازار شایعات داغ است، حرف بی‌ربط خیلی زیاد شنیده می‌شود. جبهه‌ای برای نگران کردن مردم وجود دارد همان ابتدا که می‌گفتند ابتلای مجدد کرونا وجود دارد سخنگوی وزارت بهداشت اعلام کرد ۴ در ۱۰ هزار نفر ممکن است مجددا به این بیماری مبتلا شوند و این عددی نیست که این همه مردم را نگران کنیم. اگر علمی حرف بزنیم، بسیار بهتر از این است که مردم را بترسانیم باید واقعیت‌ها را بگوییم و همان چیزی را که هست به مردم نشان دهیم.
منبع: همشهری
