چرا رفع تحریم تسلیحاتی ایران مهم است؟

قلم‌نیوز: در میان خشم واشنگتن و هم صدایی واضح روسیه و چین و همراهی اروپایی ها، فصل تازه ای برای ایران رقم خورده است که در آن تهران توانست نظم پیشین را در جامعه بین الملل بهم بریزد و کشورهای عضو شورای امنیت را وادارد تا برخلاف خواسته کاخ سفید، عمل کرده و به حقانیت کشورمان اعتراف کنند.

بعد از سیزده سال، این نخستین بار است که ایران می تواند از حق خرید و فروش تسلیحات بهره ببرد. این در حالیست که در زمان تصویب این تحریم، موافقتی همگانی بر ضد ایران وجود داشت. اما سیاست ورزی ایران  در سال های اخیر باعث شد تا این گره باز شود.

برجام هر چند در دو سال گذشته به دلیل خروج ایالات متحده از آن با مشکلات زیادی رو به رو شد اما در خصوص لغو تحریم های تسلیحاتی با وجود تلاش های بسیار آمریکایی ها، کارساز بود و همانطور که رئیس جمهور اعلام کرده، ایران از روز یکشنبه بیست و هفتم مهرماه قادر به خرید تسلیحات از کشورها هستیم. ناظران می گویند برای ایران خرید سلاح از چین و روسیه آسانتر است. چرا که ترامپ تهدید کرده تا کشورهایی که با ایران معامله می کنند تحت تحریم های شدید قرار بگیرند. این دو کشور پیش از این اعلام کرده بودند که با ایران همکاری خواهند کرد.

ایالات متحده در ماه های گذشته سه بار طرح خود را به شورای امنیت برد تا مانع لغو تحریم ایران شود، اما کشورها حاضر به همکاری با او نشدند و حتی در داخل ایالات متحده و در میان جمهوری خواهان این اتفاق به انزوای آمریکا تعبیر شد.کشورهایی که در هشت دهه گذشته همواره متحد واشنگتن بوده اند، پا پس کشیدند و ترامپ نتوانست خواسته قلبی اش که منع خرید و فروش اسلحه به ایران بود را عملی کند. همچنین تصمیم دولت ایالات متحده برای فعال کردن مکانیسم ماشه هم راه به جایی نبرد. سازمان ملل و شورای امنیت، در کنار ایران ایستادند و به آمریکایی ها گفتند که حق استفاده از مواهب توافق هسته ای را در شرایطی که از آن خارج شده اند، ندارند و در مقابل تهران به خاطر ماندن در توافق هسته ای می تواند از  حقوق خود دفاع کند.

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل در مورد لغو تحریم های هسته ای ایران توضیح می دهد.

هیچ کدام از تلاش های ایالات متحده برای محدود کردن ایران و تمدید تحریم های تسلیحاتی، جواب نداد و ما شاهد لغو یکی از سخت ترین تحریم های وضع شده علیه ایران که از دهه هشتاد اعمال می شد، هستیم. به نظر شما ممکن است که آمریکا دست به اقدام جدید دیگری علیه ایران بزند؟

واقعیت این است که ترامپ همه راه های ممکن را رفته است و دیگر کاری نمانده که بخواهد در قبال ایران انجام دهد یا انتقامی بگیرد. تنها گزینه ای که به آن دست نزده اقدام نظامی است که چنین چیزی هم امکانش اصلا فراهم نیست. نه در داخل آمریکا با 200هزار کشته بر اثر کرونا کسی از چنین تصمیماتی حمایت می کند و نه فضای بین الملل با واشنشگتن بر سر چنین اتفاقی به توافق خواهد رسید. دلیل اینها هم این است که ایران توانست با انتخاب صحیح سیاست خارجی خود آمریکا را به انزوا بکشاند و به جای اینکه مثلا از توافق هسته ای خارج شود، تصمیم بگیرد که در آن مانده و به کاهش تعهدات در مقابل بی عملی اروپائی ها بپردازد و حتی اعلام کند هرزمانی که این کشورها به قول و قرارهایشان عمل کنند، توافق را تمام و کمال اجرا می کند.

چه اتفاقی افتاد که کشورها به ویژه متحدان پیشین ایالات متحده، برخلاف انتظار خواسته های ترامپ را رد کردند و در انزوای واشنگتن به کمک ایران آمدند؟

قبلا یک نظریه در مورد سیاست بین الملل وجود داشت که می گفتند در این فضا تنها زور حاکم است. ایران توانست چنین فضایی را برای اولین بار بشکند و فضای تازه ای ایجاد کند که در آن یک کشور با هر میزان از توان و زورش که همه آن را هم به میدان آورده، نتوانست به خواسته اش برسد و سر انجام شکلی از اتحاد بین کشورها ایجاد شد که به انزوای واشنگتن انجامید. در داخل هم این نظریه طرفداران زیادی داشت که می گفتند چون در فضای بین المللی زور حاکم است، ایران نباید وارد این فضاها بشود و بهتر است که کناره گیری کند. کسانی بودند که بر اساس این منطق حتی حضور ایران در سازمان ملل و لاهه و ... را تقبیح می کردند. 

اما ایران در سال های اخیر با در نظر گرفتن یک چارچوب توانست اوضاع را عوض کند. تهران با رعایت چارچوب های حقوق بین ملل و احترام به منافع دیگران توانست به برجام دست یابد و بعد از آن هم با وجود همه مشکلات در همین مسیر باقی ماند که نتیجه اش پیروزی امروز است. با این حساب در فضای بین المللی یک الگوی جدید با توجه به اقدام ایران ایجاد شده است.

در مورد جزئیات این روش بیشتر صحبت کنید...

روش هایی که ایران به کار برد مبتنی بر حقوق بین الملل و زبانی بود که در این فضا آشنا به نظر می رسید. یعنی ایران با استفاده از روش ها و همان زبانی که برای عموم کشورها قابل احترام و فهم است، جلو رفت و توانست نظرها را نسبت به کشورمان تغییر داده و آنها را با خود همراه کند. بنابراین شرایطی ایجاد شد که ایالات متحده با همه تلاشی که کرد نتوانست کسی را در شورای امنیت قانع کند. نه تنها کشورهایی مثل چین و روسیه، همانطور که انتظارش می رفت به طرح آمریکا نه گفتند بلکه اروپائی ها هم با رای ممتنع خود خواسته ترامپ را رد کردند.

این اتفاق در مورد مکانیسم ماشه هم روی داد. ایالات متحده وقتی تنهایی خود را دید، به سمت مکانیسم ماشه رفت، ولی چون ایران برخلاف انتظار واشنگتن، از برجام خارج نشده بود در آن هم شکست خورد. ایران به مقابله به مثل روی آورد و تعهدات خود را کاهش داد اما توافق هسته ای را ترک نکرد و با همیشه شیوه هم آمریکایی ها را در انزوا قرار داد.

آمریکا هیچ وقت در وضعیت مشابهی قرار نداشته است.

برخی معتقدند این تنها سیاست ایران نبود که به لغو تحریم های تسلیحاتی و شکست ترامپ انجامید. شما این موضوع را چطور ارزیابی می کنید؟

بخشی از اتفاقی که رخ داده مربوط به دیپلماسی فعال ایران است و بخشی هم مرتبط با سیاست های خود ترامپ به نظر می آید. برخی از یک جانبه گرایی آمریکا و مقاومت کشورهای دیگر علیه آن حرف می زنند اما این موضوع هم تنها یک بخشی از معضلاتی است که ترامپ برای جهان ایجاد کرده.

رئیس جمهور ایالات متحده از یونسکو، سازمان بهداشت جهانی، سازمان شورای حقوق بشر خارج شده و با چین و روسیه هم تعارضات جدی دارد. به طور کلی در این چهارسال ترامپ با اکثر کشورها و پیمان های بین المللی به مشکل برخورده است. این نشاندهنده ضدیت جدی او با قوانین بین المللی است که کشورها تحمل آن را ندارند و در مقابلش قد علم می کنند.

برخی در خارج و داخل ایالات متحده می گویند مسیری که ترامپ آغاز کرده و به ویژه شکستی که امروز در قبال ایران تجربه کرده است، می تواند این کشور را در آینده در موضع ضعف قرار دهد. این موضوع تا چه اندازه صحت دارد؟

نگرش دولت ترامپ به نظام بین الملل که مبتنی بر شعار اول آمریکاست، پذیرفته شده نیست. کشورهای دیگر حاضر به پذیرش این موضوع نیستند که تنها منافع واشنگتن در جهان تامین شود و دیگران فقط برای پیشبرد اهداف ایالات متحده دست به اقدام بزنند. ادامه چنین وضعیتی هم برای جهان و هم برای کشور آمریکا بحران ساز است.

ایران پس از لغو تحریم های تسلیحاتی، از چه کشورهایی می تواند سلاح بخرد. ما شاهد این هستیم که دولت آمریکا تحریم های زیادی را وضع کرده تا کسانی که به تهران اسلحه بفروشند راتحت فشار قرار دهد. آیا مواردی چون چین و روسیه قادر به شکست این وضعیت هستند؟

ایران از امروز در هر موردی که به صلاحش باشد و با هر کشوری که دو طرف خواهان آن باشند می تواند معامله تسلیحاتی کند. اما موضوع تنها به خرید تسلیحات از کشورها بر نمی گردد. اتفاقی که افتاده یک پیروزی حقوقی بزرگ برای ایران است. دستاورد ایران به طور کلی در این قضیه جنبه حقوقی دارد. یعنی ایران مقابل سدی که خواهان انزوا ایران و عدم استقلال آن بود، ایستادگی کرد. موضوع بیشتر حیثیتی و آبروی ایران بود که بر اثر سیاست های درست ما، حفظ شد. ایران از هر کشوری می تواند خرید کند و چین و روسیه هم در این فهرست قرار دارند و حامی این موضوع بوده اند. اما در مقابل کسانی که معتقدند خرید تسلیحاتی نمی تواند به وضعیت اقتصادی ایران کمک کند باید گفت که ارزش این اتفاق بر سدی است که به دست ایران شکسته شده است.