صندوق پس‌انداز مسکن یکم یک ابزار پس‌انداز محور برای توانمند کردن تقاضای مصرفی بازار مسکن است که از خرداد ۹۴و با ایده عباس آخوندی، وزیر وقت مسکن و شهرسازی آغاز به‌کار کرد. براساس قواعد این صندوق، متقاضیان می‌توانند در ازای سپرده‌گذاری در صندوق پس‌انداز مسکن یکم، بعد از یک سال تا دوبرابر میانگین سپرده خود تسهیلات ارزان‌قیمت ۶تا ۸درصدی دریافت کنند. البته دوره سپرده‌گذاری در این صندوق می‌تواند با مبالغی کمتر و تا سقف۳ سال ادامه پیدا کند تا امتیاز متقاضی به حدنصاب دریافت سقف مبلغ وام برسد. تسهیلات این صندوق مختص خانه‌اولی‌هاست و مبلغ آن در شهر تهران ۸۰میلیون تومان، در مراکز استان‌ها و شهرهای بالای ۲۰۰هزار نفر جمعیت ۱۶۰میلیون و برای سایر نقاط شهری ۴۰میلیون تومان است. ضمن اینکه زوجین خانه‌اولی می‌توانند با افتتاح ۲حساب مجزا، تا دوبرابر این ارقام تسهیلات دریافت کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد فقط ۲ موج اول و دوم سپرده‌گذاران صندوق مسکن یکم موفق به خرید مسکن از طریق این صندوق شده‌اند و افراد باقی‌مانده عملاً هیچ انتفاعی از سپرده‌گذاری در صندوق پیشنهادی دولت نبرده‌اند، به‌خصوص که با رشد ۶برابری قیمت مسکن از میانه‌سال ۹۶تاکنون، عملاً قدرت خرید سپرده این افراد و تسهیلات صندوق نیز به یک‌ششم کاهش یافته است.
برندگان و بازندگان مسکن یکمبا رونمایی از صندوق پس‌انداز مسکن یکم در خردادماه ۱۳۹۴، عملاً نخستین موج از سپرده‌گذاران این صندوق در تابستان ۹۵وارد بازار مسکن شدند. در آن دوره، نسبت پوشش‌دهی وام مسکن یکم برای افراد ۲۵درصد و برای تسهیلات زوجین معادل ۵۰درصد ارزش یک آپارتمان مطابق با الگوی مصرف بود و با احتساب آورده نقدی متقاضیان مسکن یکم، این نسبت تا حوالی ۳۸درصد برای افراد و ۷۶درصد برای زوجین خانه‌اولی افزایش می‌یافت. این نسبت‌ها برای موج دوم سپرده‌گذاران مسکن یکم که از تابستان ۹۶به بعد وارد مسکن شدند، تقریباً به ۱۹درصد برای افراد و ۳۸درصد برای زوجین کاهش پیدا کرد؛ اما همچنان با احتساب پس‌انداز رسوب شده در حساب متقاضی، امکان خرید آپارتمان متوسط دور از انتظار نبود.
این در حالی است که از موج سوم سپرده‌گذاران مسکن یکم به بعد یعنی کسانی که از تابستان ۹۷امتیاز کامل دریافت وام مسکن یکم را کسب کرده‌اند، نسبت پوشش‌دهی این تسهیلات به ارزش یک آپارتمان مطابق با الگوی مصرف وارد روند نزولی شدیدی شده و عملاً امکان خرید خانه توسط خانه‌اولی‌ها را منتفی کرده است. به گزارش همشهری، در شرایط فعلی نسبت پوشش‌دهی وام مسکن یکم به میانگین قیمت یک آپارتمان مطابق با الگوی مصرف به محدوده ۴.۵درصد رسیده و حتی نسبت پوشش‌دهی این تسهیلات برای زوجین خانه‌اولی نیز از ۹درصد فراتر نمی‌رود، درنتیجه به‌طور میانگین متقاضیان خرید مسکن به‌طور میانگین قادرند یک‌بیستم ارزش آپارتمان را از محل تسهیلات مسکن یکم تأمین کنند و این یعنی یک کار غیرممکن.
تسویه سپرده ۳ساله با سود ۱۰درصدپیگیریهای همشهری از وزارت راه و شهرسازی و بانک عامل حوزه مسکن برای کسب اطلاع از برنامه‌های آتی صندوق پس‌انداز مسکن بی‌نتیجه بود. منابع آگاه و البته غیرمسئول در وزارت راه و شهرسازی می‌گویند: اولویت‌های مسکنی این وزارتخانه به‌کلی به طرح مسکن ملی گره خورده و فقط تلاش می‌شود مقدمات ساخت ۴۰۰هزار واحد مسکن ملی تا پایان دولت دوازدهم فراهم شود. او می‌افزاید: قرار بود خط اعتباری مسکن مهر به‌مرور زمان به صندوق مسکن یکم اختصاص یابد تا این صندوق بتواند تعهدات خود را انجام دهد اما هزینه‌تراشی برای این خط اعتباری به حدی است که عملاً انتفاعی به صندوق مسکن یکم نمی‌رسد؛ درنتیجه هیچ مبحثی هم برای ترمیم قدرت خرید تسهیلات مسکن یکم مطرح نیست.
همچنین یک مقام آگاه در مجموعه بانک عامل مسکن در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: در شعب این بانک، تسویه سپرده‌های مسکن یکم با نرخ سود ۱۰درصد سالانه آغاز شده و سپرده‌گذاران این صندوق که عملاً قادر به استفاده از تسهیلات مسکن یکم نیستند، می‌توانند با مراجعه به شعبه افتتاح حساب مسکن یکم، نسبت به برداشت سپرده خود و دریافت سود ۱۰درصدی سالانه برای مدت سپرده‌گذاری اقدام کنند که البته در این صورت، امتیاز تسهیلات مسکن یکم آنها سوخت خواهد شد.
او می‌افزاید: بانک مسکن امکان برداشت کل مبلغ سپرده مسکن یکم را نیز برای کسانی که امتیاز آنها کامل شده، فراهم آورده؛ اما این افراد نیز درصورت تسویه‌حساب، فقط تا یک سال می‌توانند امتیاز وام مسکن یکم را حفظ کنند و بعدازاین مدت، امتیاز این افراد نیز سوخت خواهد شد.
به گزارش همشهری، آمار دقیقی از وضعیت سپرده‌گذاران صندوق پس‌انداز مسکن یکم وجود ندارد؛ اما آخرین اظهارنظرها حاکی از این است که از مجموع حساب‌های افتتاح شده در صندوق مسکن یکم، ۱۱۰هزار حساب بدون استفاده از تسهیلات حساب خود را صفر کرده‌اند و حدود ۳۴۰هزار حساب زنده نیز در این صندوق باقی‌مانده است.
بن‌بست خانهاولیهاوزارت راه و شهرسازی پیش‌ازاین، امکان انتقال وام مسکن یکم به طرح مسکن ملی را نیز مهیا کرده بود اما به‌واسطه اینکه سپرده‌گذاران این صندوق عمدتاً از طبقه متوسط شهری بودند و مسکن ملی در حواشی شهرها و شهرک‌های حومه پایتخت احداث می‌شد، عملاً طرح مسکن ملی نیز نتوانست گرهی از کار خانه‌اولی‌ها باز کند. حالا سپرده‌گذاران این صندوق باید ضمن تحمل کاهش ۸۰درصدی قدرت خرید سپرده خود در مقابل جهش ۶برابری قیمت مسکن، یا در انتظار گشایش غیبی دولت بمانند یا با دریافت سود ۱۰درصد سالانه از دریافت وام مسکن یکم انصراف دهند. البته در هردو صورت یک اصل پایدار می‌ماند و خانه‌اولی‌های حاضر در این صندوق تا سال‌ها موفق نخواهند شد با ابزار پس‌انداز نسبت به خرید مسکن اقدام کنند.
منبع: همشهری
