آمریکا و چالش اجرای یکجانبه تحریم‌های چندجانبه

روز دوشنبه چند وزیر آمریکایی از جمله مایک پمپئو، وزیر امور خارجه، طی یک نشست خبری، طیفی از تحریم‌ها را علیه ایران اعلام کردند. این تحریم‌ها شامل تعدادی از افراد و نهاد‌هایی می‌شود که با صنایع دفاعی و هسته‌ای ایران ارتباط دارند. یکی از بارزترین شخصیت‌هایی که در قالب تحریم‌های جدید به لیست تحریم‌های آمریکا اضافه شد، بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، است.

تحریم‌های جدید گامی در مسیر اجرای تحریم‌های سازمان ملل متحد است که اوایل هفته جاری آمریکا به طور یکجانبه بازگشت آن‌ها را اعلام کرد. مایک پمپئو، طی بیانیه‌ای ضمن اعلام بازگشت این تحریم ها، همه کشور‌ها را به اعمال تحریم تهدید کرد. او گفت آمریکا انتظار دارد که همه کشور‌های عضو سازمان ملل، تحریم‌های این سازمان را اجرا کنند و در غیر این صورت با تدابیر تنبیهی آمریکا مواجه خواهند شد.

تهدیدات پمپئو بازتاب کمی داشت و تقریبا هیچ کشوری به آن‌ها پاسخ نداد. بلکه به عکس، اکثر کشورها، حتی متحدان اروپایی واشنگتن، تحریم‌ها را به رسمیت نشناختند. قبل و بعد از اعلام بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، سه کشور اروپایی عضو برجام –فرانسه، آلمان و بریتانیا – گفتند که اقدام آمریکا فاقد وجاهت قانونی بوده و از حیث حقوقی و قانونی بلااثر است. وزارت خارجه روسیه نیز طی بیانیه‌ای تاکید کرد که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هنوز بدون هیچ تغییری به قوت خود باقی مانده است. گفتنی است که این قطعنامه در سال ۲۰۱۵ در تایید برجام تصویب شد و اجرای شش قطعنامه تحریمی قبلی شورای امنیت را به طور مشروط متوقف کرد. همچنین، بخش مختصری از فرآیند معروف به مکانیسم ماشه در متن همین قطعنامه ذکر شده که آمریکا در چکاندن ماشه برجام از همین بخش استفاده کرد.

اما اعلام بازگشت تحریم‌ها تازه آغاز ماجراست. در حال حاضر، از نظر آمریکا، تحریم‌های مندرج در شش قطعنامه‌ای که اجرای آن‌ها به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده بود، بازگشته اند. اما این بازگشت فعلا فقط روی کاغذ است و جنبه عملی دارد. چرا که برای اجرای این تحریم‌ها به همکاری سایر کشور‌ها و سازمان ملل نیاز است. مثلا، سازمان ملل باید حمایت اداری و فنی برای اجرای تحریم‌های خود فراهم کند. اما آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل، در واکنش به اعلام بازگشت تحریم‌های ایران از سوی آمریکا، گفته است که سازمان متبوعش فعلا اقدامی در راستای اجرای تحریم‌های مزبور انجام نخواهد داد و منتظر توضیحات شورای امنیت خواهد ماند. شورای امنیت هم فعلا به شدت مخالف بازگشت تحریم هاست. به نحوی که به جز آمریکا، هیچ یک از اعضای شورای امنیت از بازگشت تحریم‌ها استقبال نکرد. حتی جمهوری دومینیکن که در یک ماه گذشته مواضعی در حمایت از آمریکا گرفته بود، این بار سکوت کرد و از بازگشت تحریم‌ها استقبال نکرد.

 

در چنین شرایطی، آمریکا برای اجرای تحریم‌های سازمان ملل، که بیشتر جنبه تسلیحاتی و نظامی دارند، به تحریم‌های ثانویه خود روی آورده است. تحریم‌هایی که مانند تحریم‌های اقتصادی، کشور‌ها را سر دو راهی تعامل با ایران یا آمریکا قرار می‌دهد. آمریکا امیدوار است که تحریم‌های تسلیحاتی را مانند تحریم‌های اقتصادی اجرا کند. در تحریم‌های اقتصادی نیز بسیاری از کشورها، خصوصا اعضای برجام، با اعمال تحریم‌های یکجانبه آمریکایی علیه ایران مخالفت کردند، اما در عمل همه این کشور‌ها از نقض تحریم‌هایی که آن‌ها را غیرقانونی می‌دانستند خودداری کردند. اما آیا این امر ماجرای تحریم‌های تسلیحاتی هم تکرار خواهد شد؟ فعلا برای پاسخ دادن به این سوال زود است. چرا که تحریم‌های تسلیحاتی اواسط اکتبر –طبق مفاد برجام- رفع خواهند شد. سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، گفته است روسیه هیچ ترسی از تحریم‌های احتمالی آمریکا به خاطر دادوستد تسلیحاتی با ایران ندارد. ریابکوف گفت: «ما از تحریم‌های آمریکا ترسی نداریم. به آن‌ها عادت کردیم. تحریم‌ها به هیچ وجه روی سیاست ما تاثیر نخواهند گذاشت. همکاری ما با ایران چند وجهی است و همکاری دفاعی متناسب با نیاز‌های دو طرف و تمایل دوجانبه پیش خواهد رفت.» این اظهار نظر می‌تواند نشانه‌ای از احتمال نادیده گرفتن تحریم‌های تسلیحاتی آمریکا باشد.

منبع: فرارو