وضعیت وخیم جنگل‌های هیرکانی

قلم‌نیوز:رئیس سابق انجمن جنگلبانان ایران، ریختن زباله در حاشیه جنگل‌ها توسط مردم را نوعی تخریب فرهنگی دانست و اضافه کرد: در حاشیه شهر‌ها و روستا‌ها در استان‌های شمالی با حجم زیاد زباله مواجه هستیم و مردم باید بدانند که جنگل‌های هیرکانی به عنوان میراث طبیعی جهان جای زباله نیست.

مدیریت جنگل به معنای عام خود در همه جای دنیا و ایران وجود دارد، اما ایران جزو کشور‌های گرم و خشک با پوشش جنگلی کم است؛ بنابراین منابع جنگلی کشور بسیار ارزشمند است و باید برای حفظ همین مقدار اندک تلاش کنیم؛ به ویژه منابع جنگلی کشور جزو میراث جهانی هیرکانی محسوب می‌شوند.

حدود ۱۴ میلیون هکتار جنگل در ایران وجود دارد و در این میان، جنگل‌های شمال کشور بسیار منحصر به فرد است و نزدیکی به دریای خزر و وجود رشته‌کوه البرز این اقلیم و عرض جغرافیایی را برای رویش درختان جنگلی بی‌نظیر ساخته است.

جهان توجه خاصی به جنگل‌های هیرکانی دارد و به همین دلیل حفظ، مدیریت و جلوگیری از کاهش کمی و کیفی جنگل‌های شمال بسیار حائز اهمیت است، اما متاسفانه موضوعات مربوط با قطع غیر مجاز درختان، حریق، تغییر کاربری در حریم جنگل و... جنگل‌های شمال را تهدید می‌کند.

امروزه باید مدیریت پسماند و زباله‌های شهری و روستایی در محدوده جنگل‌های هیرکانی به همراه توانمندسازی روستاییان جنگل نشین برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی نیز مد نظر قرار گیرد.

هادی کیادلیری، با بیان اینکه جنگل‌های ایران به ویژه جنگل‌های ارزشمند هیرکانی با عوامل تخریب متعددی از جمله قاچاق چوب و تصرف و زباله و شیرابه و... مواجه است، اظهار کرد: بهره برداری از خاک جنگل‌ها برای استفاده در گلخانه‌ها و نهالستان‌ها نیز همواره وجود داشته، زیرا خاک جنگل بهترین و مفیدترین خاک برای کشت است.

برداشت خاک جنگل غیر قانونی است

وی برداشت خاک جنگل را موجب صدمه دیدن جنگل‌های هیرکانی در طولانی مدت دانست و افزود: خاک از منابع تجدیدشونده است، اما برای تولید یک مترمکعب خاک به صد‌ها سال زمان نیاز داریم.

عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد تهران، با بیان اینکه در حال حاضر آمار‌های رسمی درباره چگونگی و حجم قاچاق خاک جنگل‌ها وجود ندارد، گفت: متاسفانه دسترسی به منابع طبیعی به ویژه در جنگل‌های هیرکانی برای عموم مردم آزاد است و افراد فکر می‌کنند به اندازه نیاز خودشان از طبیعت برداشت می‌کنند و این میزان برداشت ضربه‌ای به طبیعت نمی‌زند، اما اگر هر روستایی یک کیسه خاک جنگل و چند شاخه از درخت را با خود ببرد، تخریب اتفاق می‌افتد.

کیادلیری، قاچاق را پدیده‌ای سیستماتیک، دائم و مشخص دانست و عنوان کرد: بیشترین موارد برداشت از خاک جنگل‌های هیرکانی به بهانه تولید نهال بوده که توسط افراد محلی و روستاییان اتفاق می‌افتد و نمی‌توان آن را قاچاق نامید، اما در هر صورت برداشت خاک جنگل غیر قانونی است و می‌تواند موجب از بین رفتن جنگل‌ها شود.

وی برداشت خاک جنگل را بیشتر مربوط به لاش برگ‌ها دانست و تصریح کرد: هوموس بالای موجود در خاک‌های سطحی جنگل که بر اثر خزان درختان اتفاق می‌افتد، تضمین کننده سلامت جنگل است و مواد آلی و معدنی مورد نیاز بذر‌های جدید را تامین می‌کند.

رئیس سابق انجمن جنگلبانان ایران، یکی از بزرگترین عوامل تخریب در جنگل‌های هیرکانی را تجاوز به عرصه‌های جنگلی و مرتعی دانست و اضافه کرد: با توجه به افزایش قیمت زمین در مناطق شمال کشور، شاهد تجاوز به جنگل‌ها هستیم و پیش روی مردم داخل جنگل‌ها کاملا مشهود است.

وی با بیان اینکه گرایش خوش نشین‌ها به ویلاسازی در داخل جنگل انگیزه تجاوز به عرصه‌های طبیعی را در جوامع محلی جهت فروش اراضی بالا برده است، خاطرنشان کرد: در صورت برخورد ادارات منابع طبیعی با این تجاوز‌ها و ورود دادگستری جهت رفع تصرفات، فرایند بسیار طولانی است.

پسماند؛ حل نشدنی‌ترین معضل استان‌های شمالی

کیادلیری، با اشاره به افزایش شدید تجاوز به عرصه‌های جنگلی و مرتعی به عنوان جدیدترین مخاطره برای جنگل‌های هیرکانی، متذکر شد: یکی از مهمترین راهکار‌ها جهت مقابله با این پدیده جلوگیری از تغییر کاربری اراضی هم در جنگل‌ها و هم در مستثنیات است. در واقع نباید هیچگونه ساخت و ساز در داخل جنگل‌ها اتفاق بیفتد و این موضوع باعث می‌شود گرایش خوش نشین‌ها به خرید اراضی جنگلی جهت ویلاسازی کاهش یابد و اگر این گرایش وجود نداشته باشد، مردم روستا‌های حاشیه جنگل نیز به جنگل‌ها تجاوز نمی‌کنند. متاسفانه شاهد تجاوز به جنگل‌ها توسط مردم حاشیه جنگل هستیم.

عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات تهران، همچنین از شیوع آفت ابریشم باف در جنگل‌های هیرکانی خبر داد و گفت: این آفات علاوه بر اینکه حیات همه گونه‌های جنگلی را به خطر می‌اندازد، برای سلامتی انسان نیز مضر بوده و نیازمند مبازه با این آفات هستیم.

وی از دیگر معضلات جنگل‌های شمال را موضوع پسماند دانست و اظهار کرد: زباله و پسماند از حل نشدنی‌ترین معضلات استان‌های شمالی است و متاسفانه با ابتدایی‌ترین روش مدیریت پسماند، یعنی دفن زباله مواجه هستیم؛ این در حالی است که مسئله زباله باید در مبدا مدیریت شود و سپس برای روش‌های دفن و استفاده از زباله سوز برنامه ریزی کنیم.

کادلیری، مدیریت پسماند را نیازمند فرهنگ سازی دانست و خاطرنشان کرد: صرفا با ایجاد زباله سوز در داخل جنگل‌ها نمی‌توانیم مشکل پسماند را حل کنیم. نه تنها تل انبار شدن زباله‌ها برای محیط جنگلی آلودگی ایجاد می‌کند، بلکه شیرابه‌های ناشی از این دفن گاه‌ها چندین متر در خاک جنگل نفوذ کرده و به علت بالا بودن سطح آب‌های زیرزمینی در شمال، منابع آبی و خاکی را آلوده می‌کند.

رئیس سابق انجمن جنگلبانان ایران، با بیان اینکه معمولا زباله‌ها در زیباترین مناطق جنگلی دفن شده اند! تصریح کرد: متولیان مدیریت پسماند زیباترین مناطق در عمق جنگل را برای دفن زباله انتخاب کرده اند و نزدیکی این دفن گاه‌ها به منابع آبی و سرچشمه ها، موجب انتقال آلودگی‌ها به پایین دست شده است.

وی ریختن زباله در حاشیه جنگل‌ها توسط مردم را نوعی تخریب فرهنگی دانست و اضافه کرد: در حاشیه شهر‌ها و روستا‌ها در استان‌های شمالی با حجم زیاد زباله مواجه هستیم و مردم باید بدانند که جنگل‌های هیرکانی به عنوان میراث طبیعی جهان جای زباله نیست.

اکوتوریست‌ها به طبیعت احترام می‌گذارند

کیادلیری، با بیان اینکه ریختن زباله در داخل و حاشیه جنگل بی مسئولیتی مردم را نشان می‌دهد و هیچ بهانه‌ای قابل قبول نیست، متذکر شد: آیا مردمی که داخل جنگل به تفرج می‌پردازند، نمی‌توانند زباله‌های خود را جمع کنند و با خود بیاورند؟!

عضو هیئت علمی واحد علوم و تحقیقات تهران ادامه داد: تجاوز به عرصه‌های جنگلی و ویلاسازی در این مناطق نه تنها به معماری و سنت‌های بومی آسیب وارد کرده، بلکه حجم تولید زباله را افزایش داده است. این در حالی است که برای توسعه اکوتوریسم که جنگل‌های هیرکانی یکی از مولفه‌های آن است، باید این طبیعت و معماری را حفظ کنیم، زیرا اکوتوریست‌ها بخاطر همین میراث می‌آیند.

وی اکوتوریسم را یک فرهنگ دانست و عنوان کرد: اکوتوریست‌ها به طبیعت و منابع طبیعی احترام می‌گذارند و اصول طبیعت گردی را می‌دانند، اما مردمی که صرفا برای تفریح و تفرج به داخل جنگل‌ها می‌روند، تنها با تولید زباله و انباشت آن در جنگل و تخریب منابع طبیعی هیچ آورده‌ای برای جنگل‌ها ندارند.

کیادلیری، حفاظت از جنگل‌های هیرکانی را یک وظیفه عمومی دانست و گفت: مردم باید بدانند که طبیعت و منابع طبیعی برای حیات ما ضروری است و ارزش خدماتی که از این منابع طبیعی دریافت می‌کنیم، خیلی بیشتر از ارزش مواد خام آن مانند چوب و خاک و لاش برگ است. بی تردید اگر این حفاظت با جدیت دنبال شود، خدمات طبیعت به ما دائمی خواهد بود.