قلم‌نیوز: مکان‌هایی که برای بسیاری از کارتن‌خواب‌ها، خیابان‌خواب‌ها و
معتادان تنها سرپناهی هستند که می‌توانند آنها را از خطر مرگ نجات دهند اما
ظرفیت کافی برای نگهداری از تمامی افراد مراجعه‌کننده ندارند. کمبود ظرفیت
و لزوم افزایش شمار این گرمخانه‌ها و شلترها در تهران که همیشه از زبان
مسئولان و کارشناسان حوزه آسیب‌های اجتماعی شنیده می‌شود در حالی است که
جانشین فرمانده انتظامی تهران بزرگ بر لزوم انتقال گرمخانه‌ها و شلترها به
بیرون از شهر تهران تاکید دارد. انتقال گرمخانه‌ها به بیرون از تهران،
اگرچه میتواند مزایای از جمله کاهش آسیب‌های اجتماعی مرتبط به گرمخانه‌ها
و سرپناه‌های معتادان و کارتن‌خواب‌ها را داشته باشد اما میتواند دسترسی
این افراد به این مکانها را کاهش دهد و آنها را از رفتن به گرمخانه منصرف
کند. اتفاقی که ممکن است بیش از سود، به زیان مردم و شهر تهران باشد.
این
اولین بار نیست که پیشنهاد خروج یک مکان از شهر تهران و انتقال آن به
بیرون از شهر از زبان مسئولان مطرح می‌شود. مکان‌هایی مثل زندان‌ها،
سربازخانه‌ها و پایگاه‌های نظامی. در طول سال‌های اخیر حتی بسیاری از این
پیشنهادات به مرحله اجرایی درآمده است و ساز و کارها برای خروج این مکانها
از شهر آماده شده و حتی درصد قابل توجهی از کار انتقال پیش رفته است.
پادگان‌های نظامی از جمله نمونه‌های موفق در زمینه انتقال به بیرون از شهر
تهران هستند، اگرچه که هنوز به طور کامل تمامی آنها به بیرون از شهر منتقل
نشده‌اند. حالا اما قرعه این انتقال‌ها به نام گرمخانه‌ها و شلترها در
تهران افتاده است، هرچند این اتفاق تنها در حد یک پیشنهاد باقی مانده و
هنوز به مرحله تایید از سوی سایر مسئولان و نهادهای تصمیم‌گیر نرسیده است.
با این حال اخیرا سردار حمید هداوند، جانشین فرمانده انتظامی تهران بزرگ در
جلسه کمیته مقابله با عرضه شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان تهران
بر لزوم انتقال گرمخانه‌ها و شلترها به بیرون از شهر تهران تاکید کرده و
گفته است: «باید هرچه سریعتر با هماهنگی لازم گرمخانه‌ها و شلترها به
بیرون از منطقه شوش و هرندی منتقل شود.» او گفته است: «سازمان‌های
مداخله‌گر و نهادهای مسئول باید در این زمینه همکاری کنند تا این مراکز از
محلات خارج شده و حتی به بیرون از پایتخت منتقل شوند. چرا که وجود این
مراکز موجب تردد و تجمع و حضور معتادان متجاهر می‌شود.»
انتقال
مراکزی از این دست اما همیشه با انتقاداتی همراه بوده است. انتقاداتی که
پر بیراه هم نیستند. گرمخانه‌ها و شلترها یکی از مهم‌ترین مراکزی در استان
تهران هستند که خدمات عمومی را به کارتن‌خواب‌ها، بی‌خانمان‌ها و معتادان
ارائه می‌دهند. شلترها، سرپناه‌های شبانه مرکز کاهش آسیب هستند که در آن
اقلام کاهش آسیب در اختیار مددجویان پرخطر و بیخانمان قرار می‌گیرد. برخی
از این اقلام شامل پد پنبه الکلی، سوزن و سرنگ یک بار مصرف، داروی ضد شپش و
دیگر اقلام بهداشت جنسی است.
همچنین هرشب یک وعده غذای گرم و صبحانه به
این افراد داده می‌شود. در فصول سرد سال هرشب از ساعت ۶ عصر تا ۸ صبح روز
بعد از افراد نیازمند پذیرش می‌شود و همچنین این مراکز در تمام روزهای هفته
باز هستند. در زمان برودت هوا تیم‌های سیار این مراکز که نزدیک پاتوق‌ها
راه‌اندازی شده‌اند به افرادی که مصرف کننده مواد هستند اقلام بهداشتی
توزیع می‌کنند. از آنجا که داخل شلترها امکان استعمال مواد وجود ندارد و
این کار ممنوع است، به همین دلیل برای پیشگیری از آسیب‌های دیگر و شیوع
بیماری‌های پرخطر، گروه‌های سیار وارد پاتوق‌ها می‌شوند تا اقلام بهداشتی
را توزیع کنند.
اما کار این مراکز تنها به پناه‌دادن و توزیع اقلام بهداشتی
به افراد معتاد ختم نمی‌شود. این مراکز معتادان را به سمت مراکز راهنمایی
می‌کنند که بتوانند اعتیاد خود را ترک کنند، اما با این حال درصورتی که حتی
معتادان به این مراکز مراجعه نکنند، از یک وعده غذای گرم با پتو، شال گردن
و لباس گرم از سوی تیم‌های سیار شلترها برخوردار می‌شود.
گرمخانه‌ها هم
تقریبا کارکردی همچون شلترها دارند و در زمان‌های بحرانی که جان
بی‌خانمان‌ها و معتادان در خطر است مکانی امن برای ادامه حیات آنها به شمار
می‌آیند. اما این مکانها که در روزهای معمولی سال با عدم مراجعه و
استقبال مددجویان و معتادان روبه‌رو می‌شوند و گاهی معتادان خوابیدن در
تونل‌های زیر زمینی را به مراجعه به آنها ترجیح می‌دهند و کارشناسان دلایل
این عدم استقبال را ممنوعیت مصرف مواد مخدر در گرمخانه‌ها می‌دانند، در
روزهای بحرانی با کمبود ظرفیت مواجه می‌شوند.
به گفته مریم امیدی، کارشناس
مسئول مراکز کاهش آسیب، پیشگیری و درمان ایدز و اعتیاد استان تهران،
«پایتخت ۱۵ شلتر یا سرپناه شبانه برای نگهداری از معتادان دارد که از این
15 مرکز، ۶ مرکز در شهر تهران واقع است و از بین این مراکز ۳ مرکز متعلق به
زنان و ۳ مرکز نیز متعلق به مردان هستند.» به گفته او «در حال حاضر در دره
فرحزاد 2 سرپناه شبانه، در اسلام شهر یک مرکز، ری یک مرکز، شهر قدس یک
مرکز و شهریار 2 مرکز برای مردان در حال فعالیت هستند.»
به
گفته سید مالک حسینی، سرپرست سازمان‌رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی
شهرداری تهران نیز «در حال حاضر 19 گرمخانه فعال در تهران وجود دارد که 2
سامان سرا (مردان و زنان) هم برای پذیرش افرادی که شرایط خاص دارند، مثل
متکدیان حرفه‌ای، افراد دارای اختلال حواس، بیماری‌های خاص و زخم‌های باز
در نظر گرفته شده است. مجموع ظرفیت همه این مراکز روی هم 3 هزار و 10 تخت
است که با احتساب کفخوابها حدوداً به 4 هزار و 400 نفر می‌رسد.»
مجموعه
این مراکز اما نمی‌تواند کفاف تمامی معتادان و مددجویان را در شرایط بحرانی
بدهد. تعداد بی‌خانمان‌ها و کارتن خواب‌های شهر تهران در آمارهای غیر رسمی
از 14 تا 15 هزار نفر متغیر است، این درحالی است که ظرفیت 21 گرمخانه و
سامان سرا روی هم به 5 هزار نفر هم نمی‌رسد. همین دلیلی بر انتقاداتی است
که پیشنهاد انتقال این مراکز به بیرون از تهران را به چالش می‌کشد.
انتقال
این مراکز به بیرون تهران در حالی است که هم اکنون تهران با کمبود این
مراکز دست و پنجه نرم می‌کند و حالا با انتقال و دور کردن این مراکز که
تنها مکان‌های ارائه خدمات بهداشتی به معتادان و مددجویانی هستند که از نظر
بهداشتی در پایین‌ترین سطح قرار دارند، ممکن است وضعیت بهداشتی و آسیب‌های
اجتماعی پیرامون آنها را افزایش دهد.
با
این حال اهالی مناطقی که این گرمخانه‌ها و سرپناه‌ها و شلترها در آن
جانمایی شده‌اند نیز از حضور این مکانها ناراضی هستند. ساکنان این مناطق
می‌گویند «در مکانی که این گرمخانه را می‌سازند، بخشی از محدوده مسکونی
وجود دارد و با تکمیل و راه‌اندازی آن، در طول شبانه، روز شاهد تردد و تجمع
مددجویان این مرکز در داخل و اطراف محله خواهیم بود. معتادان و مددجویان
گرمخانه، صبح‌ها که از این مرکز خارج می‌شوند، در همان اطراف پراکنده
خواهند شد و این برای مردم نگران‌کننده و دلهره‌آور است.»
اغلب حضور این
مراکز برای محله‌ای که اغلب ساکنانش را افراد بومی تشکیل می‌دهند، قابل
تحمل نیست که شاهد تجمع افراد مسئله‌دار در اطراف خانه و زندگی‌شان باشند.
به‌ویژه که در محله، معضل و آسیب اعتیاد وجود ندارد و مردم نگران جوانان و
نوجوانان خود هستند که در معرض چنین خطر خانمان‌سوزی قرار خواهند گرفت.
با
این حال به نظر می‌رسد که انتقال این مکانها به بیرون از شهر تهران بدون
در نظر گرفتن سایر جوانب و همچنین اقدامات کاهش فقر و اعتیاد در جامعه
مسئله‌ای را حل نمی‌کند که به افزایش آسیب‌ها در مناطقی که پاتوق معتادان و
کارتو‌ن‌خواب‌ها است، می‌انجامد.
منبع: ابتکار
