گلبرگ‌های سرخ و زرد لاله های واژگون که روزگاری دل هر بیننده ای را می ربود، گاهی خوراکی می شود برای دامی و گاهی وسیله ای برای فروش در بازار داغ گیاهان کوهی.
لاله واژگون گیاهی است که بیش از یک متر قد می کشد و با گلهای زنگوله ای درشت و با رنگ های قرمز و زرد بر مخمل سبز کوهپایه های دنا نقش می بندد.
لاله های واژگون در تمام سال تنها چند روزی مهمان دنانشینان است و هر سال اوایل اردیبهشت ماه گل می دهد.
این گل به دو رنگ زرد و قرمز در دشتهای بویراحمد جا خوش می کرد اما امروز با تخریبهای فراوان گونه زرد آن در خطر جدی انقراض قرار گرفته است و رنگش از خاطره ها محو شده است.
این گونه گیاهی به خاطر رنگ و فرمش در برابر سرما مقاوم است اما عمر این گیاه زیبا سه هفته است و فصل مناسب کشت این گل در نواحی شمالی زاگرس فروردین و اریبهشت ماه است.
در حالی نام استان چهار محال و بختیاری با لاله واژگون عجین شده که بیشترین سطح رویش این گل به کهگیلویه و بویراحمد و کوهپایه‌های دنا اختصاص دارد.
مناطق ییلاقى سررود، دهنو، سرگچینه، دامنه هاى دنا، جلیل بابکان، مارگون، سرچنار، چشمه میشى، کوه گل، گرگو و میمند از رویشگاه هاى لاله هاى واژگون در کهگیلویه و بویراحمد است که اکنون این گونه گیاهی در این مناطق به ندرت یافت می شود.
هر سال اردیبهشت که از راه که می رسد، گردشگران زیادی برای دیدن این گل سربه زیر، روانه دنا می شوند.
لاله واژگون برای اولین بار در سال ۱۵۷۶ میلادی به وسیله جهانگردان اروپایی از منطقه زاگرس به اتریش و دیگر نقاط اروپا انتقال یافت و در باغهای افراد ثروتمند و متشخص اروپایی کشت شد.
این گل سازگاری ویژه ای با دامنه های سنگلاخی و صخره ای دارد و پیاز این گیاه به علت وجود موادی موسوم به آلکالوئیدهای ایمپریسین و فرتیسین مسکن درد است.
لاله واژگون سربه زیر در سوگ سیاوش
در افسانه ها آمده است این گل زمانی که تیغ تیز افراسیاب بر گلوی سیاوش می نشست، شاهد ماجرا بود و از پس آن اندوه، گلگونه رخ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بر بیگناهی سیاوش بریزد.
چو سرو سیاوش نگونسار دید سرا پرده و دشت خونسار دید
بیفکند سر را ز اندُه نگون بشد زان سپس لاله واژگون
این گل گریان در نقش سرستون‌های ساسانی و در موزه طاق بستان در کنار نقش پادشاه ساسانی دیده می‌شود.
اما گلی که در سوگ سیاوش می گرید شاید روزی با هجمه عظیم بی مهری انسانها به سوگ خود بنشیند و الوان رنگهای زرد و قرمزش تنها خاطره ای شود در یکی از عکسهای یادگاری.
گلی که مغرور و سربه زیر در دامنه های دنا در دامن مادر سربلند زاگرس به ثمر نشسته است گاهی در بازارهای دیگر شهرهای کشور به قیمت ناچیزی به فروش می رسد.
یک کارشناس منابع طبیعی به خبرنگار مهر می گوید: گونه زرد لاله های واژگون استان در خطر شدید انقراض قرار دارند.
سحر غفاری می افزاید: متاسفانه بازار فروش گیاهان کوهی با استقبال زیاد مردم روبرو می شود و این امر به ریشه کن کردن بیشتر این گیاهان می انجامد.
تاج قیصر دنا در بازار دستفروشان
وی لاله واژگون را یکی از این گیاهان می داند که در فصل بهار به واسطه گلهای زیبایش در برخی شهرهای همجوار به فروش می رسد.
این کارشناس می‌گوید: بسیاری از مردم این گیاه را از ریشه می‌چینند و این امر کاهش رویشگاههای آن را به همراه دارد.
این کارشناس منابع طبیعی حفاظت از رویشگاههای این گیاه و گونه زرد آن و کشت در گلخانه ها را از راههای جلوگیری از انقراض این گیاه عنوان می کند.
به گفته کارشناسان محیط زیست با توجه به بازدیدهای میدانی انجام شده در فصول فروردین و اردیبهشت از رویشگاههای مختلف لاله واژگون در استان، روند تخریب این گیاه در استان نگران کننده است.
چنانچه زیستگاه این گل زیبا به وسیله انسان و دام تخریب نشود، توانایی پوشاندن عرصه های وسیعی از طبیعت را با رویش هزاران شاخه زیبا دارد.
گیاه لاله واژگون از جمله گیاهان در خطر انقراض کشور است که هرساله به دلیل برداشت غیر قابل کنترل گل و پیاز از رویشگاههای طبیعی، بیش از پیش در معرض نابودی قرار دارد.
در ایران براساس سیاست‌های سازمان حفاظت محیط زیست، لاله واژگون به عنوان ذخیره ژنتیکی و عنصر زیبایی شناختی قلمداد می شود و به همین دلیل حفاظت از آن ضروری است.
بوته کنی که این روزها بسیار رونق گرفته است، صدمات جبران ناپذیری بر پیکر طبیعت و رویشگاههای گیاهان کوهی وارد می کند.
صدماتی که گاه با هیچ مرهمی قابل درمان نیست و این تنها عزم من وتو را می طلبد که اندکی تأمل کنیم و اگر نعمتی را از خوان طبیعت طلب می کنیم، حرمت نگه داریم و نمکدان نشکنیم.
