این باور را که محصولات حاوی سولفات مضر و سرطانزا هستند و شاید باعث تخریب ساختمان موها شوند، همراه با متخصص پوست و مو، دکتر مجید میرزاخانی بررسی میکنیم تا در کنار آشنایی با ساختار و ترکیبات موجود در شامپوهای این چنینی بدانیم که چطور میتوانیم بدون نگرانی از خطرها و عوارض موادشیمیایی در امان باشیم. برای اینکه سولفات را از برنامه سلامت خود حذف کنید راه چندان پیچیدهای در پیش نخواهید داشت تنها کمی آگاهی نیاز دارید که ما به شما کمک خواهیم کرد.
ترکیباتی که با ساختمان ظریف و شکننده موها سازگار نیست
سدیم لوریل سولفات، سدیم لوریل اتر سولفات و آمونیم لوریل اتر سولفات این سه ترکیب شاید اسمهایی ناآشنا باشند که بد نیست چندباری آنها را برای خودتان تکرار کنید. چون درست همین ترکیبات ماده اصلی کفکننده موجود در شامپوها یا بخش عمدهای از آنها را پس از آب تشکیل میدهند اما پس از چند مقالهای که در سالهای اخیر درباره مضرات این مواد به چاپ رسید زمزمه مخرب بودن سولفاتها برای ساختمان مو و البته سلامت پوست در همه جا پیچید. بهویژه اثر تحریککنندگی آن در پوست که مواردی از آسیبهای جدی مشاهده شده بود. این موضوع تا حدودی صحت داشت؛ چراکه استعمال مستقیم سدیم سولفات به خودی خود و بدون ترکیب با هیچ ماده دیگری روی پوست باعث بروز تحریکات پوستی جدی، سوزش، التهاب و خارش خواهد شد اما از سویی دیگر در فرمولاسیون شامپوها از مکملهای ملایم خانواده بتایینها استفاده میشود تا موجب از بین رفتن آثار مخرب و تحریککننده سولفات شود. در غیر این صورت سولفات و مواد هم خانواده آن به هیچوجه با ساختمان ظریف و شکننده موها سازگار نیست. ملایمتی که بتایینها در ترکیب با سولفات میسازند نگرانکننده نیست و حتی ترکیبات ملایمتری همچون شامپوی بچه از آنها ساخته میشود.
سولفات؛ تحریککننده و مخرب برای لایههای پوست
چربیهای سطح پوست یا همان لیپیدها بهطور مداوم در حال تکاملاند و در کنار لایههایی به نام موم بهعنوان محافظ در پوست عمل میکنند. مومها در برابر اکسیداسیون، آب و گرما مقاومند و رطوبت کافی و لازم را در داخل بافتهای پوست مهر و موم میکنند. دفع انواع تهاجمهای فیزیکی و شیمیایی که از طرق مختلف در بدن نفوذ میکنند هم از دیگر وظایف آنهاست. بنابراین تا میتوانیم باید از سلامت آن در برابر عوامل مخرب پیشگیری کنیم. در مقابل هر آنچه در مورد سولفاتها میدانیم این است که شامپوها و صابونهای حاوی سولفات، پاککنندههایی هستند که این لایه اساسی و مومی را از بین میبرند و پوست و موهای ما را آسیبپذیر میکنند. درواقع هر چه مقدار ترکیبات سولفات از حد مجاز بیشتر باشد به همان نسبت میزان تحریککنندگی آنها هم بیشتر خواهد بود.
سولفات دلیل کف شامپوهاست
شامپو بهعنوان یکی از محصولات مهم در بهداشت فردی از بدو تولد بخشی از زندگی همه ما و دیگر اعضای خانوادهمان بوده و هست اما درباره سولفاتها و چرایی وجود آن در ترکیبات شامپوها باید بدانید که سولفات مسئول ایجاد کف در شامپو، صابون و تمام شویندههای شبیه به آن است که وظیفه از بین بردن آلودگی و چربیهای موجود در پوست و موها را برعهده دارد. این ترکیب در بهترین حالت معمولا در غلظتهای زیر يك درصد در کنار دیگر مواد اولیه در تولید شامپو مورد استفاده قرار میگیرد که برای سلامتی چندان مضر نخواهد بود ولی غلظت بیش از این مقدار حتی حدود دو درصد هم موجب تحریکات پوستی میشود. از طرفی شامپو و شویندههایی هستند که از سولفات با غلظتهایی بسیار بیشتر از حد استاندارد تولید میشوند و تنها با افزودن نرمکننده و قرار گرفتن در بستهبندیهای حاوی ویتامینه مو به فروش میرسند. در دنیای محصولات شیمیایی و تولید مواد آرایشی و بهداشتی بیش از 100 گونه مختلف سولفات وجود دارد که بعضی مصنوعی حاصل از گوگرد و مواد نفتیاند و بعضي دیگر از منابع طبیعی مانند روغن نارگیل یا روغن نخل ساخته شدهاند اما این یک نشانه است که اگر شامپو شما بسیار کف میکند، حاوی نوعی سولفات مضر است.
سولفات با پوست و موها چه میکند؟
موهای ما از حدود 91درصد پروتئین تشکیل شده است که در صورت تخریب ساختمان این پروتئین و آسیب دیدن آنها موشکننده، ضعیف، دو شاخه و بدحالت میشود. درست کاری که میزان غیراستاندارد سولفاتها در شامپو با موها میکند. موهای آغشته شده در محلولهای ترکیب شده با سولفات میتواند تا هفت برابر بیشتر از حد معمول از تخریب پروتئین موها آسیب ببیند. پروتئینی که وجود آن برای ترمیم، سلامت و درخشندگی موهای ما ضروری است. پس اگر موهایی سالم و سرزنده دارید دور استفاده از شامپوهای حاوی سولفات بالای يك درصد را خط بکشید؛ چراکه از دست دادن پروتئین میتواند مشکلات بزرگی را برای آینده موهای شما به وجود آورد. از طرفی دیگر هم پوست در تماس با سولفاتها میتواند دچار سوزش شدید، ترکهای دردناک یا خارش مزمن حتی درماتیت تماسی شود. بهویژه افرادی که سطح سرامید کمی دارند احتمالا بعد از قرار گرفتن در معرض سولفاتها، درماتیت را تجربه خواهند کرد. سرامید بهنوعی از لیپیدهای موجود در پوست میگویند که با قرار گرفتن در بالاترین لایه پوست سلولها را کنار هم قرار داده و با ایجاد یک لایه محافظ پوست را براق و مرطوب نگه میدارد. درواقع اگر سلولهای پوست را آجر در نظر بگیرید، سرامید نقش ملات را برای نگه داشتن لایههای آنها کنار هم ایفا میکند. پس باید بسیار مراقب پوست و تمام اجزای تشکیلدهنده آن باشید؛ چون با رسیدن به اوایل سيسالگی، سطح سرامیدها بهطور طبیعی در پوست کاهش مییابد. بنابراین سد دفاعی پوست ضعیف میشود که همین تغییر ساده به خودی خود میتواند منجر به تحریک، خشکی و قرمزی پوست شود. پس بهتر است با این اوصاف دیگر سولفاتها و اثر مخرب آنها را به جان پوست خود نیندازید.
به بدون سولفاتها عادت کنید
اگر با هر بار حمام کردن علاقهمند درست کردن مقدار زیادی کف بر موهای سر و پوست بدنتان هستید باید به شما بگوییم شامپوهای بدون سولفات متفاوتند و کف بسیار کمی در ترکیب با آب ایجاد میکنند بنابراین با مصرف آنها موها نیاز به مراتب شستوشوی بیشتری دارد. مصرفکنندگان این محصولات و شامپوهای بدون سدیم سولفات معمولا رضایت چندانی ندارند و معتقدند موهای آنها بعد از هر بار شستوشو کاملا پاک نشده و خوش حالت نمیشوند در حالی خشکی ایجاد شده بعد از مصرف شامپوهای حاوی سولفات به معنی تمیزی مو نیست و بخشی از عوارض آن یعنی از بین رفتن رطوبت و چربی طبیعی موهاست. در گذشته تا مدتها آب و سپس گل یا خاک رس و حتی نفت خام به کمک شستوشوی پوست میآمد که تمام آنها در کنار قدرت پاککنندگی برای پوست بسیار سودمند بودند. پس برای اینکه هر روز بیشتر از آسیبهای ناشی از تاثیر موادشیمیایی در امان باشیم به استفاده از محصولات طبیعی و ترکیب آن با آب بسنده کنیم. پیری و افزایش سن به مرور تمام اجزای پوست و تارهای مو را دچار تغییرهاي غیرقابل پیشگیری خواهد کرد پس چه بهتر که خودمان به این تخریب و تغییر دامن نزنیم.