بر اساس تعاریف، مهم‌ترین وظایف شرکتهای بیمه دریافت حق بیمه از بیمه‌گذاران و سرمایه‌گذاری آن و پرداخت خسارت‌های احتمالی از اصل یا سود سرمایه‌گذاری‌هاست. بر این اساس باید خسارت‌های احتمالی را از محل سود و نه اصل حق بیمه پرداخت کند. با تکیه بر این تعریف و همچنین بر اساس صورت‌های مالی شرکتهای بیمه‌ای می‌توان فعالیت شرکتهای بیمه را به دو دسته عملیات بیمه‌ای و سرمایه‌گذاری تقسیم کرد. هر چند برخی، عملیات سرمایه‌گذاری را عملیاتی فرعی و غیر عملیاتی در کنار عملیات بیمه‌ای شرکت قلمداد می‌کنند؛ اما بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که میزان اهمیت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت به هیچ وجه از عملیات بیمه‌ای کمتر نیست و شرکتهای بیمه به همان اندازه که به سبد بیمه‌ای خود اهمیت می‌دهند باید به سبد سرمایه‌گذاری خود، بازدهی آن و چشم‌انداز سرمایه‌گذاری‌ها نیز توجه داشته باشند.
نشریه تخصصی بیمه داری نوین در گزارشی به عملکرد شرکتهای بیمة پذیرفته‌شده در بازار سرمایه در حوزة فعالیت‌های سرمایه‌گذاری در نیمة نخست سال 98 می‌پردازد.
تغییرات ماندة سرمایه‌گذاری‌های شرکتهای بیمه به این ترتیب است؛ شرکت بیمة پاسارگاد با اختلاف قابل توجهی نسبت به سایر شرکتهای بیمه در ردة نخست قرار دارد و شرکتهای بیمة آسیا و کارآفرین نیز در رتبه‌های بعدی قرار دارند؛ همچنین در میان شرکتهای بیمه، بیمة تعاون با جهش حدود 800 درصدی و بیمة حکمت صبا با صعود حدود 260 درصدی بیشترین رشد ماندة سرمایه‌گذاری را دارند. (به دلیل انحراف بسیار زیاد، از انعکاس میزان رشد سرمایه‌گذاری‌های این شرکت‌ها در نمودار، صرف‌نظر می‌شود).
این شرکت‌ها و بیمة حافظ با حدود 70 درصد و دو شرکت بیمة سینا و خاورمیانه با حدود 40 درصد بیشترین رشد ماندة سرمایه‌گذاری را در شش ماهة نخست سال جاری داشتند. نکتة قابل ذکر آنکه تغییرات یادشده صرفاً بر مبنای درصد است و ماندة ریالی سرمایه‌گذاری‌های این شرکت‌ها در مقایسه با شرکتهای هم‌گروه رشد چندانی ندارد. در این بین ماندة سرمایه‌گذاری سه شرکت بیمة کوثر، دی و میهن نسبت به سال قبل کاهش یافت که رقم مربوط به افت ماندة سرمایه‌گذاری‌های دو شرکت بیمة کوثر و میهن ناچیز و در مورد بیمة دی قابل توجه بود.
آنچه ماندة سرمایه‌گذاری‌های شرکتهای بیمه را نسبت به اندازة شرکت تعدیل می‌کند و قابلیت مقایسة میزان تمرکز شرکت‌ها در فعالیت‌های سرمایه‌گذاری را با دیگر شرکتهای هم‌گروه فراهم می‌آورد، سهم ماندة سرمایه‌گذاری‌ها (اعم از کوتاه‌مدت و بلندمدت) از کل ماندة دارایی‌های شرکت است. آنچه مسلم است از میان دارایی‌های یک شرکت بیمه، طبقة سرمایه‌گذاری‌ها بیش از سایر طبقات دارایی مولد است و موجبات ایجاد ارزش‌افروده برای شرکت را فراهم می‌آورد.
مرور ترازنامة شرکتهای بیمه به تاریخ پایان شهریورماه 98 نشان می‌دهد؛ در این تاریخ به صورت میانگین فقط 27 درصد از کل دارایی‌های شرکتهای مورد بررسی به سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص یافت و بخش عمدة دارایی شرکتهای بیمه در حساب‌های دریافتنی محبوس شد. در این میان شرکت‌هایی موفق شدند سهم سرمایه‌گذاری‌های خود را نسبت به کل دارایی‌ها تا حدود 60 درصد افزایش دهند؛ اما در برخی شرکت‌ها نیز سرمایه‌گذاری‌ها از کل دارایی‌ها زیر 10 درصد بود.
فارغ از میزان مانده و طبقه‌بندی سرمایه‌گذاری هر یک از شرکت‌ها، برآیند و نتیجة فعالیت سرمایه‌گذاری خود را در نرخ بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها نشان می‌دهد. این بازدهی می‌تواند از کسب سود نقدی در مقاطع زمانی مختلف یا از مابه‌التفاوت قیمت فروش با بهای تمام‌شدة سرمایه‌گذاری‌ها حاصل شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد در شش ماهة نخست سال 98، شرکت بیمة تعاون با کسب بازدهی نزدیک به 50 درصدی در حوزة سرمایه‌گذاری‌ها با اختلاف فاحش، بهترین عملکرد را در بین شرکتهای بیمه‌ای داشت. پس از این شرکت، دو شرکت بیمة رازی و بیمة زندگی خاورمیانه با بازدهی بیش از 30 از این نظر در رده‌های دوم و سوم جای دارند. (بازده دارایی‌های شرکت‌ها با توجه به میانگین ماندة سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت در شش ماهة نخست سال جاری و سود شناسایی‌شدة حاصل از سرمایه‌گذاری‌های ذخایر فنی و سایر سرمایه‌گذاری‌ها محاسبه شده است.)
در ادامة گزارش به بررسی سبد سرمایه‌گذاری هر یک از شرکت‌ها و طبقه‌بندی سرمایه‌گذاری‌های آنها می‌پردازیم:
بیمة پاسارگاد: بیشترین ماندة سرمایه‌گذاری‌ها در میان شرکتهای بیمه به این شرکت تعلق دارد. علاوه بر آن این شرکت با اختصاص حدود 58 درصد از دارایی‌ها به سرمایه‌گذاری‌ها بیشترین تمرکز را در میان شرکتهای گروه به این حوزه دارد که 52 درصد آن به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و فقط 55 درصد آن مربوط به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت است. بخش عمدة سرمایه‌گذاری‌ها به سپرده‌های بانکی ریالی اختصاص دارد که نرخ سپردة آنها بین 18 تا 20 درصد است و بخش عمدة آن در بانک پاسارگاد سپرده‌گذاری شده است. سپرده‌های ارزی نیز سهم 10 درصدی از سرمایه‌گذاری‌ها را در اختیار دارند که نرخ سود سالیانة آن بین 5/4 تا 5 درصد است. سایر سرمایه‌گذاری‌های شرکت نیز در طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها از جمله سهام شرکت‌ها، فعالیت‌های سبدگردانی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ... انجام شده است.
بیمة آسیا: سهم سرمایه‌گذاری‌ها در سبد دارایی بیمة آسیا حدود 36 درصد است که 21 درصد آن به کوتاه‌مدت و 16 درصد آن بلندمدت است. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ سبد سرمایه‌گذاری‌های این شرکت به سه بخش عمده تقسیم می‌شود. حدود یک‌سوم از سرمایه‌گذاری‌های شرکت به سپرده‌گذاری‌های ارزی اختصاص دارد که در بانک‌های ملی، ملت، صادرات و تجارت سپرده‌گذاری شده و نرخ سود آنها بین 5/3 تا 5/6 درصد است. بیمة آسیا نرخ تسعیر را برای هر یورو 121.3 هزار ریال و نرخ دلار را 110.1 هزار ریال در نظر گرفته است. در مورد سپرده‌های ریالی نیز که حدود 29 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها را تشکیل می‌دهد اطلاعات خاصی منتشر نشده است. سایر سرمایه‌گذاری‌ها نیز عمدتاً به سهام مربوط می‌شوند که تعداد زیادی از شرکت‌ها را شامل می‌شود.
بیمۀ البرز: حدود یک‌سوم از دارایی‌های شرکت به سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص دارد. بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد حدود 21 درصد از دارایی‌ها به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و حدود 11 درصد به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت اختصاص دارد. بخش عمدة سرمایه‌گذاری‌های بیمة البرز به سپرده‌گذاری‌های بلندمدت ریالی تعلق دارند که در بانک‌های مختلف پراکنده بود و در مورد نرخ سود آن اطلاعاتی منتشر نشده است. از نرخ سود سپرده‌های ارزی نیز که حدود 16 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها را نیز به خود اختصاص می‌دهد اطلاع خاصی در دست نیست. نرخ تسعیر هر دلار 108.9 هزار ریال و هر یورو 120.3 هزار ریال در نظر گرفته شده است. سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در بخش سهام نیز عمدتاً در صنایع سنگ آهن و فلزات انجام شده است.
بیمة ما: این شرکت با اختصاص حدود 55 درصد از دارایی‌های خود به فعالیت‌های سرمایه‌گذاری پس از بیمة پاسارگاد بیشترین تمرکز را در این حوزه دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ در پایان شهریور ماه سهم سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت در سبد دارایی‌های این شرکت حدود 45 درصد و سهم سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت حدود 10 درصد است. بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری کل شرکت در سود سپردة بانکی (ریالی) انجام شده که نرخ بازده میانگین آن به صورت سالیانه 21 درصد بوده و بخش عمدة آن در بانک ملت سپرده‌گذاری شده است. سهم سهام نیز در سبد سرمایه‌گذاری‌های شرکت حدود 30 درصد است که بخش عمدة آن به دو گروه فلزات و پتروشیمی اختصاص یافته است.
بیمة پارسیان: بیمة پارسیان حدود یک‌چهارم از دارایی‌های خود را به سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص داده که بخش عمدة آن کوتاه‌مدت است. سپردهای ریالی و ارزی بانکی با حدود 60 درصد، بیشترین وزن را در سرمایه‌گذاری‌های شرکت دارند که نیمی از این سپردة ارزی و نیمی دیگر آن ریالی است و بخش عمدة آن در بانک‌های پارسیان و ملت انجام شده است؛ اما از نرخ و سود آن، سخنی به میان نیامده است. در بخش سهام نیز عمدة سرمایه‌گذاری‌ها در سهام شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری گروه انجام شده است.
بیمة کوثر: سهم سرمایه‌گذاری‌ها در سبد دارایی این شرکت حدود یک‌چهارم است که بخش عمدة آن به دارایی‌های بلندمدت اختصاص دارد. برخلاف بسیاری از شرکتهای بیمه، بیمة کوثر بخش عمدة سرمایه‌گذاری‌های خود را به خرید سهام اختصاص داده به گونه‌ای که بیش از نیمی از ماندة سرمایه‌گذاری‌هایش صرف خرید سهام شرکت سرمایه‌گذاری غدیر (هلدینگ سرمایه‌گذاری بازنشستگی نیروهای مسلح) شده است. سهم سرمایه‌گذاری این شرکت بیمه در سهم سایر شرکت‌ها نیز حدود 20 درصد است که بخش عمدة آن به صنایع پتروشیمی و فلزات اساسی اختصاص دارد. نکتة جالب توجه اینکه برخلاف سایر شرکتهای بیمه سهم سپرده‌های ریالی در سبد سرمایه‌گذاری این شرکت بسیار ناچیز است.
بیمة ملت: صورت‌های مالی شرکت در نیمة نخست سال 98 نشان می‌دهد از مجموع 22 درصد از دارایی‌های شرکت به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و فقط 2 درصد به دارایی‌های بلندمدت اختصاص دارد. سپرده‌های بانکی کوتاه‌مدت با سررسید یک ساله و نرخ‌های 15 درصد، 18 درصد، 20 درصد و 22 درصد است. سرمایه‌گذاری‌های شرکت در سهام نیز در تعداد بسیار زیادی از شرکتهای بورسی و غیر بورسی پراکنده شده‌اند به طوری که جهش یا ریزش در قیمتِ هیچ یک از آنها تأثیر قابل توجهی در بازدهی سرمایه‌گذاری‌های شرکت ندارد.
بیمة دانا: این شرکت نیز حدود یک‌چهارم از دارایی‌های خود را به سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص داده است که عمدة آن به سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت تعلق دارد. در این شرکت نیز عمدة سرمایه‌گذاری‌ها به سپردهای بانکی عمدتاً در بانک‌های تجارت و ملت اختصاص دارد که از میانگین نرخ آنها اطلاعی در دست نیست. سپردة ارزی این شرکت نیز نزد بانک ملت است که از نرخ بازدهی آن در صورت‌های مالی سخنی به میان نیامده است. حدود 22 درصد از سرمایه‌گذاری‌ها نیز به خرید سهام شرکت‌ها تخصیص یافته است. از نکات مهم این بخش می‌توان به مالکیت 10 درصدی سهام بیمة اتکایی امین (دارای کرسی هیئت مدیره) و مالکیت صددرصدی شرکتِ اطمینان‌گستردانا و 33 درصدی شرکت بیمة امید اشاره کرد.
بیمة معلم: حدود 18 درصد کل سهم سرمایه‌گذاری‌ها در سبد دارایی‌های این شرکت به سرمایه‌گذای‌های کوتاه‌مدت اختصاص دارد و سهم دارایی‌های بلندمدت در آن نزدیک به صفر است. حدود دوسوم از سرمایه‌گذاری‌های این شرکت به سپرده‌های کوتاه‌مدت ریالی مربوط می‌شود که از نرخ سود و محل سپرده‌گذاری آن اطلاعی نداریم. سرمایه‌گذاری‌های شرکت در سهام نیز طیف وسیعی از سهام را در بر می‌گیرد که در آن سرمایه‌گذاری در گروه مپنا و صنعت فلزات اساسی وزن بیشتری نسبت به سایرین دارند. قابل ذکر است؛ سود درآمد سهام شرکت در شش ماهة نخست حدود 31 درصد بود که بر اساس بررسی‌ها بخش عمدة آن به فروش سهام شرکتهای بیمة اتکایی ایرانیان، باما و بورس اوراق بهادار تهران مربوط است.
بیمة سینا: این شرکت از مجموع دارایی‌های خود، سهم 17 درصدی را برای سرمایه‌گذاری‌ها در نظر گرفته است که بخش عمدة آن به سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت تخصیص دارد. این شرکت برخلاف اغلب شرکتهای گروه وزن عمده را به خرید اوراق سهام شرکت‌ها اختصاص داده است به گونه‌ای که بیش از نیمی از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در این حوزه است. اختصاص بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری در سهم به خرید سهام شرکتهای گروه نیز از دیگر نکات جالب در عملکرد بیمة سیناست. اوراق مشارکت نیز سهم 28 درصدی از کل میزان سرمایه‌گذاری‌ها را داراست که اختصاص چنین رقمی به این طبقه از سرمایه‌گذاری‌ها در کل شرکتهای گروه بی‌نظیر است. حدود 12 درصد از سرمایه‌گذاری به سپرده‌های بانکی اختصاص دارد که میانگین سود آنها بین 15 تا 18 درصد است. بازده درآمد سرمایه‌گذاری‌های شرکت در شش ماهه حدود 37 درصد بود که حدود یک‌چهارم آن از فروش سرمایه‌گذاری‌ها به دست آمد.
بیمة سرمد: سرمایه‌گذاری‌های شرکت بیمة سرمد 24 درصد از کل دارایی‌های آن را به خود اختصاص می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ بخش عمده‌ای از این سپرده‌ها در بانک صادرات و با نرخ 17.5 درصد انجام شده است. در بخش خرید سهام نیز شرکتهای سرمایه‌پذیر بسیار پر تعداد هستند به گونه‌ای که نوسان در هر یک از آنها نمی‌تواند تأثیر عمده‌ای بر بازدهی شرکت داشته باشد. صندوق‌های هدف‌گذاری‌شده برای سرمایه‌گذاری نیز درآمد ثابت دارند و سود ثابت آنها حدود 22 درصد است.
بیمة تجارت‌نو: در بیمة تجارت‌نو سهم سرمایه‌گذاری‌ها از کل دارایی‌ها حدود 30 درصد است که سهم سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت 27 درصد و سهم سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت فقط حدود 3 درصد است. طبق نوع سرمایه‌گذاری، سپرده‌های کوتاه‌مدت حدود 60 درصد از کل سپرده‌ها را به خود اختصاص می‌دهند که میانگین نرخ بازدهی سالانة آنها حدود 15 تا 20 درصد بود و بخش عمدة آن در بانک تجارت سپرده شده است. شرکتهای سرمایه‌پذیر در خرید سهام نیز دارای تنوع بالایی هستند و تأثیر هر یک از آنها بر بازده کل سرمایه‌گذاری‌ها زیاد نیست. نرخ بازده نقدی اوراق ؟؟؟؟مرابحه؟؟؟؟ و اوراق مشارکت خریداری‌شده از سوی شرکت نیز به ترتیب 16 و 21 درصد است.
بیمة زندگی خاورمیانه: حدود نیمی از دارایی‌های شرکت بیمة خاورمیانه به سرمایه‌گذاری‌ها اختصاص دارد. جالب آنکه سهم سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت نیز در این سبد تقریباً یکسان است. نکتة حائز اهمیت در سرمایه‌گذاری‌های این شرکت آنکه بر خلاف سایر شرکت‌ها سهم سپرده‌های ریالی و ارزی در سبد سرمایه‌گذاری این شرکت صفر و شرکت سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت را جایگزین آن کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد؛ نرخ بازده این اوراق بین 15 تا 20 درصد است. سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها نیز از تنوع کافی برخوردار و در سهام شرکتهای بنیادی انجام شده است. سرمایه‌گذاری‌های شرکت در صندوق‌ها نیز اکثراً در صندوق‌های درآمد ثابت بوده است. نرخ بازدهی سرمایه‌گذاری‌های این شرکت در شش ماه نخست حدود 40 درصد بود که بخشی از آن حاصل از فروش دارایی‌هاست.
بیمة حکمت صبا: استراتژی مدیران این شرکت تمرکز بر سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت است به گونه‌ای که همة سرمایه‌گذاری‌های این شرکت که معادل 27 درصد از کل دارایی‌هاست در دارایی‌هایی با سررسیدهای کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری شده است. بررسی جزئیات نشان می‌دهد؛ حدود 70 درصد از سرمایه‌گذاری‌های شرکت در بانک حکمت ایرانیان با نرخ 17 درصد سپرده‌گذاری شده است. بخش عمدة سرمایه‌گذاری‌ها نیز در صندوق بازارگردانی حکمت یکم ایرانیان (از دیگر زیرمجموعه‌های بانک حکمت) انجام شده است.
بیمة آرمان: کمترین سهم اختصاص داده‌شده به سرمایه‌گذاری‌ها در بین شرکتهای مورد بررسی به این شرکت اختصاص دارد به گونه‌ای که مجموع سهم سرمایه‌گذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت این شرکت تنها حدود هفت درصد از کل دارایی‌های آن است. بررسی صورت‌های شش ماهة شرکت نشان می‌دهد حدود دوسوم از سرمایه‌گذاری‌های شرکت در سهام بوده و یک‌سوم باقی‌مانده به سپرده‌های ارزی و ریالی اختصاص دارد. بخش سهامی سرمایه‌گذاری‌های شرکت از تنوع قابل قبولی برخوردار است؛ هر چند برخی از شرکتهای سرمایه‌پذیر به لحاظ عملیاتی بنیادی نیستند. در بخش سپرده‌گذاری‌ها نیز نرخ سود نه در بخش ریالی و نه در بخش ارزی، افشا نشده است.
به دلیل عدم انتشار پیوست صورت‌های مالی منتهی به شهریور ماه سال جاری، دسترسی به اطلاعات طبقه‌بندی سرمایه‌گذاری‌های سایر شرکتهای بیمه‌ای میسر نبود.
جمع‌بندی استراتژی‌های سرمایه‌گذاری شرکتهای بیمه‌ای نشان می‌دهد که تعداد زیادی از آنها آن‌گونه که به سبد بیمه‌ای خود اهمیت قائل‌اند روی پرتفوهای سرمایه‌گذاری خود تمرکز ندارند. انتقال همة سرمایه‌گذاری‌ها در یکی از حساب‌های سررسید کوتاه‌مدت یا بلندمدت بدون توجه به تطابق هزینه‌های بیمه‌ای، سرمایه‌گذاری (سفارشی) در شرکتهای (عمدتاً ضررده یا کم‌بازده) هم خانواده یا تمرکز بر یک طبقه از سرمایه‌گذاری‌های خاص بدون توجه به اهمیت تنوع سبد سرمایه‌گذاری، همگی نمونه‌هایی از عدم بهینگی پرتفوی سرمایه‌گذاری شرکتهای بیمه‌ای است. این در حالی است که بر اساس بررسی عملکرد شرکتهای بیمه‌ای در سال‌های 97 و نیمة نخست 98، شرکت‌هایی از گروه بیمه در سودآوری پیشتاز بودند که پرتفوی سرمایه‌گذاری آنها بازدهی بیشتری حاصل کرده است. با این وجود به نظر می‌رسد؛ شرکتهای بیمه در آینده چاره‌ای به جز تجدید نظر در رویة خود ندارند و در غیر این صورت محکوم به عقب ماندن از سایر رقبا و در نهایت خروج از چرخة رقابت هستند.
