«کاسپر روسترد»مدیرعامل آدیداس گفته است: «این شرکت فقط در سال 2017 توانسته است یک میلیون کفش را که بازبالههای پلاستیکی در اقیانوسها بهدست آورده، با بهترین قیمت به فروش برساند و این برای این صنعت گام مهمی است که سالهاست در تلاش است ضایعات را به مواد اولیه درتولیدات خود اضافه کند. »
به گفته او آدیداس فعالیتش را در این زمینه بر سه استراتژی عمده استوار کرده است: اجتناب از کاربرد هرگونه پلاستیک نو و دست نخورده، جمعآوری ضایعات پلاستیکی از محیطزیست تا حد ممکن، طراحی مجدد کفش و پوشاک به گونهای که هم ماندگاری و هم عملکرد بهتر داشته باشند.
شرکت آدیداس تولید و ارائه کفشهای مفهومی را از سال 2015 آغاز کرد. زمانی که تولیداتش را با نامهای خاصی از جمله TreeHugger یا «درخت درآغوش» به بازار عرضه کرد. در ساخت و مواد اولیه این کفشها که نام آن حاکی از توجه و حمایت از طبیعت سبز است، بهطور خاص، از تورهای ماهیگیری غیرقانونی استفاده شده بود که آن را گروه حفاظت دریایی در سواحل غربی آفریقا کشف و مصادره کرده بود. درسال 2016 تولیدات بازیافتی آدیداس به هفتهزار جفت کفش بازیافتی از ضایعات پلاستیکی رسید و آدیداس برای سال بعد تولید وفروش یک میلیون جفت کفش بازیافتی را هدف خود قرار دارد و البته تمامی تولیدات این شرکت درسال بعد بهطور کامل بهفروش رفت. یعنی یک میلیون جفت کفش از ضایعات پلاستیک، به قیمت پایه 180 دلار!
کفشهایی ساخته شده از 11 بطری نوشابه
جدیدترین نمونه از کفشهای مردانه آدیدایس که مارس 2017 عرضه شد با نام تجاری NMD_CSI Parley Primeknit Shoe درواقع کفشی است با قابلیتهای جوراب در قسمت بالا و یک «تقویتکننده و احیاگر انرژی فوقالعاده منعطف!»
این قابلیت سبب شده کفشهای بدون بند آدیداس ظاهری شبیه به جواب داشته باشند. این کفشها که ترکیبی از کفش و جوراب هستند، همانند دستکش به پا میچسبند. در سال 2016 که این شرکت نخستین کفشهای بدون بند خود را عرضه کرد، از دو فناوری مهم «پرایم نیت» و «فلای نیت» استفاده کرد. این دو فناوری درواقع استفاده از فیبرهای درهم تنیده است که سبب جذب فشار میشود. در ساخت این کفشها از ماده پلیاورتان نرم ترموپلاستی( TPU) نیز برای حفاظت از پا در قسمت میانی کفش استفاده شده است.
نمونه زنانه این کفشها هم در رنگهای متنوع عرضه شده است. به گفته او هر یک از این کفشها با استفاده از ضایعات پلاستیکی و PET بازیافت شده، برابر با 11 بطری پلاستیکی ساخته شده که عمدتا در قسمتهای پاشنه، پوشش خارجی و قسمت جوراب پوش پا و نیز بند کفش به کاررفته است.
شرکت آدیداس میگوید: «این کفشهاي بازیافتی کاملا سبک و به گونهای طراحی شدهاند که نیاز ورزشکاران و نیز استانداردهای سلامت را برای مفاصل، پاشنه و مچ پا تامین کند.»
کفشهایی که ذوب میشوند
آدیداس در اقدام ابتکاری دیگری دست به ساخت کفشهایی زده است که بهراحتی در ظرفی پر از آب، حل میشوند.
در تلاش برای پاسخگویی به رشد جهشی بازار تولید، شرکت آدیداس در ابتکاری دیگر کفشی تولید کرده که در مواداولیه آن از ابریشم مصنوعی کاملا قابل تجزیه استفاده شده است. بهنحوی که شما میتوانید کفشهایتان را به آسانی و فقط با قرار دادن آنها در ظرفی پر از آب، حل کنید.
به گفته مسئولان این شرکت، پس از اینکه عمرکفش به سر رسید، (دست کم دوسال استفاده مستمر) شما میتوانید کفشهایتان را در ظرفی پر از آب قرار داده و مقداری آنزیم موسوم به «پروتئیناز» proteinase که از جمله آنزیمهای تجزیه مواد است، به آن بیفزایید. سپس مدت 36 ساعت آن را به حال خود بگذارید. این آنزیم سبب میشود الیاف کفش که برپایه پروتئین است، شکسته و تجزیه شود. به گونهای که پس از مدت یادشده میتوانید کفشهای ذوب یا حل شده را بهطور کامل در چاه آب، تخلیه کنید. تنها چیزی که از این کفشها بهجا میماند و باید دور بیندازید، فومهای به کار رفته درلایههای داخلی و خارجی کفش است.
این کفش ابتکاری شاید پدیدهای تخیلی و شگفتانگیز برسد اما درواقع فناوری بسیار ساده و سرراستی است.
نخهای Biosteel و باکتریهای E.coli
لایه خارجی کفش ساخته شده از نوعی فیبر «بایو پلیمر» مصنوعی است که بهاصطلاح Biosteel نام دارد. این ماده را یک شرکت آلمانی به نام AMSilk تولید كرد که هدف اصلی آن ساخت ماده موسوم به «ابریشم عنکبوت» است. ماده شگفتانگیزی که شرکت AMSilk جزئیات ساخت آن را فاش نکرده است اما بهطور کلی میدانیم که این بافت یا فیبر Biosteel از طریق تخمیر گونه اصلاح شده ژنتیکی نوعی باکتری معروف به نام E.coli شکل میگیرد.( E.coli باکتری مفیدی است که در همزیستی با انسان و در روده انسان زندگی میکند و کارکرد مهمی در بدن دارد. درعین حال از جمله باکتریهای مقاوم در برابر با کتریها نیز هست.) در این فرایند، لایهای از مواد پودری ایجاد میشود که شرکت AMSilk آن را طی فرایند دیگری مبدل به الیاف یا نخهای Biosteel میکند. به گفته آدیداس، این فرایند تماما درآزمایشگاه و با بهکارگیری الکتریسته و سوخت فسیلی برای تولید پلاستیک صورت میگیرد.
آدیداس میگوید که کفشهای ویژه دویدن که با این فناوری تولید شدهاند، به میزان 15درصد سبکتر و در عین حال بسیار محکمتر و بادوامتر از نمونههای مشابه آن هستند. این کفشها همچنین غیرآلرژیک و دوستدار طبیعت نیز هستند. البته نگران نباشید این کفشها در آب باران یا درمحیطها خیس ذوب یا حل نخواهند شد، زیرا برای تجزیه بایولوژیک آن افزودن ماده یا آنزیم پروتئیناز الزامی است.
به گفته «جیمز کارنز» سرپرست توسعه استراتژی درآدیداس، فقط مشکل باقی مانده، فوم به کار رفته در این کفشهاست که درحال حاضر همچنان روانه مکانهای دفن زباله میشود.هم اکنون تحقیقات در این زمینه در جریان است که آیا میتوان یک ماده لاستیکی قابل بازیافت به کار گرفته شود یا نوعی فوم که بتوان آن را بازیافت کرد؟
اومیگوید: «کفشهای Futurecraft Biofabric ایده بسیارجالبی است اما شاید بخواهید بیشتر در مورد ایمنی کفشهای قابل ذوب پس از تخلیه مایع بهدست آمده در چاه، بدانید. درواقع سوالی که هنوز به جا میماند این است که آیا موادمصنوعی کفش که کاملا در آب حل میشود، آیا واقعا بهطور کامل تجزیه میشود یا فقط به ذرات ریز میکروسکوپی تقسیم و تجزیه شده و به نحوی به مخازن آب در طبیعت سرازیر میشود؟ درواقع سوال اصلی میتواند این باشد که ورود این مواد به مجاری آب چه تاثیری بر آب سالم مورد استفاده ما دارد؟ درواقع میدانیم اینکه چیزی تجزیه شده و دچار تغییر شکل شده یا از دیدگان ما ناپدید میشود، به معنای آن نیست که کاملا از بین می رود.»
با این حال خوشحالم که شرکتی مانند آدیداس که اساسا تمامی محصولاتش بر پایه پلیمرهای پلاستیکی است، تولید محصولات پایدارو دوستدار طبیعت را مورد توجه قرار داده است. هدف و مسیری که تمام صنایع و نیز تمامی مصرفکنندگان دیر یا زود باید برآن تمرکز کنند. و هرچه زودتر این اتفاق رخ دهد، بهتر است.
کفشهایی که هرگز دور انداخته نمیشوند
آدیداس اعلام کرده است که تا پنج سال آینده، فقط از پلیاستر بازیافتی استفاده میکند، به نحوی که دیگر از این پس هیچ کفشی به دورانداخته نشود.
با وجود همه این تلاشها هنوز هم فرایند بازیافت بسیار پیچیده است و از این رو 91 درصد از ضایعات پلاستیک در جهان بازیافت نمیشود. از دیگر سو با توجه به اینکه پلاستیک مادهای تقریبا ابدی است، بسیار عجیب است که استفاده از آن بهحدی گسترش یافته که تقریبا درهمه جای سیاره قابل دستیابی است. زیرا ما تولید موادپلاستیکی را با سرعت فوقالعادهای حفظ میکنیم. طبق آنچه که در نشنال جئوگرافی منتشر شده درصورت ادامه روند کنونی، تا سال 2050 بیش از 12 میلیارد متر مکعب پلاستیک در مکانهای دفن زباله انباشته خواهد شد.
شرکت آدیداس در جریان نمایشگاه Futurecraft Loop event خبر از تولید کفشی کرد که صددرصد قابل بازیافت است.
به گفته Eric Liedtke «اریک لیدتک» مدیر اجرایی آدیداس و سرپرست «برند جهانی» فعالیتهای ویژه در بخش نوآوری بیش از شش سال درحال کار روی ساخت این کفش جدید بوده است. آنچه که امکان بازیافت کامل کفشها را داده آن است که مهمترین و دشوارترین بخش کار هم هست. مواد مختلف از یک کفش را چگونه میتوان کاملا به صورت بازیافتی ازهم مجزا کرد. اکنون سوال این است که آدیداس این کار را چگونه امکانپذیر کرده است. محققان در پاسخ دریافتند که چگونه کفش را فقط از یک ماده واحد بسازند. برای این کار از مادهای صددرصد قابل بازیافت به نام «پلی اورتان ترموپلاستی» (TPU) استفاده کردند. همچنین درکاربرد این ماده از هیچ نوع چسب یا ماده شیمیایی دیگری استفاده نکردند. درواقع ماده (TPU) در بخشهای مختلف، لایههای داخلی و خارجی کفش به وسیله انواع نخ، آستر، گرهها، قالب و اتصالات دیگر به هم متصل میشوند.
پس از اینکه کاربر بهاندازه کافی از کفش استفاده کرد، آن را به شرکت آدیداس باز میگرداند و در این مرحله کفشها شسته و ذوب میشوند و پس از تبدیل به مواداولیه، برای ساخت اجزای یک جفت کفش جدید مورد استفاده قرار میگیرند. درحالی که میزان زباله تولید شده صفر است و هیچ چیزی نیز به دور ریخته نشده است.
به گفته او تا سال 2024 یعنی پنج سال دیگر شرکت آدیداس در تولید همه کفشهایش صرفا از پلیاستر بازیافتی استفاده کند.