ایده طرح تفکیک «آب شرب» و «آب بهداشتی» در ایران، سابقه ای بیش از یک دهه دارد که البته این مبحث در سالی که از سوی مقام معظم رهبری «سال اصلاح الگوی مصرف» نامیده شد جدی تر مطرح شد و بار دیگر در دستور کار متولیان امور آب کشور قرار گرفت.
از سوی دیگر وضعیت آب در جهان به ویژه در کشورهایی که میانگین بارندگی آن ها از متوسط جهانی کمتر است، ایجاب می‌کند که تولید ومصرف آب سازماندهی و برای مصرف آب «نقاط هدف» تعیین شود این در حالی است که در حال حاضر در ایران که در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد آب با هزینه های گزاف تولید و با هزینه های بسیار سنگین تصفیه می شود و سپس در پروسه های هزینه بر تبدیل به آب قابل شرب می شود و در شبکه توزیع شهری قرار می گیرد.
همچنین باید به این مساله توجه کرد این این در شرایطی است که تنها 6 درصد از آب به مصرف شرب انسانی می رسد و مابقی صرف مصارف بهداشتی (شست و شو) ، آبیاری فضای سبز خانگی و استحمام می شود و در واقع بخش اعظمی از هزینه های تولید آب شرب در پروسه مصرف، به هدر می رود.
جداسازی شبکه آب بهداشتی و آب شرب در کشور به‌منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های تصفیه آب، ارتقای کیفی آب شرب با جداسازی مصارف غیرشرب از شرب و ارتقای تصفیه خانه‌های آب شرب با محدودسازی حجم تصفیه و همچنین صرفه‌جویی در مصرف آب با حذف مصارف شرب از سیستم لوله‌کشی خانگی (هدررفت‌های تجمعی بازگذاشتن شیر آب در زمان مصرف شرب و خوراکی) در برنامه وزارت نیرو قرار گرفته است که البته در مورد اجرایی شدن این طرح اختلاف نظرهای متفاوتی وجود دارد به طوری که عده‌ای معتقدند اجرای این طرح باید به زودی انجام شود و برخی دیگر نیز بر این باورند که اجرای این طرح با توجه به شرایط فعلی تهران امکان پذیر نیست.
در همین زمینه مختارهاشمی، پژوهشگر انستیتو پژوهش نیوکاسل انگلستان معتقد است که در تمام دنیا آبی که درآشپزخانه وجود دارد با کیفیت بوده و برای شرب و آب با کیفیت پایین تر برای امور بهداشتی استفاده می شود اما باید این مساله را در نظر گرفت که جداسازی آب شرب و بهداشتی سیستم پیچیده ای دارد و سرمایه گذاری زیادی می خواهد و باتوجه به اینکه درحال حاضر درایران سیستم آب و فاضلاب پیشرفته ای وجود ندارد لذا امکان اینکه دو سیستم آب وارد منازل شده و انشعابات جدید ایجاد شود بعید بنظر می رسد.
به گفته وی جداسازی آب شرب و بهداشتی مشکلات فنی زیادی دارد و متاسفانه به دلیل اینکه از گذشته استراتژی برای این کار وجود نداشته اجرای آن را در حال حاضر مشکل کرده است علاوه بر این نیز مسائل مالی یکی دیگر از چالش های پیش روی طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی است به طوری که در شرایط فعلی شرکتهای آب و فاضلاب زیانده هستند و حتی خرج و مخارج خودشان را در نمی آورند چه برسد به اینکه بخواهند در این زمینه سرمایه گذاری کنند زیرا آب بهایی که می گیرند در قیاس با قیمت آب تمام شده بسیار ناچیز است.
تفکیک آب شرب و بهداشتی صرفه اقتصادی ندارد
همچنین علیرضا نوذری‌پور قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان تهران معتقد است که این امر در شرایط فعلی دارای صرفه اقتصادی نیست و لزومی در اجرایی شدن آن وجود ندارد.
وی با بیان اینکه جداسازی دو شبکه خانگی و شرب هزینه زیادی را به کشور تحمیل می‌کند،اظهار کرد: برای این مساله روش‌های گوناگونی وجود دارد اما برای مناطقی که آب با کیفیت دارند توصیه نمی‌شود.
به گفته قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان تهران در حال حاضر در برخی شهرها مانند قم و زاهدان ایستگاه‌های برداشت راه‌اندازی شده است که هزینه کمتری را نسبت به جداسازی دو شبکه دارد و همچنین می‌توان در برخی شهرها مکان‌هایی را برای توزیع آب بسته‌بندی ایجاد کرد و از این طریق امکان جداسازی آب شرب و خانگی را به‌وجود آورد.
نوذری پور با بیان اینکه هر کدام از این روش‌ها هزینه زیادی را در بر دارد،اظهار کرد:باید برای جداسازی آب شرب و خانگی تدابیر درستی اندیشیده شود به طوری که قبل از اجرایی شدن تمام موازین آن مورد بررسی قرار بگیرد و این امر در مکان‌هایی که صرفه اقتصادی دارد اجراییی شود.
خرید آب بسته‌بندی در برنامه وزارت نیرو
از سوی دیگر علیرضا دائمی معاون وزیر نیرو در امور برنامه‌ریزی و اقتصادی برای اجرایی شدن این طرح توزیع آب بسته بندی را در برنامه وزارت نیرو خواند و معتقد است که با توجه به هزینه هایی زیاد این طرح باید این امر به تدریج صورت بگیرد.
به گفته وی، اعتقاد وزارت نیرو بر این است که باید مصرف خانگی نیز از استاندارد بالایی برخوردار باشد، چرا که این مصرف برای استحمام و شست‌وشوی مواد خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، لذا استاندارد‌بودن آن یکی از مهم‌ترین نکات در نظر گرفته شده برای وزارت نیرو است.
دائمی در خصوص نحوه‌ی عملکرد این طرح گفت: این کار باید به صورت نمونه در برخی شهرها که مشکلات کمتری دارند مانند شهرهای جدید صورت بگیرد که البته در حال حاضر در برخی شهرها مانند قم که شبکه آب شرب آن‌ها کیفیت مناسبی دارد شبکه توزیع را جدا کرده‌ایم، اما مساله مهم در این زمینه رعایت استاندارد و در نظر گرفتن معیارهای کیفی است.
معاون وزیر نیرو در امور برنامه‌ریزی و اقتصادی با بیان اینکه ممکن است برخی مکان‌ها اصلا نیازی به انجام این کار نداشته باشند، افزود: به ندرت در جهان سیستم دو شبکه‌ای وجود دارد و با توجه به اینکه این کار هزینه‌بر است و سرمایه زیادی می‌خواهد باید تمام جوانب آن در نظر گرفته شود.
به گفته دائمی، در حال حاضر آبی که به عنوان آب شرب و خانگی توزیع می‌شود، کیفیت مطلوبی دارد و قصد نداریم که میزان این کیفیت را کاهش دهیم اما گفتنی است که اجرایی شدن این طرح نه تنها برای دولت بلکه برای مردم نیز هزینه‌بر است چرا که هزینه توزیع آب بسته‌بندی 500 برابر آب شیر محاسبه می‌شود.
ناچاریم در آینده نسبت به تفکیک سامانه شرب از سامانه آب بهداشتی اقدام کنیم
علاوه بر این نیز حمیدرضا جانباز مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کشور معتقد است که ناچاریم در آینده نسبت به تفکیک سامانه شرب از سامانه آب بهداشتی اقدام کنیم و منظور از این امر این است که در یک شبکه آب بهداشتی مورد نیاز مصرف کنندگان را تامین و در یک سامانه نسبت به توزیع آب بسته‌بندی، سیستم ایست گاه های برداشت و آب لوله‌کشی اقدام کنیم.
وی با بیان این که داشتن دو سامانه یکی از کارهای مهم در حوزه آب کشور است، اظهار کرد: در شهر تهران که آب با کیفیت توزیع می‌شود نیازی به انجام این کار نیست اما در نقاطی که کیفیت آب پایین است مانند ساوه، سیستان و بلوچستان و ... باید به سراغ سامانه‌هایی برویم که آب با کیفیتی را توزیع می‌کنند.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب کشور در خصوص نحوه انجام این کار گفت: اولویت ما برای اجرایی کردن این طرح شهرهایی است که کیفیت آب کمتری دارند و در آینده‌ای نزدیک در شهر رفسنجان نیز این کار را عملیاتی می‌کنیم.
طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی مدت زمان زیادی است که پشت در تصمیم گیری ها مانده و نظرات متفاوتی برای اجرای این طرح داده می شود اما باتوجه به شرایط بحرانی کشور و هدر رفت آبی که هر روزه در سطح شهر شاهد آن هستیم به نظر می رسد که باید تصمیم گیری درستی در خصوص این مساله صورت بگیرد ،علاوه بر این نیز شرایط آبی کشور در وضعیتی است که دیگر نمی توان آزمون و خطا کرد و باید پس از بررسی همه جانبه و در نظر گرفتن تمام جوانب بهترین گزینه برای مدیرت آب انتخاب و اجراییی شود.
