افت شدید ذخایر هشت منبع تامین کننده آب شرب کلان‌شهرها

از اواخر سال گذشته بود که افت بی‌سابقه بارندگی‌های کشور و به تبع آن کاهش ذخیره آب سد زاینده رود به عنوان منبع مهم تامین کننده آب شرب شهرهای اصفهان، یزد، کاشان و روستاهای مسیر، نگرانی‌های متعددی را برای نحوه تامین آب شرب این مناطق در فصل تابستان به وجود آورده بود.

با وجود تهمیدات وزارت نیرو برای جبران کسری آب مورد نیاز منطقه و کاهش تنش آبی در شهرهای یاد شده از طریق روش‌های مختلف همچون لزوم استفاده از پساب تصفیه شده در بخش صنایع آب‌بر منطقه، مدیریت شبکه و اصلاح الگوی مصرف، سد زاینده رود همچنان حال و روز خوشی ندارد.

حجم نرمال مخزن این سد حدود یک میلیارد و 239 میلیون مترمکعب است که در حال حاضر ذخیره آب این سازه به 318 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته کاهش 15 درصدی داشته است و عملا 74 درصد این سد خالی است. این میزان ذخیره سازه در حالی است که نیاز شرب سالانه شهرهای یاد شده از سد زاینده رود حدود 400 میلیون مترمکعب است.

از میزان ذخیره کنونی سازه نیز حدود 130 میلیون مترمکعب آن مربوط به حداقل حجم بهره‌برداری از سد است. این میزان از آب باید به منظور ارائه آب با کیفیت و حفظ پایداری سازه در سد داخل باقی بماند و بقیه آن به سمت پایین دست رها شود.

از طرفی ورودی به این سد در سال آبی جاری نیز به 498 میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با سال گذشته افت 56 درصدی داشته و فاصله زیادی با یک میلیارد و 126 میلیون مترمکعب ورودی پارسال خود دارد.

** سد استقلال

سد استقلال به عنوان منبعی مهمی برای تامین آب شرب شهرهای بندرعباس، بندرخمیر و روستاهای در مسیر وضعیت به مراتب نامناسب‌تر را نسبت به سد زاینده رود تجربه می‌کند. در سال آبی جاری (ابتدای مهرماه) کل آب ورودی به این سازه تنها به یک میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با سال گذشته کاهش 100 درصدی داشته است.

حجم آب ذخیره شده در مخزن این سد به 20 میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با سال گذشته افت 75 درصدی داشته و اکنون 92 درصد حجم مخزن این سد نیز خالی است.

در شرایط تقریبا نرمال عمده آب بندرعباس از طریق سد استقلال تامین می‌شود اما در شرایط فعلی با توجه به عدم ورود آب به مخزن سد استقلال که تقریبا در حدود صفر بوده، آب مورد نیاز منطقه از طریق سدهای شمیل و نیان و چاه‌های پایین دست آن در حال تامین است و لزوم مدیریت مصرف آب در این استان برای جبران کسری آب سد استقلال و افت بارندگی‌ها به شدت احساس می‌شود.

** سد دوستی

سد دوستی سالیانه حدود 75 میلیون مترمکعب نیاز آب شرب شهر مشهد را تامین می‌کند. در حال حاضر ورودی به این سازه به 47 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته افت 84 درصدی را به ثبت رسانده است.

حجم آب موجود در مخزن این سد مهم خراسان رضوی اکنون به 221 میلیون مترمکعب رسیده است که در مقایسه با سال گذشته ذخیره آب این سازه افت 46 درصدی را تجربه می‌کند و 82 درصد حجم این سد نیز خالی است. حداقل حجم بهره‌برداری از این سد نیز 192 میلیون مترمکعب است و عملا 33 میلیون مترمکعب آب این سازه قابلیت انتقال به سمت مشهد را دارد زیرا باید بخشی از این حجم حقابه ترکمنستان و بخشی از آن نیز به عنوان حجم مرده آب درون سازه باقی بماند.

** سدهای حوضه کارون بزرگ

حجم نرمال مخازن این منطقه همچون سدهای شهید عباسپور، گتوند، مسجد سلیمان و کارون 3 و 4 و... به عنوان تامین کننده آب شرب شهرها و روستاهای استان خوزستان به بیش از 15 میلیارد مترمکعب می‌رسد که در حال حاضر حجم آب ذخیره شده در سدهای یاد شده به 9 میلیارد و 225 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته کاهش 18 درصدی داشته که از همین میزان حجم آب موجود نیز 6 میلیارد و 654 میلیون مترمکعب مربوط به حداقل حجم بهره‌برداری است.

ورودی آب به سدهای یاد شده در سال آبی جاری نیز به هفت میلیارد و 136 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته کاهش 40 درصدی را در این بخش به ثبت رسانده است.

** سد درودزن

ورودی به این سد که نقش مهمی در تامین آب شرب شهرهای شیراز، مرودشت و روستاهای مسیر دارد به 72 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته کاهش 53 درصدی داشته است.

آب ذخیره شده در این سازه نیز به 339 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با گذشته افت 11 درصدی را در این بخش به ثبت رسانده و 65 درصد حجم این سد هم خالی است. با توجه به اینکه حداقل حجم بهره‌برداری از این سد 300 میلیون مترمکعب است بنابراین 41 میلیون مترمکعب ذخیره آب این سازه قابل بهره‌برداری است.

** سد کوثر

سد کوثر به عنوان منبع تامین کننده آب شرب شهرهای بوشهر، گناوه، هندیجان، بندرلنگه، لامرد و گچساران در سال آبی جاری ورودی 131 میلیون مترمکعبی را تجربه کرده که در مقایسه با سال گذشته افت 42 درصدی داشته است.

حجم آب ذخیره شده در سازه به 241 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با سال گذشته افت 29 درصدی را به ثبت رسانده است. با توجه به اینکه حداقل حجم بهره‌برداری از سد 105 میلیون مترمکعب است بنابراین از ذخیره فعلی سازه 139 میلیون مترمکعب قابل رهاسازی به پایین دست است.

** چاه نیمه‌ها

چاه نیمه چاله‌ها و گودال‌های طبیعی بزرگی هستند که در فاصله 50 کیلومتری شهر زابل و پنج کیلومتری شهرستان زهک قرار دارد و آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به آن هدایت می‌شود. بررسی آخرین آمار مربوط به وضعیت این چاه نیمه‌ها حکایت از کاهش 100 درصدی ورودی آب به این مناطق دارد. 

کل حجم آب ورودی به این چاه نیمه‌ها از ابتدای سال آبی تاکنون به دلیل عدم وقوع سیلاب‌های مناسب در این منطقه تنها به سه میلیون مترمکعب رسیده است. افت ورودی روان آب‌ها به چاه نیمه‌ها که نقش مهمی در تامین آب شرب شهرهای زاهدان و زابل و روستاهای منطقه دارد موجب شده تا حجم آب ذخیره شده در این مناطق اکنون به 529 میلیون مترمکعب برسد و در مقایسه با سال گذشته کاهش 50 درصدی آب ذخیره شده را تجربه کنند. حداقل حجم بهره‌برداری از چاه نیمه‌ها نیز 258 میلیون مترمکعب است و عملا نیمی از همین ذخیره آب نیز قابل استفاده نیست.

** سد لار

سد لار به عنوان یکی از سدهای پنجگانه تامین کننده آب استان تهران در سال آبی جاری ورودی 254 میلیون مترمکعبی را تجربه کرده است که در مقایسه با سال گذشته کاهش 33 درصدی داشته است.

موجودی فعلی مخزن این سازه نیز اکنون به 98 میلیون مترمکعب رسیده که در مقایسه با گذشته افت 52 درصدی داشته و 90 درصد آن نیز خالی است. همچنین نیاز شرب سالانه استان تهران از این سد حدود 150 میلیون مترمکعب و حداقل حجم بهره‌برداری از این سازه 12 میلیون مترمکعب است.