این جشن ملی به عنوان یک آیین کهن از گذشته تاکنون در فرهنگ سنتی مردم ایران زنده نگاه داشته شده است، چهارشنبه سوری که با نام های جشن چهارشنبه پایان سال و شب چهارشنبه سرخ هم شناخته می شود، یکی از جشن های بزرگ ایرانی است که در شب آخرین چهارشنبه هر سال (سه شنبه شب) برگزار می شود که در اصل اولین جشن پیش از نوروز است.
فردوسی در شاهنامه اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز می کند که نشان‌دهنده کهن بودن این جشن است.
به طور کلی واژه چهارشنبه سوری از ترکیب دو واژه چهارشنبه (نام یکی از روز های هفته) و سوری به معنای جشن و پایکوبی ساخته شده است. بر اساس آیین باستانی ایران، در این روز، آتش بزرگی برافروخته می شود و تا صبح فردا که خورشید طلوع می کند ادامه دارد.
بر اساس باورهای فرهنگی، کارکرد چهارشنبه سوری باید دور ریختن کینه ها و دشمنی ها، ایجاد آشتی و همدلی و یکپارچگی میان اقشار مختلف و تجدید روابط با خویشاوندان باشد.
اما در سال های اخیر شاهد هستیم که روز شادی برای همه ایرانیان به رفتارهای خشونت آمیز تبدیل شده است که مورد پسند هیچ یک از جوامع دنیا نیست، پس در این روزهای زیبا که برای ما ایرانیان بسیار سنتی است باید از هر گونه خشونت پرهیز کرد.
بروز برخی انحرافات از جمله ترقه بازی از یکسو و تلاش عده ای برای غیر مذهبی نشان دادن آن از سوی دیگر موجب شده است مراسم چهارشنبه سوری همواره با حرف و حدیث هایی همراه باشد. در این میان، بی احتیاطی ها هر ساله موجب بروز مصدومیت و حتی جان باختن شماری از شرکت کنندگان در اینگونه مراسم می شود.
مقامات و شخصیت های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در این زمینه تاکید دارند که چهارشنبه سوری باید از حالت رعب و وحشت و امنیتی خارج شود و در چهارچوب برنامه های نشاط آور و شاد آن را به روز صلح و دوستی تبدیل کنیم.
**ضرورت جشن های چهارشنبه سوری از نگاه یک جامعه شناس
محمدهمایون سپهر استاد علوم اجتماعی و جامعه شناس، برپایی جشن چهارشنبه سوری را برای جامعه ضروری و مفید دانست و گفت: باید با تدبیر، جوانان را با پشتوانه فرهنگی جشن چهارشنبه سوری و با هدف پیشگیری از انحراف این آیین باستانی آشنا کرد.
وی با بیان این که اساتید علوم اجتماعی بر این عقیده هستند که سنت چهارشنبه سوری باقی مانده از نیاکان ایرانیان است، اظهار داشت: این سنت با گذر زمان تغییر شکل یافته و اگر به خوبی از سوی فرهنگ شناسان و فرهنگ دوستان و دست اندرکاران هدایت نشود به چالش در بین جوامع ایرانی تبدیل خواهد شد.
سپهر به فلسفه برگزاری آیین چهارشنبه سوری در بین ایرانیان و فارسی زبانان اشاره کرد و گفت: در میان اساطیر جهان عناصر چهارگانه شامل آب، خاک، هوا و آتش بطور مشترک جزو مهم ترین عناصر به شمار می روند و عنصر آتش برای ایرانیان بسیار مهم و با ارزش است بطوری که به زندگی انسانها گرما و روشنی می بخشد و از طرفی مردم معتقد بودند با روشن کردن آتش، ارواح بد از خانه دور و در مقابل ارواح خوب به آنجا وارد می شود.
این استاد دانشگاه نسبت به آداب قاشق زنی در شب چهارشنبه سوری که بسیار مورد توجه مردم کوچه و بازار قرار داشته، خاطرنشان کرد: ایستادن در برابر هفت خانه به نیت عدد هفت که نشانه ای مقدس است و انجام عمل قاشق زنی که یک حرکت ارتباطی بود، در حقیقت برای خبردارشدن از حال و احوال همسایه ها و آشنایی بیشتر آنان با یکدیگر انجام می شود و در مراسمی دیگر شرکت کنندگان در این آیین با ریختن خاکسترهای آتش به روان آب ها ، بدین ترتیب بین عناصر طبیعت با انسان یک پیوند برقرار می کردند.
سپهر با بیان این که فرهنگ سازی و تشریح آیین چهارشنبه سوری به نسل جوان از جمله تدابیری است که مسئولین می توانند در حال حاضر برای پیشگیری از انحراف این مراسم انجام می دهند، گفت: هر دوره ای نظام ارزشی خاص خود را دارد و از طرفی تمام جوانان دوران تکامل دارند و در هر دوره ارزش ها و سنت ها تغییر می کند و نظام ارزشی دگرگون می شود.
این استاد مردم شناسی و جامعه شناس یادآور شد: نخبگان جامعه باید برای جوامع در حال گذار برنامه ریزی کنند و نسل های جوان این جوامع را با هویت خود آشنا سازند.
وی افزود: در این مسیر باید آداب و سنت ها با روش و متد جدید با هم در نظر گرفته و بدین طریق نمادهای سمبلیک برای نسل جدید توضیح داده شود تا این نمادها برای نسل جدید معنا پیدا کنند.
سپهر، چهارشنبه سوری را یک سنت دیرین و جزو آداب و رسوم ایرانیان از قرن گذشته برشمرد و گفت: اجرای این سنت برای جامعه مفید و ضروری است، بنابراین می توان با برنامه ریزی و هماهنگی با نسل جوان، چهارشنبه سوری را به جای چهارشنبه سوزی که در سالهای نه چندان دور اتفاق می افتد، احیا کرد.
**چهارشنبه سوری باید عاملی برای وحدت و همدلی ملی باشد
سلمان خدادادی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی معتقد است چهارشنبه سوری باید عاملی برای وحدت و همدلی ملی، رفع کینه و دشمنی و ایجاد دوستی باشد.
وی اظهار داشت: بر اساس باورهای فرهنگی، کارکرد چهارشنبه سوری (آخرین شب چهارشنبه سال) باید دور ریختن کینه ها و دشمنی ها، ایجاد آشتی و همدلی و یکپارچگی میان اقشار مختلف و تجدید رابطه میان کسانی بوده که ارتباط آنها قطع شده باشد.
نماینده مردم ملکان در مجلس شورای اسلامی گفت: رفتارهای خشونت آمیز مورد پسند هیچ یک از جوامع دنیا نیست و ملت ها خاطره خوبی از این رفتارها ندارند، پس در این روزهای زیبا که برای ما ایرانیان بسیار سنتی است باید از هر گونه خشونت پرهیز کرد.
وی اضافه کرد: باید سنت های قدیمی در چهارشنبه سوری زنده شود و از هر گونه مسائل و مباحثی که مشکلاتی را برای جامعه به وجود می آورد پرهیز شود.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان این که نباید اجازه دهیم چهارشنبه سوری سیاسی شود، خاطرنشان کرد: برخی عوامل بیگانه و مزدوران به دنبال این هستند که چهارشنبه سوری را سیاسی کنند، ما نباید اجازه دهیم این اتفاق بیافتد، مردم ما نباید این بهانه را به آنان بدهند.
وی تاکید کرد: با حفظ وحدت، یکپارچگی و آشتی ملی می توان مانع هر گونه سواستفاده دشمنان و مزدوران و بیگانگان شد.
**چهارشنبه سوری یک سنت ملی و از جشن های کهن ایرانیان است
مدیر مسئول روزنامه اطلاعات، چهارشنبه سوری را یک سنت ملی و از جشن های کهن ایرانیان توصیف کرد و گفت: مردم بویژه نوجوانان و جوانان با برگزاری این جشن در بستری سالم، مانع سوءاستفاده افراد و عناصر فرصت طلب و هنجارشکن شوند.
حجت الاسلام والمسلمین سید محمود دعایی افزود: چهارشنبه سوری از جمله جشن ها و آیین های دیرینه این مرز و بوم است که آحاد مردم باید ضمن به رسمیت شمردن آن، همواره در جهت هرچه باشکوه تر و بدون دغدغه برگزار شدن این جشن تلاش کنند.
وی یادآور شد: در سال های گذشته تاکنون، عده ای به ظاهر انجام تفریح و جشن و شادی، با سوء استفاده و فرصت طلبی، دست به یکسری هنجارشکنی ها و مزاحمت هایی می زنند تا از این طریق فضای حاکم بر کشور را مخدوش و ناآرام کنند و ملت ایران را نزد افکار عمومی و بویژه در عرصه بین المللی بی منطق جلوه دهند.
به گفته دعایی، نوجوانان و جوانان باید به مانند همیشه آگاه و هوشیار عمل کرده تا ضمن برگزاری مراسم و جشنی باشکوه، از هرگونه رخداد ناشایسته نیز جلوگیری کنند.
مدیر مسئول روزنامه اطلاعات همچنین به مسئولان ذیربط توصیه کرد که زمینه و بسترهای لازم را با اختصاص مکان های برای برگزاری این جشن فراهم سازند تا خانواده ها بدون دغدغه چهارشنبه سوری را سپری کنند.
دعایی در عین حال به جوانان و همه علاقه مندان حضور و مشارکت در جشن و آیین چهارشنبه سوری توصیه کرد که ضمن رعایت اصول ایمنی و توجه به هشدارها و عواقب خطرات استفاده از مواد محترقه و منفجره خطرناک، با همدلی و همراهی با مسئولان و نهادهای مسئول مانع سوءاستفاده افراد غیر شوند.
این روزنامه نگار و فعال رسانه ای تصریح کرد: نوجوانان و جوانان باید به مانند گذشته های دور، ضمن به رسمیت شناختن آیین چهارشنبه سوری، رعایت حال خانواده ها بویژه افراد بیمار و سالخورده را در این جشن ملی مدنظر قرار دهند.
**صدیقی: اسلام با سنت های ملی هیچ وقت مقابله نکرده است
حجت الاسلام و المسلمین کاظم صدیقی امام جمعه موقت تهران در خطبه های اخیر در این مورد اظهارداشت: اسلام با سنت های ملی هیچ وقت مقابله نکرده ولی تهدیدها را به فرصت تبدیل کرده است.
وی تصریح کرد: برخی که توجه ندارند، بدانند در چهارشنبه سوری هم امنیت روانی جامعه را به هم نریزند و هم جان خود را همه ساله در این آتش سوزی ها در خطر نیندازند.
وی افزود: همه ساله در انفجارها چه جوان هایی سلامت خود را از دست می دهند، صدا و سیما در این جهت کار کرده و باید بیشتر کار کند.
امام جمعه موقت تهران به توطئه دشمنان علیه ایران اشاره کرد و یادآور شد:ماه دی آن شورش را به پا کردند، برای بهمن نقشه کشیدند، برای اسفند هم نقشه دیگری کشیده بودند.
**پروفسور باهر: شادی حق مردم است
پروفسور حسین باهر استاد دانشگاه و عضو فرهنگستان علوم پزشکی(سلامت اجتماعی)، شادی را حق مردم دانست و گفت: چهارشنبه سوری سنتی دیرینه و ظرفیتی برای همگرایی است.
وی افزود: نشاط و شادی در فرهنگ غنی ایرانی و در موازین اسلامی تقبیح نشده و آتش در ادیان و آیین های مختلف دنیا، نقش مثبتی دارد و گرمابخش است.
این استاد دانشگاه با بیان این که شادی مقوله ای جمعی و گروهی است، ادامه داد: اجازه ندهیم که مقولات اجتماعی، سیاسی و خارجی شود بلکه باید زمینه بروز نشاط جمعی در جامعه را فراهم کنیم.
پروفسور باهر یادآور شد: برای توسعه جامعه در ابعاد مختلف و بهره مندی از ظرفیت های اجتماع، باید فرصت شادی جمعی بویژه برای جوانان فراهم باشد و البته وجود نیروهای نظارتی، آرامش و امنیت را تضمین می کند.
عضو کارگروه سلامت اجتماعی با اشاره به کارکرد رسانه ها، فرهنگ سازی در بروز نشاط و شادی در جامعه را مهم دانست و افزود: صدا و سیما و سایر رسانه های گروهی همچنین نهادهای مدنی فعال در عرصه های حقوق شهروندی، نقش آگاهی بخش دارند و باید به شهروندان اطلاعات عمومی در زمینه های مختلف ارائه دهند.
وی تصریح کرد: مردم ضمن توجه به اقشار آسیب پذیر مانند کودکان، سالمندان و توان خواهان جامعه، به سلامت جسمی و روحی آحاد جامعه توجه داشته باشند و هیچ شادمانی را در ناشادمانی دیگران جستجو نکنند.
پروفسور باهر با تاکید بر احترام به حریم خصوصی مردم گفت: برای ایجاد و تقویت نشاط اجتماعی، تدبیر و امید را در جامعه درونی کنیم و نتایج آن را به مردم نشان دهیم.
**نباید با برنامه های سنتی مردم و نشاط آنها مخالفتی شود
همچنین محمود ثمینی فرماندار بجنورد در استان خراسان شمالی در این باره به خبرنگار سیاسی ایرنا گفت: نباید با برنامه های سنتی مردم و نشاط آنها مخالفتی شود اما باید این آگاهی بخشی به مردم داده شود که از برنامه هایی که می تواند برای خودشان ، فرزندان و نظم جامعه مضر باشد پرهیز کنند و برنامه های جایگزین داشته باشند.
وی ادامه داد: مردم می توانند در محافلی خاص و اجتماعات سالم جمع شده و خاطرات زمان خود در چهارشنبه سوری را مرور کنند و برنامه های تفریحی در این نشست ها اجرا شود . پریدن از روی آتش هم ایرادی ندارد اما اگر بخواهند به بمب و ترقه و در سطح بالاتر دستاویزی برای بدخواهان نظام به منظور ایجاد تنش و آشوب تبدیل شود لازم است با چنین تحرکاتی برخورد شود.
فرماندار بجنورد تصریح کرد: مردم به طور طبیعی شب چهارشنبه سوری از خانه های خود خارج می شوند و طبق روال قدیم شعله آتشی روشن می کنند اما بدخواهان نظام با صدور فراخوان هایی از مردم می خواهند که با تحرکاتی این آیین ها تبدیل به اقدام های تشنج آور در جامعه شود اما مردم به ندای آنها نیامده اند و سنت های دیرینه خود را احیا می کنند اما همین برنامه ها مورد سوء استفاده برخی افراد در خارج از کشور قرار می گیرد و مردم باید از این ها مراقبت کنند.
**هر چه ارتباط دوستی بین مردم و نظام بیشتر باشد تعهد اجتماعی هم بیشتر است
حمیرا ریگی فرماندار قصرقند سیستان و بلوچستان هم گفت: همان گونه که در اسلام، مذاهب اسلامی پیامبر اکرم (ص) و کتاب قانون واحدی دارند در جمهوری اسلامی ایران نیز همگان باید بپذیرند که دارای یک نظام، پرچم و رهبری واحد هستند.
وی تاکید کرد: هر چه ارتباط دوستی بین مردم و نظام حاکمیتی بیشتر باشد چسبندگی، تعهد و اتحاد اجتماعی بیشتر است.
**دستگاه های امنیتی در چهارشنبه سوری با سعه صدر عمل کنند
عبدالله ناصری عضو شورای مشورتی اصلاح طلبان از مسئولان دستگاه های امنیتی و سیاسی خواست به منظور مدیریت هر چه بیشتر مراسم روز چهارشنبه سوری به عنوان یک جشن ملی با سعه صدر بیشتر عمل کنند.
وی تاکید کرد: «ممکن است دشمنان نظام و کشور با برخی برنامه ها تلاش کنند روز چهارشنبه سوری در برخی از نقاط ، تحرکاتی انجام دهند تا آرامش جامعه بر هم بخورد. ناکام گذاشتن این توطئه، نیازمند سعه صدر و گشاده رویی دستگاه های ذیربط مخصوصا امنیتی و انتظامی است که هر چه بهتر، گشاده تر و با سعه صدر بیشتر عمل کنند.»
ناصری افزود: چهارشنبه سوری یک آیین سنتی دیرینه و روز «صلح و شادی برای همه ایرانیان» است و روزی است که همگان باید از خشونت پرهیز کنند.
این مورخ و استاد دانشگاه تصریح کرد: چهارشنبه سوری بطور حتم یکی از روزهای بزرگ، ملی و تاریخی ملت ایران است و از تقویم ما حذف شدنی نیست.
ناصری با یادآوری برخی اتفاقات ناخوشایند در این روز از جمله صدمات و تلفات ناشی از آتش افروزی ها و ابراز تاسف از انحرافاتی که در این سنت رخ داده است، بر لزوم مراقبت از فلسفه چهارشنبه سوری و برگزاری درست آن تاکید کرد.
وی گفت: «بعضا اتفاق هایی در این روز رخ می دهد که اصلا خوشایند نیست. از سوی دیگر، برخی از دستگاه های حاکمیتی نیز در سال های گذشته شاید تدابیر خوبی اتخاذ نمی کردند اما خوشبختانه هر چه جلوتر می رویم نوع برخورد دستگاه های مربوطه با این پدیده بهتر شده است.»
این صاحبنظر حوزه رسانه تصریح کرد: «امسال هم بعد از حوادث دی ماه، ممکن است برخی تلاش کنند تا جامعه به سمتی برود که هشداری بدهد. بعضا ممکن است از ظرفیت های مختلف حتی برای ساختار شکنی در روز چهارشنبه سوری نیز استفاده کنند و برخی رسانه های معاند دست به اقداماتی بزنند. پس باید همگی هوشیار باشیم.»
وی افزود: بهترین کار این است که دستگاه های ذیربط و مسوول در این ارتباط بویژه نیروی انتظامی و حتی کلان تر از آن، تصمیمات جدی در این چارچوب بگیرند که هر چه بیشتر می توانند شرایط شب چهارشنبه سوری را وسیع تر و برای مردم فراخ تر و گشاده تر کنند.
عضو شورای مشورتی اصلاح طلبان افزود: متاسفانه در سال های اخیر شاهد برخی از حرکت ها هستیم که نشان می دهد ظاهرا یا کج سلیقگی ها و کج فهمی هایی وجود دارد و یا اینکه برخی دست های پنهان می خواهند بین باورهای فرهنگی و تاریخی مردم با باورهای مذهبی آنها شکاف ایجاد کنند.
**برخوردهای سخت افزارانه و روش ها سختگیرانه هیچ زمانی جواب نداده است
فرماندار شهرستان 'زیرکوه' استان خراسان جنوبی هم در خصوص تدابیر لازم برای تبدیل چهارشنبه سوری به روز «صلح و شادی برای همه ایرانیان» و دعوت همگان به پرهیز از خشونت و ارتجاع گفت: چهارشنبه سوری از مناسبت های ملی است و حتما نیازمند اقناع، آگاهی بخشی و مدیریت درست صحنه هستیم تا بتوانیم آن را به یک فرهنگ مقوم امنیت، همبستگی و یکپارچگی تبدیل کنیم.
حجت الله خانزاده ادامه داد: برخوردهای سخت افزارانه و روش هایی که بخواهد سختگ یرانه باشد هیچ زمانی جواب نداده است. البته یک سری حرکات ناشایست و غلطی هم در این قضیه باب شده که حتما لازم است اصلاح شوند.
وی تصریح کرد: نفس کار مورد تایید بوده و فرهنگ خوبی است چرا که در غیر این صورت تاکنون به جا نمی ماند اما لازم است یک سری پیرایه هایی از آن زدوده و کارهای زیباتر و بهتر به آن اضافه شود.
