تهران شهر دانش بنیان تبدیل می شود

دکتر سورنا ستاری؛ فارغ‌التحصیل دانشگاه صنعتی شریف است. وی اکنون در کابینه حسن روحانی به عنوان معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری مشغول به فعالیت است. در طول کمتر از 4 سالی که در این سمت مشغول به فعالیت بوده تلاش کرده تا به سهم خود، اقتصاد کشور از اقتصاد نفتی فاصله بگیرد؛ چراکه معتقد است «اقتصاد نفتی همانند بچه پولداری است که همه نیازمندی‌های خود را خریداری می‌کند بدون آنکه از توان خود بهره‌ای ببرد!»

وی اعطای وام به شرکت‌های نوپا را «سمی مهلک» برای این شرکت‌ها می‌داند از این رو تیم او تلاش دیگری کرد تا کاروان دانش‌بنیان کشور را به سمت سرمایه‌گذاری خطر پذیر هدایت کند که وی به خود در این حوزه نمره قبولی می‌دهد.

ستاری، نبود مالکیت فکری را از دیگر چالش‌های حوزه دانش‎بنیان می‌داند ولی در عین حال این سوال را مطرح می‌کند که آیا قوانین سختگیرانه به نفع شرکت‌ها است یا به ضرر آنها؟

ساده و بی‌تکلف پذیرای ما می‌شود به گونه‌ای که حتی "پرویز کرمی" مشاور و مدیر مرکز روابط عمومی وی از ستاری می‌خواهد تا در مدت انجام مصاحبه کُت خود را به تن کند، ولی او می‌گوید "ساده بهتر است".

این ساده‌اندیشی و بی‌آلایشی حتی در کل ساختمان معاونت و در هنگام شنیدن صدای خوش برخی پرندگان از طبقات دیگر نیز قابل مشاهده است. «یکی از بچه‌ها یکی از اینها را آورد و به تدریج اضافه شدند!» این را دکتر ستاری به ما می‌گوید. معتقد است در محیط آرام و با پَر و بال دادن به دیگران بهتر می‌توان کار کرد.

او قصد دارد در سمت معاون رییس جمهور، دولت آینده را در حوزه دانش‌بنیان‌ها همراهی کند و حتی از اجرای طرح‌های بزرگ در دولت آینده خبر می‌دهد. «طرح بزرگ شهر دانش‌بنیان را اجرایی می‌کنیم تا تهران به یک شهر بزرگ فناوری تبدیل شود».  

ماحصل گفت و گوی ایسنا با دکتر سورنا ستاری فرزند شهید سرلشگر خلبان منصور ستاری(فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش ج.ا.ا)، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری، رییس بنیاد ملی نخبگان و نایب‌ رییس هیات امنای صندوق نوآوری و شکوفایی مصاحبه‌ای مفصل شد که در دو بخش تنظیم شده است. 

بخش اول آن به این شرح است:

مهاجرت نخبگان چالش جهانی

دکتر سورنا ستاری در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا مشکل اصلی کشور در جذب استعدادهای برتر را  ساختار اقتصادی مبتنی به منابع زیرزمینی و خام‌فروشی دانست و گفت: مادامی‌که این ساختار اقتصادی به توانمندی و خلاقیت نیروی انسانی متخصص و تحصیل‌کرده متکی نیست لاجرم مسیر خام‌فروشی ادامه دارد.  البته کشورهای دیگری نیز وجود دارند که با چنین چالش‌هایی مواجه هستند که اکنون زمان پایان دادن به خام‌فروشی و آغاز ایجاد زیست‌بوم کارآفرینی با به‌کارگیری نخبگان و استعدادهای برتر فرارسیده است.

وی به تجربه برخی کشورهای اروپایی در مواجهه با چالش خروج نخبگان و استعدادهای برتر آنها اشاره کرد و گفت: کشورهای عضو اتحادیه اروپا به میزان زیادی با این چالش مواجهند و در حال حاضر نخبگان کشورهای شرق اروپا مانند یونان و صربستان بیشترین آمار خروج به نقاط دیگر جهان را در بین اعضای این اتحادیه دارند. از سوی دیگر آلمان و فرانسه نیز به عنوان اصلی‌ترین کشورهای مقصد نخبگان و استعدادهای برتر شناخته می‌شوند که این دو گروه مهاجرت کننده و مهاجرپذیر درگیر مشکلات زیادی هستند.

ستاری همچنین اظهار کرد: برداشته شدن مرزها و لغو روادید میان کشورهای اتحادیه اروپا، باعث شده است که نخبگان و متخصصان اغلب این کشورها به کشورهایی چون آلمان مهاجرت کنند. به‌طور مثال در دیداری که با نخست وزیر یونان، دو سال پیش در جریان سفر وی به ایران داشتم، از وضعیت خروج نخبگان و متخصصان این کشور گلایه‌مند بود و بیان می‌کرد حتی یک مکانیک خوب هم برای ادامه فعالیتش در یونان نمی‌ماند و به آلمان سفر می‌کند. از این رو بحث فرار مغزها برای آنها بسیار جدی است.

وی با بیان اینکه افراد سرشناس علمی ادامه فعالیت علمی خود را در مراکزی مانند «ماکس پلانگ»  یا «فرانهوفر» انجام می‌دهند، افزود: یکی از چالش‌های مهم «برگزیت» (طرح خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا) از دست دادن فرصت به‌کارگیری بسیاری از نخبگان کشورهای عضو این اتحادیه و اثرات منفی آن بر اقتصاد بریتانیا کشورهاست.

رییس بنیاد ملی نخبگان، با ذکر این مثال‌ها بحث مهاجرت نخبگان را یک چالش مهم جهانی دانست و خاطرنشان کرد: در کشورهایی که اقتصاد آنها دانش‌بنیان نیست، فرقی میان  فرد متخصص با یک فرد عادی وجود ندارد و اگر بخواهیم نخبگان و متخصصانمان را به کشور بازگردانیم و استعدادها را حفظ کنیم باید ابتدا وضعیت داخلی را از جمله شرایط تحقق اقتصاد دانش‌بنیان را فراهم کنیم بنابراین باید تغییر شرایط موجود را از خودمان آغاز کنیم. در نتیجه لازم است فرهنگ، روش و نگرش سیاست اقتصادی‌مان را تغییر دهیم.

رییس هیات امنای صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور، ضرورت اصلاح نظام آموزش عالی و آموزش و پرورش را از دیگر عوامل موثر در جذب نخبگان دانست و گفت: ما از حدود 4 سال قبل تلاش کردیم اقتصاد دانش بنیان را در کشور فرهنگ‌سازی و توسعه دهیم و از آنجا که معتقدیم پایه اقتصاد دانش بنیان نیروی انسانی است، برنامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی با نهادهای متولی آموزش و پرورش و دانشگاهی در زمینه اصلاح رویکرد این نهادها داشته‌ایم.

ستاری، با تاکید بر اینکه پایه اقتصاد دانش بنیان فروش منابع زیرزمینی و خام‌فروشی نیست، افزود: نیروی انسانی که در دانشگاه‌های کشور پرورش می‌یابند باید برای کشور ارزش آفرینی کنند نه آنکه پشت میزنشین بار بیایند و حقوق دولتی دریافت کنند. اما متأسفانه این اتفاق چندین سال است که در کشور رخ داده است.

به گفته وی دانشگاه‌ها در کشور به این منظور ایجاد شد که نیروی انسانی متخصص، با به‌کارگیری دانش و فناوری، ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند نه آنکه جوان تحصیل‌کرده‌ای که می‌توانست در حوزه کشاورزی فعالیت دانش‌بنیان داشته باشد، با تمایل و عادت کردن به پشت میزنشینی، تقریبا هیچ ارزش افزوده‌ای از طریق فعالیت تخصصی او که کشاورزی است برای کشور ایجاد نکند و یا در وضعیت کشاورزی کشور بهبودی حاصل نشود.

ایجاد تحول از سوی نسل کارآفرین

نایب‌رییس هیات امنای صندوق نوآوری و شکوفایی، رویکرد کشور نسبت به نیروی انسانی و سرمایه‌های فکری را نیازمند اصلاح دانست و اظهار کرد: خوشبختانه این رویکرد اصلاحی در چند سال اخیر آغاز شده است و ما امروز شاهد هستیم نسل جوان خلاق وارد عرصه کسب و کار شده‌اند و هر روز زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند و اگر اطراف دانشگاه‎های مطرح کشور قدم بزنید یا از پارک‌های علم و فناوری دیدن کنید مشاهده خواهید کرد افرادی که قرار بود به خارج از کشور مهاجرت کنند اکنون در این مراکز، کسب و کارهای دانش‌بنیان راه‌اندازی کرده‌اند و مشغول فعالیت هستند.

وی با بیان اینکه ایجاد چنین فضایی تنها در گرو هزینه اعتبارات دولتی نیست، خاطر نشان کرد: این جوانان باید از نظر شغلی و محیط کسب و کار تامین باشند؛ چون آنها به دنبال نوآوری و پیگیری رویاها و ایده‌های خود هستند. بنابراین باید ماهیت اقتصاد، دانشگاه و سیستم کشور به نفع اقتصاد دانش‌بنیان تغییر کند که این تغییرات می‌تواند هر روزه از سوی همین جوانان ایجاد شود.

ستاری با اشاره به اقدامات انجام شده برای جذب نخبگان در بنیاد ملی نخبگان، اضافه کرد: عمده فعالیت ما بر تغییر نگرش‌ها بوده است. قرار نیست فردی به واسطه رتبه آزمون سراسری بالا در بنیاد ملی نخبگان به عنوان استعداد برتر شناسایی شود بدون آنکه مسوولیت و یا تعهدی داشته باشد. قرار نیست کسی به صرف ارائه اختراعی و یا گواهی ثبت اختراع از دولت پول دریافت کند؛ چون با این روش اختراعات تجاری‌سازی نخواهد شد و وارد چرخه تجاری‌سازی و تولید نمی‌شود.

رییس بنیاد ملی نخبگان با تاکید بر اینکه تجاری‌سازی اختراعات نیاز به فرآیندهایی دارد، گفت: در این فرآیندها نقش دولت ایجاد زیر ساخت‌ها است که به تصور من در این زمینه‌ تاحدودی موفق بوده‌ایم.

افزایش تقاضای بازگشت از سوی محققان ایرانی مقیم خارج

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری، ارتباط با متخصصان ایرانی مقیم خارج از کشور و شناسائی و جذب آنها را از دیگر اقدامات بنیاد ملی نخبگان برشمرد و اظهار کرد: پس از 2 سال و نیم از اجرای طرح جذب نخبگان ایرانی مقیم خارج بیش از 800 نفر از  این افراد به کشور بازگشته‌اند و به طور متوسط روزی 3 نفر از ایرانیان مقیم خارج از 100 دانشگاه برتر دنیا که قصد بازگشت به کشور دارند  برای جذب به موسسات و دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی معرفی می‌کنیم.

ستاری با توضیح فرآیند جذب و بازگشت نخبگان غیر مقیم به کشور گفت: تقاضای این افراد برای بازگشت به بنیاد ملی نخبگان ارسال می‌شود و این بنیاد نیز برای این افراد در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی مرتبط جایابی می‌کند. برخی از این افراد درخواست کار در یک شرکت دارند و برخی نیز متقاضی اشتغال در دانشگاه‌ها به عنوان عضو هیات علمی هستند که این شرایط از سوی بنیاد ملی نخبگان و با همکاری نهادهای مرتبط برای آنها فراهم می‌شود.

رییس بنیاد ملی نخبگان، با تاکید بر اینکه سازوکاری که برای بازگشت این افراد در نظر گرفته شده است یک روند استاندارد است که برخی از کشورها مانند چین و آمریکا از آن پیروی می‌کنند، افزود: بر اساس این فرآیند، فرد به مدت یک سال مورد حمایت قرار می‌گیرد که شامل پرداخت حقوق، تسهیل در دسترسی‌ها و سایر تسهیلات مادی و غیر مادی می‌شود علاوه بر آن فردی نیز مراقب و «منتور» این متخصص است تا کارهای اداری وی را پیگیری کند.

وی تاکید کرد: از ابتدای سال جاری ما تقاضای ایرانیان متخصص 100 دانشگاه برتر دنیا را بررسی می‌کنیم و این در حالی است که در ابتدای اجرای این طرح بررسی‌های ما بر روی 400 دانشگاه برتر دنیا بوده ولی ارسال تقاضاها، خارج از انتظارات و بودجه ما بوده است.

دکتر ستاری خاطر نشان کرد: تاکید ما در اجرای این طرح الزام بر بازگشت این افراد نبود بلکه درصدد ایجاد ارتباط و برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های علمی و بازدید از مراکز علمی و تحقیقاتی بوده است و تاکنون بیش از 3000 نفر از فارغ التحصیلان ایرانی خارج کشور از خدماتی که از سوی بنیاد ملی نخبگان در نظر گرفته شده است بهره‌مند شده‌اند و با شرایط مناسب در کشور مانده‌اند.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری مشکل مهاجرت نخبگان را یک مشکل اجتماعی دانست و ادامه داد: جذب نخبگان نیازمند محیط کسب و کار و محیط تنفس جدید است و تکان دادن اقتصادی که 100 درصد وابسته به نفت خام بوده به سمت اقتصادی که 20 تا 30 درصدآن دانشی است کار سختی محسوب می‌شود؛ اما اکنون مشاهده می‌شود افراد متخصصی که از خارج به کشور بازگشته‌اند وقتی کارایی خود را به اثبات می‌رسانند همانند ایجاد یک دستاورد بزرگ ملی هستند.

وی نمونه این تغییرات را در سیستم حمل و نقل و خدمات شهری دانست و گفت: حداقل 400 تا 500 استارتاپ در حوزه حمل و نقل ایجاد شده است و در همه آنها جوانان متخصص جذب شده‌اند و این همان اتفاقی است که باید رُخ دهد. قرار نیست از خروج نخبگان فقط نگران باشیم ولی برای جذب آنها کاری نکنیم. همه ما مسوول هستیم و باید وضعیت حاکم در جامعه اصلاح شود. همین وضعیت در حوزه‌های گردشگری، زیست فناوری، سلول‌های بنیادی و غیره تکرار شده است.

ستاری اضافه کرد: تا زمانی که ما استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش بنیان را توسعه ندهیم و تا روش‌های سنتی در اقتصاد و صنعت را کنار نگذاریم هرگز نمی‌توانیم از نخبگانی که به خارج از کشور رفته‌اند و یا در داخل کشور هستند، استفاده کنیم.

وی با تاکید بر اینکه حرکت و جنبش جدیدی در حوزه کسب‌وکارهای نوآورانه در کشور به راه افتاده است، گفت: جوانان هم در حوزه کسب و کار و هم در حوزه فناوری اتفاقات خوبی رقم زده‌اند که به عنوان نمونه می‌توان به رشد کیفی مقالات اشاره کرد که این رشد در سال 2017 نسبت به سال 2016 بیش از 17 درصد بوده است و بالاترین میزان رشد تولید مقالات را در دنیا داریم.

ستاری با تاکید بر اینکه جامعه باید نسبت به بهره‌مندی از حوزه فناوری و علم حساس شود ادامه داد: استاندارهای کشور، همان طور که از کشف معدن گچ و فولاد در کشور خوشحال می‌شوند، در مواجهه با استعدادهای برتر نیز باید خوشحال شوند و نگران این موضوع باشند که چرا این استعدادها در استان‌های خود به‌کار گرفته نمی‌شوند و برای ادامه فعالیت‌های تخصصی خود شهرهای بزرگ را انتخاب می‌کنند.

انتقاد از بچه پولدارها و خام فروشی

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری با تاکید بر اینکه بیش از 3 هزار شرکت دانش بنیان تایید شده در کشور داریم که میزان فروش آنها بیش از 30 هزار میلیارد تومان در سال گذشته بوده است، گفت: به‌طور مثال یک شرکت دانش‌بنیان در سال گذشته از صفر شروع کرده و امسال 150 میلیون دلار قیمت گذاری شده و اینها گام‌های بزرگی است که برداشته شده است.

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری همچنین تاکید کرد: در حال حاضر استارتاپ‌هایی داریم که بیش از هزار درصد در سال رشد فروش دارند. نمونه‌های زیادی از این نوع شرکت‌ها در 2 تا 3 سال گذشته وجود داشته است که این نتیجه تغییر نگرش در جامعه و صنعت را می‌رساند.

ستاری توسعه سرمایه گذاری جسورانه (Venture Capital) را از دیگر اتفاقات خوب در راستای حمایت کشور از کسب و کارهای نوآورانه دانست و ادامه داد: ما تا پیش از این با این نوع سرمایه‌گذاری بیگانه بودیم البته در شیوه تجارت چندهزارساله کشور ما بحث سرمایه‌گذاری خطرپذیر وجود داشته ولی در 100 سال اخیر آن را کنار گذاشتیم و حالا باید به این سمت حرکت کنیم که حداقل 40 درصد از سیستم سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها از طریق این نوع سرمایه‌گذاری تامین شود.

وی ادامه داد: ما در کشور هم بورس داریم و هم فرابورس که در فرابورس رویکرد اقتصاد دانش بنیان دنبال می‌شود. از این رو فرابورس به سمت تبدیل شدن به بورس اختصاصی حوزه دانش بنیان حرکت می‌کند؛ چرا که صندوق‌های جسورانه وارد این بورس شده‌اند ضمن آنکه تابلو مستقل برای شرکت‌های دانش‌بنیان و بورس ایده و اختراعات در فرابورس ایجاد شده است. از این راه سرمایه‌های بخش خصوصی به حوزه دانش بنیان وارد شده است.

ستاری تاکید کرد: سرمایه گذارانی که در حوزه‌هایی چون پتروشیمی، فولاد و سیمان سرمایه‌گذاری می‌کردند به سمت سرمایه‌گذازی در استارتاپ‌ها حرکت کردند چون متوجه شدند این حوزه، عرصه‌ای با سود زیاد است.

تهران؛ شهر دانش بنیان ایران

وی ابراز امیدواری کرد که در صورت ادامه همکاری در دولت آینده، طرح بزرگ «شهر دانش‌بنیان» را اجرایی کند و تهران به شهر بزرگ فناوری تبدیل شود.

ستاری با تاکید بر اینکه ما باید محله‌های شهر را برای توسعه شرکت‌های دانش بنیان آماده کنیم تا هم جوانان در کشور ماندگار شوند و هم اقتصاد به سمت نوآوری سوق یابد، اضافه کرد: در دنیا و در ایران دیگر دوران نفت، پتروشیمی، فولاد و سیمان گذشته است و این واقعیت با مقایسه میزان ارزش افزوده 4 سال قبل پالایشگاه‌های نفت و گاز با حال حاضر تایید می‌شود ولی از طرفی در کشور، شرکت‌های دانش‌بنیانی توسعه یافته‌اندکه به زودی به بزرگترین شرکت‌های کشور تبدیل می‌شوند.

ایجاد کشش بازار در هجوم محصولات دانش بنیان

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری در خصوص ایجاد کشش بازار برای جذب محصولات دانش بنیان داخلی با اشاره به برخی گفته‌ها در زمینه کافی نبودن بازار 80 میلیونی برای این نوع محصولات، گفت: در ابتدا باید بگویم که بسیار خوشحال هستم که می‌شنوم بازار 80 میلیون نفری داخلی کوچک بوده و پاسخگوی جذب این محصولات نیست و ما باید به دنبال بازارهای بزرگتر باشیم.

وی در عین حال با تاکید بر اینکه ما در کشور بیشتر در زمینه کارخانجات صحبت می‌کنیم نه صنعت، ادامه داد: ما با اقتصاد نفتی خط تولید را از خارج به کشور وارد کردیم و به طور کلی کشوری که خط تولید را از خارج وارد می‌کند نیاز به تاسیس دانشگاه ندارد و از سوی دیگر ما نگران مهاجرت نخبگان از کشور هستیم.

ستاری اضافه کرد: کشوری که صنعت ماشین‌سازی ندارد، طراحی ندارد و قادر به بهینه‌سازی محصولات نیست نیاز به دانشگاه ندارد. هدف کشور از تربیت مهندسان مکانیک، طراحی و ساخت ماشین است ولی وقتی خط تولید از خارج وارد می‌شود ما صنعت ایجاد نکرده‌ایم بلکه کارخانه ایجاد کردیم و در چنین شرایطی اگر بخواهیم تغییراتی در خط تولید ایجاد کنیم باید از متخصصان خارجی کمک بگیریم.

رییس بنیاد ملی نخبگان با بیان اینکه در سال‌های اخیر به سمت ماشین‌سازی و ایجاد خط تولید حرکت کرده‌ایم، اظهار کرد: برخی از شرکت‌هایی که در حوزه‌هایی چون نانو و زیست‌فناوری اقدام به طراحی خط تولید محصولات خود کرده‌اند، از آنجایی که دانش فنی در اختیار این شرکت‌ها است می‌توانند هر نوع تغییری را در آن ایجاد کنند.

وی به موضوع صادرات محصولات دانش بنیان اشاره کرد و با تاکید بر اینکه صادرات این محصولات پیچیده‌تر از صادرات مواد خام است، افزود: صادرات دانش بنیان نیاز به تاییدیه‌ها و استانداردهای بین‌المللی دارد و اخذ این گواهینامه‌ها در شرایط پیش از برجام تقریبا غیر ممکن بود.

ستاری به توانمندی صادرات دارو اشاره کرد و با بیان اینکه پیش‌بینی ما در زمینه صادرات داروهای زیست‌فناوری در سال جاری 200 تا 300 میلیون دلار است، ادامه داد: برای نخستین بار دو داروی ایرانی در اروپا در حال ثبت است ضمن آنکه در روسیه 5 نوع داروی به ثبت رسیده ارائه کردیم.

به گفته وی ثبت هر دارو نیازمند انجام فرآیند کارآزمایی‌های بالینی (Clinical Trial) است و این داروها در مدت 3 سال مورد کارآزمایی‌های بالینی برای اخذ تاییدیه‌های روسیه قرار گرفتند.

معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری با بیان اینکه داروهای زیست‌فناوری صادر شده به روسیه توانسته‌اند 100 درصد بازار این کشور را در اختیار بگیرند و جایگزین نمونه‌های آمریکایی این دارو در روسیه شده‌اند، اظهار کرد: داروی درمان MS از جمله داروهای صادر شده به کشور روسیه است. داروی ضد سرطان نیز تاییدیه‌های آن اخذ و صادرات آن شروع شده است.

ستاری با اشاره به آغاز صادرات داروی ایرانی به کشورهای عراق و ترکیه، یادآور شد: کارآزمایی‌های بالینی موضوعی نیست که شرکت‌های داخلی با آن آشنا باشند ولی امروزه شرکت تخصصی برای اجرای کارآزمایی‌های بالینی در کشور ایجاد شده است. اینها جز اقدامات جدید برای وارد شدن فناوری به اقتصاد کشور است.

ستاری با تاکید بر اینکه این روند برای صادرات تجهیزات پزشکی نیز مطرح است، توضیح داد: اخذ استاندارد اروپا (CE) و ایزوها برای صادرات تجهیزات پزشکی لازم است. 

به گفته وی اقتصادی که عادت کرده بود با پول نفت همه نیازمندی‌های خود را از خارج تامین کند اکنون به دنبال مفاهیم جدیدی چون بازاربابی بین‌المللی، گرفتن استانداردها و رقابت با رقبا است.

عضو هیأت علمی دانشگاه صنعتی شریف، بزرگترین مزیت کشور را نیروی انسانی جوان دانست و افزود: صادرات محصولات و تجیهزات دانش‌بنیان از سوی همین جوانان به واقعیت رسید.

حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان

معاون علمی رییس جمهوری با اشاره به حمایت‌های مالی از شرکت‌های دانش‌بنیان با تاکید بر اینکه قرار نیست هر وامی که به شرکت‌های دانش بنیان اعطا می‌شود به نتیجه برسد، گفت: در دنیا شرکت‌های کوچک و متوسط  در دنیا بر اساس سرمایه‌گذاری‌های جسورانه شکل می‌گیرند نه وام؛ چرا که شرکت‌های کوچک با اصول بازرگانی، رقابت، بیمه و مالیات‌ آشنا نیستند از این رو شتابدهنده‌ها شکل گرفته‌اند تا این موارد را به شرکت‌ها آموزش دهند.

وی بازار یابی و تولید محصول بر اساس نیاز و سلیقه مشتری را از دیگر اصولی دانست که شرکت‌های کوچک با آن بیگانه هستند و ادامه داد: حمایت از این شرکت‌ها با اعطای وام صحیح نیست؛ چراکه قطعا بسیاری از شرکت‌ها زمین می‌خورند و نمی‌توانند وام را پس دهند. مشابه همین اتفاق در دولت قبل در زمینه اعطای وام‌های زود بازده رخ داد.

ستاری این نگرش را که ایجاد اشتغال تنها در گرو رفع مشکل منابع مالی است، اشتباه خواند و افزود: اینکه تصور شود که به هر نفر مثلا 10 تا 20 میلیون وام اعطا شود تا کسب و کارهایی ایجاد شود تصور اشتباهی است. ما در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان برای فرد مستعد و صاحب ایده که می‌خواهد ایده خود را تجاری سازی کند تصمیم‌گیری می‌کنیم.

وی دارا بودن ایده را اولویتی در رتبه‌های سوم و چهارم و پول را عامل پنجم و ششم در تحقق یک کسب و کار نوآورانه دانست و گفت: این رویکرد را می‌توان در ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان مشاهده کرد. این شرکت‌ها از یک زیرزمین فعالیت خود را آغاز می‌کنند و در مدت یک سال تبدیل به یک شرکت بزرگ خواهند شد؛ چون یک ایده ممکن است در ذهن خیلی‌ها باشد ولی تنها یک نفر که مصمم، خلاق و پیگیر است می‌تواند ایده را تجاری‌سازی کند.

معاون علمی و فناوری رییس جمهوری بهترین مدل حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان را سرمایه‌گذاری خطرپذیر ذکر کرد و یادآور شد: بر اساس این رویکرد بوده است که در یکی دو سال اخیر در زمینه توسعه بازار سرمایه‌گذاری خطرپذیر متمرکز شدیم و به تدریج موانع توسعه آن را بر می‌داریم.

ستاری با بیان اینکه این برنامه‌ریزی موجب شد امروز شاهد بروز رفتارهای حرفه‌ای از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان باشیم، اضافه کرد: روزهای نخست که برای بازدید از شرکت‌ها می‌رفتم همه آنها درخواست وام داشتند ولی خوشحالم که اکنون دیگر هیچکدام آنها درخواست وام ندارند چراکه آنها می‌دانند با سرمایه‌گذاری و VC می‌توانند طرح خود را توسعه دهند نه با وام. آنها همچنین می‌دانند وام گرفتن برای بسیاری از آنها «سم» است.

وی با اشاره به دلایل مضر بودن اعطای وام برای حمایت از شرکت‌های نوپا گفت: از آنجایی که بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان به بلوغ لازم نرسیده‌اند تا از این پول برای توسعه بازار خود استفاده کنند، قطعا در تجاری‌سازی و بازپرداخت وام به مشکل بر خواهند خورند.

دکتر ستاری ادامه داد: اگرچه بسیاری از وام‌های اعطا شده به این شرکت‌ها در قالب وام‌های قرض‌الحسنه است ولی بالاخره این شرکت‌ها باید وام به همراه سود آن را باز پرداخت کنند و اگر بازار خود را به خوبی شناسایی نکنند زمین می‌خورند.