فضای سیاسی کشور طی 6 ماه آینده تحولات زیادی را شاهد خواهد بود. دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در راه است؛ رخدادی که اسباب و انگیزه حرکت و پویایی بیش از پیش جریان ها و چهره های سیاسی را تا اردیبهشت ماه 1396 فراهم ساخته و با شکل دادن به افتراق ها و ائتلاف های انتخاباتی، صف بندی و آرایش گروه های سیاسی را تعیین خواهد کرد.
رایزنی ها و همگرایی و واگرایی جریان های سیاسی بر سر معرفی و حمایت از نامزدها را می توان مهمترین و تعیین کننده ترین بخش رقابت و تکاپوهای انتخابات ریاست جمهوری سال 1396 دانست؛ مرحله ای که ممکن است حتی دیگرگونی های آرایش نیروهای سیاسی را به دنبال آورد، چنان که اجماع بخش هایی از نیروهای اصلاح طلب، اصولگرا و مستقل بر حمایت از «حسن روحانی» در انتخابات ریاست جمهوری خردادماه 1392 و ادامه این اجماع در پشتیبانی از دولت یازدهم منجر به برآمدن جریان اعتدالگرایی و تغییر در برخی صف بندی های سیاسی شد.
حال کمتر از 6 ماه مانده به برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، برخی گمانه زنی، رایزنی و چانه زنی ها درباره نامزد اصلی جریان ها، اما و اگرهای درباره ادامه حمایت حامیان پیشین نامزدهای احتمالی و طرح مطالبات و سهم خواهی عده ای از چهره ها و جریان های سیاسی، گرم تر شدن تنور انتخابات را نوید می دهد. همزمان، انگاره هایی چون عبور از رییس جمهوری که بیشتر از سوی رقیبان سیاسی وی مطرح شده مساله ای است که این روزها سبب بحث و اظهارنظرهایی شده است.
همچنان که اشاره شد، برخی از احتمال عبور بعضی از جریان های سیاسی حامی رییس جمهوری از نامزدی وی سخن به میان آورده اند؛ گروهی به کلی پروژه عبور را منتفی می دانند. این موضوع بیشتر از سوی رقیبان وی و با اهداف سیاسی دامن زده می شود. برخی از فعالان سیاسی نیز قرار دادن گزینه ای همسو در کنار رییس دولت یازدهم را با اهداف سیاسی حامیان وی در جلوگیری از چالش های احتمالی در فرایند قانونی تعیین نامزد نهایی مرتبط می دانند.
طی روزهای گذشته برخی اظهارنظرها در این زمینه در فضای رسانه ای منتشر و بهانه ای شد تا پرونده تاریخی- سیاسی عبور از رییسان جمهوری باز هم گشایش یابد.
**پرونده عبور از رییسان جمهوری در گذر زمان
عبور از رییسان جمهوری در فضای سیاسی کشور ایده تازه ای نیست. خط سیر شکل گیری ایده هایی از این دست را می توان در تاریخ سیاسی 2 دهه اخیر کشور رصد کرد و مورد بررسی قرار داد. طی این مدت رییسان جمهوری در دوره تصدی خود به ویژه در آستانه گذار از چهار سال نخست به چهار سال دوم مدیریت اجرایی، شاهد طرح ایده عبور بوده اند که از سوی گروه های سیاسی مختلف و با انگیزه های گوناگون مطرح شده اما مصداقی جدی و چشمگیر نیافته است.
ایده عبور از رییس جمهوری از سال پایانی نخستین دولت اصلاحات در ادبیات سیاسی کشور برجسته شد. در این دوره برخی نیروهای سیاسی حامی دولت که به گفته خود مطالبات سیاسی اصلاح طلبانه تری را پی گیری می کردند و بر این باور بودند که دولت در تحقق وعده های اصلاح طلبانه خود ناکام بوده است، گزینه «عبور» را مطرح کردند.
کمی قبل تر و در دوره سازندگی هم این ایده به صورتی محدودتر مطرح بود؛ زمانی که برخی چهره های اصولگرا که پیش از این حامی «اکبر هاشمی رفسنجانی» بودند، با نقد عملکرد دولت در صدد رقابت سیاسی با او برآمدند.
این وضعیت در دوره ریاست جمهوری «محمود احمدی نژاد» شکلی جدی تر یافت. برخی گروه های اصولگرا به ویژه طیف های سنتی که به خاطر مواضع احمدی نژاد در انتخابات سال 1384 و دوره نخست ریاست جمهوری از او حمایت کرده بودند، به واسطه بی توجهی دولت نهم به ظرفیت های سیاسیشان و محدود ماندن کارگزاران دولت به حلقه بسته ای از پیرامونیان رییس جمهوری، از او رویگردان شدند. این واگرایی تا جایی ادامه پیدا کرد که حتی برخی حامیان پیشین احمدی نژاد به سمت مهمترین رقیب وی متمایل شدند.
** روحانی و حامیان اصلاح طلب و اصولگرا
روحانی یازدهمین رییس جمهوری اسلامی ایران و دولت وی - چنانکه خود از ابتدا تاکید داشته و از پیشینه سیاسی او بر می آید- رویکردی اعتدالی و میانه رو را نمایندگی می کند که فراتر از قالب های اصولگرایی و اصلاح طلبی، روی خط عملگرایی پیش می رود و پی گیری منافع ملی را نقشه راه خود قرار داده است.
با این حال، اجماع جریان سیاسی اصلاح طلب و اصولگرای میانه در حمایت از روحانی در انتخابات سال 1392، موجب شده بسیاری در دل هر کدام از جریان های حامی، روحانی را نماینده خود بدانند.
«حسین رسولی» فعال سیاسی اصلاح طلب ششم آذرماه به روزنامه آرمان گفت: جریان اصلاحات می تواند به تداوم حمایت خود از آقای روحانی در سال۹۲ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال۹۶ نیز ادامه دهد و رویکرد گذشته خود را در راستای منافع ملی و مطالبات مردم دنبال کند. البته این رویکرد حمایتی به معنای «استیصال»، «درماندگی» و دادن «چک سفید امضا» نیست. رویکرد جریان اصلاحات در انتخابات۹۶ رویکرد حمایتی «مطالبه محور» و با حفظ فاصله انتقادی خود نسبت به دولت آینده آقای روحانی خواهد بود.
با وجود این اظهارنظرها و با توجه به تغییر شرایط سیاسی کشور نسبت به سال 1392، اما هنوز قاطبه اصلاح طلبان و جمعی از اصولگرایان روحانی را تنها گزینه مورد نظر خود معرفی کرده اند. این واقعیت را می توان از اظهار نظر چهره های مطرح جریان های سیاسی برداشت کرد.
از سوی دیگر جریان اصولگرایی همچنان درگیر انشقاقی است که در انتخابات سال 1392 بروزی آشکار یافت و در ناهمسازی های مربوط به معرفی فهرست های انتخاباتی مجلس دهم ادامه یافت.
مجموع این تعاملات در اردوگاه های سیاسی اصلی کشور در 6 ماه پیش از برگزاری انتخابات از رقابتی جدی در فضای سیاسی در ماه های آینده حکایت می کند.
