قلم نيوز/ حسین مرادی*: سياست‌هاي كلان اقتصادي كشور بر بهره‌برداري بهينه از منابع انرژي تاكيد دارد؛ اين تاكيد بر مبناي نقش بنيادي منابع نفت و گاز در تامين انرژي مورد نياز بخش‌هاي مختلف توليدي و درآمد ارزي كشور است.
ايران با در اختيار داشتن بخش مهمي از ذخاير نفت و گاز جهان (جايگاه نخست در مجموع ذخاير هيدروكربوري نفت و گاز جهان)، از جايگاه مهمي در تامين انرژي دنيا برخوردار است.
مهم‌ترين مخزن گازي ايران، مخزن گازي پارس‌جنوبي است كه 47درصد منابع شناخته شده گاز ايران و حدود 8درصد كل حجم گاز اثبات شده جهان را در خود جاي داده است.
در راستاي سياست بهره‌برداري بهينه از منابع نفت و گاز كشور به‌ويژه منابع گازي پارس جنوبي، در برنامه‌هاي توسعه
اقتصادي- اجتماعي كشور، بر توليد محصولات فرآوري‌شده نفتي و گازي و كاهش ميزان فروش آن به‌صورت خام و همچنين توسعه صنايعي كه در گروه صنايع انرژي‌بر قرار مي‌گيرند تاكيد شده است. از جمله هيات وزيران در سال 1384، در مصوبه خود با عنوان «طرح آمايش نواحي تأثيرپذير از حوزه‌ي گازي پارس‌جنوبي»، وظايفي را براي دستگاه‌هاي اجرايي در زمينه ايجاد صنايع انرژي‌بر در منطقه ساحلي خليج‌فارس تعيين نمود.
در چارچوب مصوبه فوق، وزارت صنايع و معادن به عنوان متولي بخش صنعت و معدن كشور، مي‌بايست در امر سياست‌گذاري، برنامه‌ريزي و اجرايي نمودن راهبرد توسعه صنايع انرژي‌بر اقداماتي را به انجام رساند. اهميت اجراي اين طرح چنان است كه در برنامه پنجم توسعه نيز بر تسريع در انجام برنامه‌هاي پيش‌بيني شده آن تاكيد شده است. استفاده از گاز در صنايع انرژي‌بر نه تنها محدوديت‌هاي صدور گاز خام را ندارد، بلكه از طريق ايجاد ارزش‌افزوده بيشتر، ايجاد اشتغال، زمينه‌سازي براي ورود تكنولوژي، امكان شكل‌گيري زنجيره صنايع پايين‌دستي و جذب سرمايه‌هاي داخلي و خارجي، منافع چند‌سويه‌اي ايجاد خواهد كرد.
انديشه شناسايي و استقرار صنايع انرژي‌بر در حوزه‌ي تأثيرپذير ميادين گازي جنوب كشور از سال‌ها پيش، مطرح بوده
است. طرح استقرار صنايع انرژي‌بر در سواحل جنوبي كشور، يكي از راه‌كارهاي درنظر گرفته‌شده براي استفاده از گاز در صنايعي است كه محصولات آنها بتواند ارزش افزوده‌اي تا چندين برابر قيمت گاز طبيعي نصيب كشور نمايد.
اقدامات جدي در اين زمينه از سال 1377 و هم‌زمان با ايجاد منطقه ويژه‌ي اقتصادي انرژي پارس‌جنوبي شكل گرفت. برنامه‌ريزي سامان يافته آن نيز از سال 1382 و در روند تدوين و تصويب نهايي برنامه چهارم توسعه اقتصادي- اجتماعي قوام يافت.
صنايع انرژي‌بر عموماً صنايع سرمايه‌اي و واسطه‌اي‌اند و به عنوان صنايع بالادستي مي‌توانند زنجيره‌اي از صنايع پايين‌دستي را در منطقه و كشور گسترش دهند. اين ويژگي، به صنايع انرژي‌بر به عنوان ابزاري موثر در مقوله توسعه صنعتي و ايجاد اشتغال مولد اهميت مي‌بخشد.
با تخصيص بخشي از منابع گازي پارس جنوبي براي ايجاد صنايع انرژي‌بر كه يكي از راه‌كارهاي برشمرده در اسناد فرادست كشور است، مي‌توان حدود 500 هزار فرصت شغلي مستقیم و غیر مستقیم ايجاد نمود. با درنظر داشتن بعد خانوار حدود 5/3نفر براي هر فرصت شغلي، استقرار حدود 1.75 میلیون نفر جمعيت در سواحل جنوبي ميسرشده و از اين طريق بخشي از مناطق حاشيه‌اي (Marginal) کشور از دايره عقب‌ماندگي خارج و به توازن توسعه و پراكنش
مناسب جمعيت در کشور منجر خواهد شد.
استفاده از گاز در صنايع، ارزش معاملاتي آن را بين 3 تا 15 برابر افزايش مي‌دهد و موجب افزايش درآمد و اشتغال
بيشتر دركشور مي‌شود. در حال حاضر اختصاص 20 ميليون مترمكعب گاز در روز از پارس جنوبي براي مصرف در صنايع انرژي‌بر مدنظر قرار گرفته است اما در صورت اولويت دادن به توسعه صنايع انرژي‌بر در كشور كه مبتني بر مزيت‌هاي نسبي كشور است، لازم است كه اين مقدار افزايش يابد و با اهداف توسعه صنايع انرژي‌بر در كشور هماهنگ گردد.
صنايع انرژي‌بر كليد توسعه سواحل جنوب
صنايع انرژي‌بر به صنايعي اطلاق مي‌شود كه سهم هزينه انرژي در كل هزينه‌هاي توليد و قيمت تمام‌شده آن بالا باشد. از مصاديق اين صنايع فولاد، آلومينيوم، پتروشيمي، سيمان، توليد نيرو، سرب، روي، مس، شيشه و آجر است.[1]
از بين صنايع فوق، صنايع فولاد، آلومينيوم، پتروشيمي، توليد نيرو كه در بازار جهاني و منطقه‌اي قابليت رقابت دارند؛ براي توليد در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژیبر انتخاب شدند. درنظر بوده و هست كه براي ايجاد اين صنايع، تا جايي كه ممكن است از سرمايه مستقيم خارجي و تكنولوژي برتر و روز دنيا استفاده شود.
معرفي سايتهاي منتخب استقرار صنايع انرژي‌بر
با توجه به عوامل موثر در مكان‌يابي، از جمله نزديكي به مواد اوليه داخلي يا فراهم بودن تجهيزات بندري براي واردات مواد
اوليه و صادرات محصولات توليدشده، دسترسي آسان به راه اصلي، دسترسي به شبكه تاسيسات زيربنايي (آب، برق، مخابرات و..)، وجود زمين مناسب با قابليت تبديل به كاربري صنعتي، وجود فضا براي گسترش فعاليت‌هاي صنعتي، نيروي انساني مورد نياز و امكان تملك زمين، 9سايت در سواحل جنوبي كشور شناسايي و پهنه پارسيان به عنوان
گزينه برتر براي استقرار صنايع انتخاب شد. سايت پارسيان در پهنه‌هاي كرانه‌اي به دليل وجود پتانسيل مناسب براي ايجاد امكانات بندري و قابليت استقرار صنايع واسطه‌اي و پهنه پسكرانه‌اي به دليل وسعت قابل توجه براي استقرار صنايع پايين‌دست پتروشیمیایی و فولادی بسیار مناسب میباشد.
ويژگي‌هاي سايت منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژیبر پارسیان عبارتند از:
نزديكي به مخازن و سايت گازي پارس جنوبي (شعاع150كيلومتري منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس)
دسترسي به خطوط حمل و نقل دريايي
وجودمنابع گازشيرين با ظرفيت حدود 120ميليون مترمكعب در روز (حوزههاي تابناك، شانول،
وراوي و هما)
دسترسي به امكانات زيربنايي موجود در سايتهاي 1 و 2 پارس جنوبي (فرودگاه بين‌المللي
خليج‌فارس، اسكله)
عمق مناسب دريا
نیروی کار با هزینه کمتر نسبت به سایر کشورها
قیمت مناسب زمین
ظرفیت تولید صنایع انرژیبر در منطقه ویژه اقتصادی پارسیان به شرح ذیل است:
پتروشیمی: 18 میلیون تن انواع محصولات در سال
فولاد:٤ میلیون تن در سال
آلومینا:٣ میلیون تن در سال
آلومینیوم:٦٠٠ هزار تن در سال
ظرفیت تولید صنایع پشتیبان:
بندر پارسیان: با ظرفیت 40 میلیون تن انواع کالا در سال
نیروگاه: با ظرفیت نهایی 4300 مگاوات
آب شیرین کن: با ظرفیت نهایی حدود 400 هزار متر مکعب در روز
باهمه این اوصاف به جرأت میتوان گفت که کمتر سرمایهگذاری به این منطقه پا نهاده است و علاقمند به سرمایهگذاری در این منطقه نبوده باشد.
آنچه تا کنون باعث گردیده است که این منطقه به لحاظ شناخت در سطح جامعه در وضعیت مناسبی نباشد این است که در سالهای گذشته توجه مناسبی به این منطقه در راستای تأمین زیرساختهای مورد نیاز منطقه صورت نگرفته است و ان شاء الله در فضای پسابرجامی امیدوار هستیم که با تخصیص بودجه مناسب و استفاده مناسب از بخش خصوصی در جهت تأمین زیرساختهای این منطقه قدمهای مناسبی برداشته شود. لازم به ذکر است که مذاکراتی خوبی نیز در این زمینه صورت گرفته است که ان شاء الله بزودی خبرهای خوبی در این ارتباط به اطلاع مردم شریف ایران اسلامی رسانده خواهد شد.
اشتغال:
روند رو به رشد جمعيت در سه دهه گذشته، بيكاري درحوزه جوانان را به يكي از معضلات اساسي و ملي تبديل نموده است. از طرفي جوانان به عنوان سرمايه ملي و نيروي اساسي توليد و رشد اقتصادي، بدون داشتن شغل مناسب و آينده‌اي روشن در اين زمينه، با چالشي جدي روبرو خواهند شد. گرچه دولت در سالهاي اخير قدمهاي اساسي براي ايجاد فرصت‌هاي شغلي و كاهش نرخ بيكاري و در واقع كنترل اين امر داشته است اما نياز به فرصت‌هاي شغلي بيشتر به دليل افزايش نرخ رشد جمعيت جوان همچنان در حال افزايش است. دسترسي به اشتغال پايدار يكي از نيازهاي اساسي جوانان بوده و فراهم نمودن بستر مناسب جهت دسترسي به آن، يكي از وظايف اساسي دولت‌ها و خانواده‌ها محسوب مي‌شود.
طبق مطالعات و برآوردی که شرکت مهندسین مشاور مآب، شرکت مشاور منطقه پارسیان در سال 1393 انجام
داده است، برآورد شاغلین مستقیم و غیر مستقیم در منطقه ویژه اقتصادی صنایع انرژیبر پارسیان به شرح ذیل است:
علاوه بر شاغلين مستقيم و غيرمستقيم، استقرار سايت انرژي بر و بارگذاري صنايع و كاربري‌هاي پيش‌بيني شده در سايت، مجموعه‌اي از مشاغل وابسته به دنبال اين حجم بارگذاري فعاليتي و همچنين مهاجرت و اسكان جمعيت شاغل در نقاط سكونتگاهي اطراف و پيش بيني شده براي آنها، به وجود خواهد آمد.
مشاغل وابسته را مي‌توان مشاغلي دانست كه به صورت مستقيم در سايت و حوزههاي مشخص آن مستقر نمي‌باشند
ولي در لايه‌هاي بعدي و در حوزه بلافصل محدوده مي‌تواند براي ساكنين بومي در بخش‌هاي مختلف از جمله خدماتي، اشتغال‌زايي كند.
تخمين و برآورد جمعيت وابسته، نيازمند تكميل مطالعات طرح جامع و شكل‌گيري فازهاي نخست پروژه مي باشد.
آنچه که مشخص میباشد در راهاندازی فاز نهایی در این منطقه، تحول عظیمی در رفع بیکاری شهرستان،
کل استان و حتی تا حدودی در کشور اتفاق خواهد افتاد.
* مسئول برنامه ریزی و کنترل پروژه منطقه ویژه اقتصادی پارسیان
