نخستین گزارش دوسالانه «بان کی مون» دبیرکل سازمان ملل متحد درباره «برجام» و تداوم تحریم ها و محرومیت های باقی مانده علیه ایران درحالی به شورای امنیت ارائه شد که به ادعای وی اقدام تهران در آزمایش موشک های بالستیک مغایر روح توافق هسته ای است.
با این حال، بان کی مون از اینکه اقدامات موشکی ایران را ناقض قوانین بین المللی بنامد، اجتناب کرد.
این در حالیست که «جفری فلتمن» معاون وی در امور سیاسی با استناد به همین گزارش تهران را با ادعای ارسال سلاح به شبه نظامیان عراقی، به نقض قوانین بین المللی متهم کرد.
این بخش از گزارش بان کی مون به ضبط محموله تسلیحاتی اشاره دارد که نیروی دریایی آمریکا در دریای عمان تصرف کرده و ادعا می شود که از سوی ایران ارسال است.
در رابطه با آزمایش موشکی ایران، بان کی مون در گزارش خود می نویسد: اگرچه این بر عهده شورای امنیت است که قطعنامه های خود را تاویل و تفسیر کند، من بیم آن را دارم که مبادا این آزمایش های موشکی مغایر با روح سازنده برنامه جامع اقدام مشترک باشد.
اظهار نظر دبیر کل سازمان ملل متحد درباره زیر سوال بردن پایبندی ایران به برجام در حالی صورت گرفت که به نقل از دیگر رسانه های خبری از جمله «رویترز»، آمریکا و روسیه به شدت به آن واکنش نشان داده و وی را به تعدی از حدود خود در ارائه گزارشی متهم کردند که به اجرای قطعنامه شورای امنیت در حمایت از توافق هسته ای ایران مربوط است.
از سوی دیگرآسوشیتدپرس نیز در گزارشی از وجود سند محرمانه بین ایران و گروه ۱+۵ سخن گفت که بر اساس آن ایران بعد از دوره ۱۱ تا ۱۳ ساله، می تواند ۵۰۶۰ دستگاه سانتریفیوژی را که اجازه استفاده از آن را دارد، با ۳۵۰۰ سانتریفیوژ پیشرفته، جایگزین نماید. این موضوع توسط آمریکا رد شد.
در گفتگو با «مارک فیتزپاتریک» به بررسی این موضوعات پرداخته ایم که در ادامه می آید.
فیتزپاتریک مدیر فعلی برنامه خلع سلاح و منع اشاعه موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک (IISS) بوده و سابقه حضور در وزارت خارجه آمریکا در پست معاونت وزیر را دارد. متن این مصاحبه به شرح زیر است:
* «بان کی مون» دبیر کل سازمان ملل متحد در گزارش جدید خود به شورای امنیت، از برنامه موشکی ایران انتقاد و آن را مغایر با روح برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) معرفی کرد حال آنکه روسیه و آمریکا نیز در مقابل وی را به تعدی از حدود خود در ارائه گزارش متهم کردند. چرا بان کی مون در ارائه این گزارش از حدود اختیارات خود فراتر رفته است؟
کاربرد فعل «تذکر دادن» در گزارش دبیر کل سازمان ملل نشاندهنده برخی ابهامات پیرامون سرشت الزام آور در خصوص محدودیت برنامه موشکی ایران است. از اینرو، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت که وظیفه شورای امنیت است که تعیین نماید آیا برنامه موشکی ایران ناقض این قطعنامه است یا خیر.
هم روسیه و هم آمریکا گزارش دبیرکل سازمان ملل را به دلیل تجاوز از حدود اختیارات این سازمان مورد انتقاد قرار دادند؛ اما هر دو دولت به بخش کاملاً متفاوتی از این گزارش اعتراض کردند. «ویتالی چورکین» نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد کاربرد کلمه «محدودیتها» در ارتباط با برنامه موشکی ایران و اختیارات سازمان ملل را مورد پرسش قرار داد. در مقابل، «سامانتا پاور» نماینده دائم آمریکا در سازمان ملل متحد نیز شمول شکایات ایران درباره لغو تحریمها را [در این گزارش] به زیر سؤال برد و متذکر شد که این موضوع در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد گنجانده شده است و بنابراین خارج از اختیارات سازمان ملل است.
*خبرگزاری «آسوشیتدپرس» اخیرا ادعایی را در خصوص توافق جانبی بین ایران و گروه ۱+۵ مطرح کرده که با استناد به آن قید و بندهای اعمال شده بر برنامه هسته ای ایران سست می شود، چرا آسوشیتدپرس در این مقطع زمانی به انتشار چنین گزارشی اقدام کرد؟
گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس پیرامون «سند محرمانه ای» که محدودیتهای هسته ای ایران را کاهش می دهد، به آنچه که در حال حاضر در خصوص نحوه برخورد برجام با برنامه تحقیق و توسعه سانتریفیوژ می دانیم، جزئیات مهمی می افزاید. من معتقدم که آگاهی عموم مردم از این جزئیات سودمند است، به طوری که امکان ارزیابیهای مستقل از این توافق را میسر می سازد.
من نمی دانم که چرا [این گزارش] اکنون انتشار یافته است، اما تصور می کنم که سند مزبور از جانب دولتی در اختیار این خبرگزاری قرار گرفت که نگران افزایش توان غنی سازی ایران پس از یازدهمین سالگرد این توافق است؛ توانی که احتمالاً با تعقیب برنامه سلاح هسته ای همراه خواهد بود. انتشار این اطلاعات همزمان با نخستین سالگرد توافق هسته ای ایران با شش قدرت جهانی به احتمال بسیار با هدف جلب توجهات به سوی ایران است.
*ارزیابی شما از نحوه اجرای برجام چیست؟
نظر و قضاوت شخصی من آنست که برجام تاکنون موفقیت آمیز بوده است. این توافق در انجام آنچه که مقرر شد، موفق عمل کرده است: بستن مؤثر و کارآمد تمام راههایی که به یک ایران مسلح به سلاح هسته ای ختم می شود. گزارشهای سه ماهه آژانس بین المللی انرژی اتمی که از زمان امضای این توافق منتشر شده است، تأیید می کند که ایران تمام شروط را برآورده کرده است.
افزون بر این، ارتباطات به خوبی عمل می کند. طرف مقابل نیز به تعهدات خود در خصوص لغو تحریمها عمل کرده اند. درست است که هنوز تا بهره مندی کامل ایران از منافع اقتصادی حاصل از این توافق زمان باقیست.
یک دلیل آن است که روال بانکداری در ایران سبب می شود بانکهای بین المللی برای ورود به عرصه یک تجارت پرمخاطره که در گذشته جریمه های سنگینی بر تعدادی از این بانکها تحمیل کرده است، احتیاط بیشتری به خرج دهند. «کار گروه اقدام مالی» مستقر در پاریس ایران را در فهرست سیاه کشورهای پرمخاطره [به لحاظ تجارت و سرمایه گذاری] قرار داده است و تحریمهای آمریکا هنوز معاملات با افراد وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را ممنوع ساخته است.
