به گزارش قلم نیوز و به نقل از خبرگزاری مهر، فرآیند خصوصی‌سازی در ایران همواره با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده است و یکی از مهمترین حوزه‌هایی که این چالش‌ها به وضوح در آن نمایان شده، صنعت خودروسازی است. در این میان، شرکت «سایپا» به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان کشور، نقش ویژه‌ای در این فرآیند ایفا کرده است. سایپا که سال‌ها تحت مالکیت و مدیریت دولت قرار داشت، با مشکلات بسیاری از جمله ناکارآمدی مدیریتی، کاهش کیفیت محصولات و عدم توانایی در رقابت با خودروسازان جهانی مواجه بوده است. دولت برای حل این مشکلات و بهبود وضعیت این شرکت، تصمیم به واگذاری بخشی از سهام آن به بخش خصوصی گرفته اما سوال اصلی اینجاست که آیا این واگذاری‌ها به‌طور واقعی و شفاف انجام خواهد شد یا همانند گذشته، فرآیند خصوصی‌سازی به شکلی نمایشی و تحت تأثیر روابط و ساختارهای دولتی به نتیجه خواهد رسید؟
کارشناسان هشدار می‌دهند که در صورتی که سهام این شرکت به نهادهای با روابط خاص یا به کسانی که به‌طور واقعی توان و اراده برای تحول در شرکت ندارند، واگذار شود، نه تنها اهداف اصلی خصوصی‌سازی محقق نمی‌شود، بلکه ممکن است به تداوم مشکلات قبلی منجر گردد.
واگذاری سایپا به بخش خصوصی واقعی می‌تواند فرصت‌های زیادی برای این شرکت فراهم کند. با ورود بخش خصوصی کارآفرین و متخصص، این شرکت قادر خواهد بود به سمت بهبود بهره‌وری، کاهش هزینه‌ها، ارتقای کیفیت محصولات و افزایش رقابت‌پذیری در بازار حرکت کند. این تحولات نه تنها به نفع سایپا، بلکه به نفع مصرف‌کنندگان و حتی سایر خودروسازان داخلی خواهد بود.
به اعتقاد کارشناسان، اگر فرآیند واگذاری به‌صورت شفاف و بر اساس ارزیابی‌های دقیق انجام نشود، ممکن است از اهداف اصلی خصوصی‌سازی فاصله بگیریم و با مشکلاتی همچون ایجاد انحصارهای جدید، رانت‌خواری و تداوم ناکارآمدی‌ها روبه‌رو شویم.
یکی از مهمترین مسائلی که در فرآیند خصوصی‌سازی سایپا باید به آن توجه شود، شروط دقیق واگذاری است. باید اطمینان حاصل شود که خریداران از صلاحیت‌های مدیریتی، مالی و فنی لازم برخوردار هستند و می‌توانند سایپا را به‌سمت بهبود واقعی هدایت کنند. همچنین، فرآیند قیمت‌گذاری و ارزیابی دارایی‌ها باید به‌صورت شفاف و مستند صورت گیرد تا از انتقال دارایی‌ها به قیمت‌های غیرمنصفانه جلوگیری شود.
کارشناسان معتقدند واگذاری واقعی و صحیح این شرکت، با رعایت اصول شفافیت، رقابت و اهلیت‌سنجی، می‌تواند به تحول در صنعت خودروسازی ایران و بهبود وضعیت اقتصادی کشور منجر شود.
واگذاری «سایپا» نباید به تداوم ناکارآمدی‌ها منجر شود
سیدحمید حسینی، عضو اتاق بازرگانی تهران در گفتگویی با خبرنگار مهر در مورد خصوصی‌سازی شرکت‌های خودروسازی، به ویژه سایپا، تأکید کرد: «باید این فرآیند به‌طور واقعی به بخش خصوصی واگذار شود تا سهامداران و مالکین بتوانند در تصمیم‌گیری‌ها نقش داشته باشند»
وی اشاره کرد که «واگذاری سهام به سایپا باید به‌گونه‌ای باشد که سهامداران عمده بتوانند هیئت‌مدیره و مدیرعامل را تعیین کنند، مشابه تجربه موفق در ایران‌خودرو که منجر به افزایش سرمایه، رشد تولید و بهبود عملکرد شد»
حسینی با انتقاد از واگذاری به نهادهای شبه‌خصوصی یا نیمه‌دولتی هشدار داد که چنین اقداماتی می‌تواند به تداوم ناکارآمدی‌ها و وابستگی‌های دولتی منجر شود.
وی پیشنهاد کرد که باید واگذاری شفاف و رقابتی با مشارکت بخش خصوصی واقعی صورت گیرد تا به نفع رقابت سالم و افزایش کیفیت محصولات باشد. هدف اصلی باید انتقال مدیریت به بخش خصوصی حرفه‌ای باشد، نه ایجاد ساختارهای شبه‌دولتی جدید.
سایپا را به شبه‌دولتی‌ها بدهند، رانت‌خواری‌ها تشدید خواهد شد
محمدحسین برخوردار، عضو اتاق بازرگانی تهران در گفتگویی با خبرنگار مهر در مورد واگذاری شرکت‌های خودروسازی، به دو اصل بنیادین برای موفقیت خصوصی‌سازی اشاره کرد؛ ۱- واگذاری کامل امور به بخش خصوصی با نظارت دولت و ۲- اهلیت و تخصص خریداران.
وی به موفقیت‌های ژاپن و کره جنوبی اشاره کرد که با رعایت این اصول به توسعه پایدار دست یافتند.
برخوردار مزایای خصوصی‌سازی سایپا را شامل افزایش بهره‌وری، رقابت‌پذیری و جذب سرمایه دانست، اما هشدار داد که واگذاری به نهادهای شبه‌دولتی می‌تواند به رانت‌خواری و ناکارآمدی منجر شود.
این عضو اتاق بازرگانی تهران پیشنهاد کرد که تشخیص اهلیت خریداران و جذب سرمایه‌های خرد مردم می‌تواند به توزیع عادلانه‌تر سهام و افزایش شفافیت و نظارت عمومی کمک کند.
اعطای فرصت به کارآفرینان نوآور برای اصلاح صنعت خودرو در قالب دوره‌های آزمایشی
حسین درودیان، کارشناس اقتصادی، در گفتگو با خبرنگار مهر به لزوم نوآوری و تحول در صنعت خودرو اشاره کرد و گفت: برای ارزیابی عملکرد بخش خصوصی در این صنعت، باید معیارهای مشخصی مانند تیراژ تولید، تنوع محصولات و کیفیت محصولات تعریف شود. به اعتقاد وی، واگذاری سهام به بخش خصوصی باید بر اساس این معیارها صورت گیرد تا عملکرد بخش خصوصی به‌درستی ارزیابی و پاداش داده شود.
درودیان همچنین مشکلاتی مانند قیمت‌گذاری محصولات و انگیزه‌های نوآورانه در فرایند واگذاری سهام به بخش خصوصی را مطرح کرد و تأکید کرد: برای موفقیت خصوصی‌سازی، باید از ابتدای کار معیارهای سنجش عملکرد برای ارزیابی صاحبان جدید شرکتها مشخص شود.
وی همچنین به تجارب ناموفق خصوصی‌سازی‌ها در ایران اشاره کرد که اغلب به بخش‌های شبه‌دولتی واگذار شده‌اند و به‌جای ایجاد تغییرات اساسی، در عمل مانع از تحول می‌شوند.
این کارشناس اقتصادی پیشنهاد داد که برای اصلاح صنعت خودرو، باید کارآفرینان نوآور و خوش‌نیت شناسایی شوند و به آن‌ها فرصت داده شود تا عملکرد خود را در قالب دوره‌های آزمایشی نشان دهند. در درودیان تأکید کرد: صنعت خودروسازی نیازمند شناسایی عاملان تحول‌دهنده است که به دلیل محدودیت‌های ساختاری نمی‌توانند به‌طور طبیعی به بالا برسند و باید از سوی وزارت صنعت شناسایی و حمایت شوند.
ارزیابی دقیق اهلیت خریداران؛ عامل اصلاحات واقعی در صنعت خودرو و افزایش رقابت‌پذیری
در نهایت، فرآیند خصوصی‌سازی سایپا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های خودروسازی ایران، در صورت انجام صحیح می‌تواند نقطه عطفی در بهبود وضعیت این صنعت و همچنین افزایش بهره‌وری، رقابت‌پذیری و کیفیت محصولات باشد. با این حال، برای دستیابی به این اهداف، ضروری است که واگذاری‌ها به بخش خصوصی واقعی و کارآفرینان حقیقی صورت گیرد، نه به نهادهایی که در عمل به ساختارهای شبه‌دولتی وابسته‌اند. در غیر این صورت، مشکلاتی همچون رانت‌خواری، ناکارآمدی و انحصار می‌تواند تداوم یابد.
کارشناسان به‌طور مداوم تأکید دارند که واگذاری شفاف و رقابتی به همراه ارزیابی دقیق اهلیت خریداران می‌تواند به اصلاحات واقعی در صنعت خودرو و افزایش رقابت‌پذیری کمک کند. همچنین، باید معیارهای مشخصی برای سنجش عملکرد بخش خصوصی در نظر گرفته شود تا بتوان با نظارت و ارزیابی‌های درست، به عملکرد مطلوب دست یافت.
اگر فرآیند واگذاری به‌درستی انجام شود، می‌تواند موجب رشد پایدار صنعت خودروسازی و بهبود وضعیت اقتصادی کشور گردد. اما در صورت واگذاری به نهادهای شبه‌دولتی یا نهادهای با روابط خاص، این اصلاحات به تحقق نخواهد رسید و ممکن است مشکلات قبلی صنعت خودروسازی دوباره تکرار شود. بنابراین، برای موفقیت این فرآیند، شفافیت، رقابت و نظارت دقیق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
