خون و فرآورده‌های آن نجات‌دهنده زندگی بسیاری از بیماران است. همه روزه در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده‌های خونی سالم نیاز پیدا می‌کنند. بارزترین مثال آن عبارت است از نیاز به خون در حوادث و سوانح گوناگون نظیر تصادفات رانندگی، سوختگی‌ها و اعمال جراحی نظیر جراحی قلب باز. بعضی افراد نیز برای ادامه زندگی عادی خود به دریافت منظم خون یا محصولات آن نیازمندند مانند بیماران تالاسمی ماژور یا هموفیلی.
با وجود پیشرفت‌های وسیع در علم پزشکی هنوز ماده‌ای که بتواند به طور کامل جایگزین خون شود، ساخته نشده است. بنابراین برای درمان بیمارانی که به خون و فرآورده‌های آن نیاز دارند لازم است از افراد داوطلب خون گرفته شود و پس از طی مراحل مختلف به مصرف بیماران برسد. از سوی دیگر هر فرآورده برای مدت زمانی محدود و مشخص قابل نگهداری است. مثلا پلاکت در دمای ۲۲ درجه سانتیگراد، فقط تا سه روز قابل نگهداری است.
در عین حال باید توجه کرد که در همه دنیا برای حفظ سلامت خون و همچنین حفظ سلامت اهداکننده خون قوانین و مقرراتی برای اهدای خون وجود دارد و بر اساس همین قوانین بهداشتی که ناظر سلامت خون و فرآورده‌های آن هستند، در برخی موارد برخی افراد از اهدای خون به طور موقت یا دائم معاف می‌شوند.
برخی از موارد معافیت دائم عبارتند از:
- ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی–عروقی، بیماری‌های شدید ریوی و آسم
- سکته مغزی
- دیابت قندی وابسته به انسولین
- سابقه ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت B، C و ایدز
- تزریق مواد مخدر
باید توجه کرد که در معافیت دائم فرد به لحاظ حفظ سلامت خود یا سلامت گیرنده خون، نمی‌تواند تا پایان عمر خون اهدا کند.
برخی از موارد معافیت موقت عبارتند از:
- ابتلا به بعضی از بیماری‌ها مانند سرماخوردگی و آنفلوانزا
- اقدامات دندانپزشکی اخیر حداکثر تا ۷۲ ساعت
- مصرف برخی داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، آسپرین و... یا دریافت واکسن
- حالات خاص مانند بالا و پائین بودن فشار خون، بارداری، شیردهی، سقط جنین
- داشتن برخی رفتارهای پرخطر مانند ارتباط جنسی حفاظت نشده، حجامت، خالکوبی، طب سوزنی و سوراخ کردن گوش
بر اساس اعلام سازمان انتقال خون ایران، باید توجه کرد که در معافیت موقت، افراد موقتاً از اهدای خون معاف می‌شوند. به این معنی که فرد در مراجعه فعلی خود نمی‌تواند خون اهدا کند، اما می‌تواند پس از سپری شدن مدت زمانی معین که طول آن بسته به علت معافیت متفاوت است، دوباره برای اهدای خون مراجعه کند.
همچنین باید توجه کرد که سن مجاز برای اهدای خون از ۱۸ تا ۶۵ سال است و در برخی موارد با نظر پزشک معاینه‌کننده ممکن است برخی داوطلبین بالاتر از ۶۵ سال نیز مجاز به اهدای خون شوند.
