محمد جلال با اشاره به طرح مدیریت هوشمند یارانه آرد و نان، اظهار کرد: فاز نخست این طرح در اواخر اردیبهشت در استان زنجان اجرا و پس از آنکه نتایج آن مشخص شد، ظرف مدت ۱۰۰ روز زیرساخت‌های آن در کشور به یک بلوغ قابل قبول رسید تا فرآیند فروش نان با ابزار جدیدی تحت عنوان کارتخوان هوشمند انجام شود.
وی با بیان اینکه کارتخوان هوشمند اصلی‌ترین ابزار فروش نان است، عنوان کرد: در حال حاضر بیش از ۷۶ هزار نانوایی به این کارتخوان مجهز هستند که از این تعداد ۱۸ هزار کارتخوان (نانوایی) در روستاهای مختلف کشور موجود است. بر این اساس روزانه ۹.۵ میلیون تراکنش خرید نان از طرف مصرف کنندگان ثبت می‌شود. درواقع هدف از فاز یک طرح، مشاهده پذیر کردن زنجیره گندم، آرد و نان بوده است.
جلال در ادامه در مورد میزان رشد مصرف آرد یارانه‌ای توضیح داد: آرد یارانه‌ای توزیع شده بین نانوایان به صورت طبیعی سالانه ۲.۵ درصد رشد دارد. امسال به دلیل حذف ارز ترجیحی و افزایش قیمت در بازارهای موازی، انتظار می‌رفت مصرف نان در بین مردم افزایش یابد اما آمارها نشان می‌دهد که میزان مصرف آرد در هشت ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد نداشته و مصرف معادل سال گذشته بوده است. دلیل آن هم ایجاد شفافیت و مشاهده پذیری زنجیره افرادی بود که انگیزه سوء استفاده داشتند.
مشاور وزیر اقتصاد به این سوال که میزان انحراف مصرف آرد چقدر بوده است؟ پاسخ داد: علی‌رغم افزایش قیمت در سایر اقلام غذایی، در سال جاری افزایشی در حوزه قیمت نان نداشتیم. البته هنوز انحراف مصارف آرد وجود دارد که قرار است در فازهای آتی طرح به آن پرداخته شود. میزان انحراف نیز حدودا ۵۰۰۰ تن آرد در روز است.
جلال همچنین به این سوال که طی اجرای طرح مذکور آیا گزارشی از تخلف نانوایان دریافت شده است یا خیر؟ تصریح کرد: ممکن است در برخی از نانوایی‌ها تخلف صورت گیرد، زیرا بعضا از الگویی مانند تراکنش‌های غیرواقعی استفاده می‌شود. البته تشخیص این تخلفات کار پیچیده‌ای نیست و در فاز بعدی طرح، رفتار متقلبانه به شدت کاهش خواهد یافت.
واریز کمک هزینه به حساب نانوایان
وی در ادامه با تاکید بر اینکه در فاز یک طرح مذکور دولت تصمیم گرفت در سال جاری هزینه قیمت نان برای مردم طبق روال هر ساله افزایش پیدا نکند، اظهار کرد: از آنجا که در سال جاری پرداخت ارز ترجیحی هدفمند شد و قیمت برخی کالاهای اساسی افزایش پیدا کرد، دولت تصمیم گرفت قیمت نان که هر سال چند درصدی متناسب با تورم افزایش می‌یافت، امسال افزایش پیدا نکند، اما افزایش هزینه‌های نانوایان باید به نحوی جبران می‌شد؛ به همین دلیل دولت تصمیم گرفت امسال که قیمت نان را ثابت نگه داشته است، به نانوایان کمک هزینه پرداخت کند؛ به این شکل که در فاز اول طرح، در پایان هر روز به هر نانوا معادل ۱۵ درصد از فروش نان، کمک هزینه پرداخت می‌کند و این ۱۵ درصد در فاز دوم، به میزان چشمگیری افزایش خواهد یافت.
مشاور وزیر اقتصاد به این سوال که کمک هزینه دولت به نانوایان از کدام محل تامین می‌شود؟ گفت: این کمک هزینه که بابت افزایش اجاره و دستمزدها پرداخت می‌شود، از ردیفی که سازمان برنامه و بودجه به آرد و نان اختصاص داده است جبران خواهد شد.
جزییات فاز دوم طرح
جلال در ادامه از فاز دوم به عنوان متناسب سازی خرید آرد نانوا با عملکرد مردم یاد کرد و گفت: فاز بعد کاهش انحراف مصارف آرد یارانه‌ای است. البته دولت دو ملاحظه مهم دارد؛ اول اینکه در هیچ یک از فازهای این طرح قیمت نان آزاد نخواهد شد و دوم اینکه دولت هیچ برنامه‌ای برای سهمیه‌بندی نان ندارد؛ یعنی در واقع در اجرای این طرح قرار نیست برای مردم تغییری ایجاد شود. در واقع قرار است به جای اختصاص سهمیه به نانوا، از ظرفیت داده‌ای استفاده شود و هر نانوا بر مبنای عملکرد فروش خود از آرد یارانه‌ای بهره مند شود.
وی افزود: در واقع هر میزان فروشی که در تراکنش یک نانوایی ثبت شود، مبنای خرید آرد نانوا در آینده می‌شود؛ بنابراین هیچ شخص ثالثی آرد را بین نانوایان سهمیه‌بندی نمی‌کند و فقط تلاش نانوا در عرضه نان، میزان دسترسی به آرد یارانه‌ای را تعیین خواهد کرد؛ بنابراین میزان رضایت مردم، بهره مندی نانوا از آرد یارانه‌ای و کمک هزینه دولت تاثیر دارد. البته میزان کمک هزینه نیز برای جبران افزایش هزینه‌های اجاره و دستمزد ترمیم خواهد شد.
مشاور وزیر اقتصاد با تاکید بر اینکه رضایت مردم در فاز دوم طرح در سرنوشت اقتصادی نانوا تاثیرگذار است، در مورد زمان اجرای فاز دوم توضیح داد: مقدماتی فراهم شده و این فاز به زودی به صورت آزمایشی در یک استان اجرا خواهد شد تا نتایج آن مشخص و به سایر استان‌ها نیز منتقل شود.
محدودیت نانوایان در دسترسی به آرد برای پخت بیشتر نان برداشته می‌شود
جلال در ادامه گفت: گلایه برخی از نانواها این بود که سهمیه آرد محدودی دارند و نمی‌توانند ساعت کار خود را افزایش دهند. رویکرد در فاز دوم این است که سهمیه آرد برای نانوا برداشته شود و میزان عملکرد کارت خوان مبنای امکان خرید آرد نانوا قرار گیرد. این رفتار در بازه‌های ۱۰ روزه، ۱۵ روزه یا یک ماهه بررسی می‌شود و فردی که قصد عرضه خارج از شبکه آرد را داشته باشد از سهمیه آرد برخوردار نخواهد بود. فقط فروش نان به مردم و تحقق تراکنش خرید معیار عملکرد نانوا خواهد بود.
امکان استفاده از کارت نانوا فراهم می‌شود
وی همچنین در مورد امکان استفاده کارت بانکی نانوا برای اتباع یا افرادی که کارت بانکی برای خرید نان ندارند، توضیح داد: قرار است استفاده از کارت بانکی نانوا طی فرآیندی به نانوایان آموزش داده شود. براین اساس نانوایان یکی از کارت‌های بانکی خود را در کارت خوان ثبت می‌کنند و چنانچه مشتری به هر دلیلی کارت بانکی نداشته باشد، می‌تواند پول نقد خود را به نانوا دهد و نانوا تراکنش را با کارت خودش ثبت کند.
مشاور وزیر اقتصاد ادامه داد: البته ممکن است در این فرآیند وسوسه سوءاستفاده وجود داشته باشد، اما از آنجایی که این فرآیند داده محور است، نانوایان باید متوجه باشند که رفتار آنها مدام تحلیل می‌شود و یک رفتار غیرعادی به راحتی قابل مشاهده است.
جلال با تاکید بر اینکه دولت با ایده اولیه سهمیه‌بندی نان مخالفت کرد، گفت: در ابتدا برخی تحلیلگران براین باور بودند که کشور با کمبود آرد مواجه خواهد شد اما اجرای فاز اول طرح نشان داد علی‌رغم اینکه قیمت نان تغییر نیافت و محدودیت خرید اعمال نشد، میزان نانی که در کارت خوان هوشمند ثبت و آردی که توزیع می‌شود، نسبت به میزان آرد معادل نان مصرفی مردم ۱۵ درصد کمتر از آرد توزیع شده بین نانوایان است.
