دکتر مرتضی ضرابی با بیان اینکه خون بند ناف مملو از سلول‌های بنیادی است که می‌توان از آن استفاده کرد، گفت: خون بند ناف در جفت در جریان است و بلافاصله می‌توان آن را جمع‌آوری کرد که حجمی معادل ۸۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر دارد.
بزرگترین بانک خون بندناف آسیای غربی در رویان
وی با بیان اینکه در رویان دو بانک خون بند ناف عمومی و خصوصی داریم، گفت: بانک عمومی بانکی است که خانواده‌ها می‌توانند خون بند ناف را اهدا کنند تا سایر بیماران نیازمند هم از ان استفاده کنند. در بانک خصوصی خانواده‌ها خون بند ناف را برای خود نگهداری می‌کنند. در رویان هم بانک عمومی و هم بانک خصوصی خون بند ناف را داریم. در بانک خون خصوصی یا خانوادگی بیش از ۱۸۵ هزار نمونه خون بند ناف را ذخیره کردیم و در بانک خون بند ناف عمومی نزدیک به ۵ هزار نمونه خون بند ناف ذخیره‌سازی شده است.
وی با بیان اینکه با این میزان ذخیره خون بند ناف، بزرگترین بانک خون بند ناف را در کشورهای آسیای غربی داریم، ادامه داد: همچنین علاوه بر نمونه‌های خون بند ناف در کشورمان، نمونه‌هایی از خون بند ناف را از کشور های مجاور همسایه و حتی کشورهای اروپایی داریم که در ایران ذخیره می‌شود. ضمن اینکه ۴۵ دفتر نمایندگی در سراسر کشور داریم که بعد از جمع‌آوری نمونه‌ها از سراسر کشور، به تهران منتقل شده و ذخیره‌سازی می شود.
ضرابی افزود: استان‌های خراسان رضوی، البرز، اصفهان، فارس، کرمان، همدان، خوزستان، آذربایجان غربی و شرقی و کرمانشاه بیشترین نمونه خون بند ناف را دارا هستند.
ضرابی گفت: از نمونه‌های خون بند نافی که تاکنون ذخیره‌سازی شده، ۵۵ درصد نمونه‌ها مربوط به نوزادان پسر، ۴۵ درصد از نمونه‌ها مربوط به نوزادان دختر بوده و ۱۷ درصد نمونه‌ها حاصل زایمان طبیعی و ۸۳ درصد نمونه‌ها حاصل سزارین بوده است. بانک‌های خون بند ناف در منطقه در حال توسعه است و ما هم تلاش می‌کنیم که بتوانیم ظرفیت سلولی مناسب را در کشورمان برای استفاده بیماران فراهم کنیم.
چگونگی کاربرد سلول‌های بنیادی خون بندناف
پیوند ۵۵ بیمار فلج مغزی با سلول‌های بنیادی خون بندناف رویان
ضرابی با بیان اینکه سلول‌های بنیادی خون‌ساز بند ناف در بیماری‌های مانند تالاسمی، کم‌خونی مادرزادی و سرطان‌ها و... کاربرد دارد، گفت: در بیماری‌های تالاسمی، سرطان‌های خون و... نزدیک به ۳۰ بیمار از نمونه‌های خون بند ناف رویان برای پیوند استفاده کردند. در بیماران فلج مغزی خوشبختانه از نمونه‌های خون بند ناف استفاده کردیم. ۵۵ بیمار که مبتلا به فلج مغزی بودند، با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف تحت پیوند قرار گرفتند. در بیماری اوتیسم ۵ بیمار را داریم که تحت پیوند با سلول‌های بنیادی خون بند ناف قرار گرفتند.
هزینه تا ۴۰هزار دلاری برای هر نمونه خون بندناف
وی ادامه داد: اهمیت سلول‌های بنیادی خون بند ناف به ویژه در بیماری‌های خونی به این دلیل است که اگر این سلول‌ها برای این بیماران تأمین نمی‌شد، عملا راه دیگری برای درمان این بیماران نبود. همچنین اگر نتوانیم سلول مناسب را برای این بیماران تأمین کنیم، وزارت بهداشت ناچار است که این سلول را از سایر کشورها تأمین کند. اکنون هر نمونه خون بند ناف بین ۳۵ تا ۴۰ هزار دلار هزینه دارد.
ضرابی گفت: همچنین اکنون بیش از ۴۰۰ کار آزمایشی بالینی در دنیا برای درمان بیماری‌های مختلفی همچون ناهنجاری قلبی نوزادان، سکته مغزی، ام اس و... در زمینه سلول‌های بنیادی خون بند ناف در حال انجام است. در ایران هم کارآزمایی بالینی را برای بیماری‌های مختلف انجام می‌دهیم. در بیماری فلج مغزی کارآزمایی بالینی را برای ۱۲۰ بیمار از سال ۱۳۹۸ آغاز کردیم که دو فاز آن تمام شده و فاز سوم در سال جاری آغاز خواهد شد. تاثیرات خوبی در کودکان مبتلا به فلج مغزی دیدیم. برخی از نظر حرکتی بهتر شدند، وضعیت بینایی، تکلم و بلع این بیماران تا حد زیادی بهبود پیدا کرده است.
آغاز کارآزمایی بالینی پیوند سلول‌های بنیادی در اوتیسم و آرتروز
وی افزود: در اوتیسم برای شش بیمار و در بیماری آرتروز کارآزمایی بالینی با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف را آغاز کردیم. برای بیماران ALS کارآزمایی بالینی تا پایان سال با استفاده از سلول‌های بنیادی خون بند ناف آغاز می‌شود. این اقدامات نویدبخش است که بتوانیم از سلول‌های بنیادی خون بند ناف در بیماری‌های صعب‌العلاج استفاده کنیم.
ضمائم زایمانی ارزشمندی که به عنوان زباله دور ریخته می‌شوند
وی درباره پالایشگاه محصولات زایمانی نیز گفت: ضمائم زایمانی که بعد از تولد نوزاد از رحم خارج می‌شود، به عنوان زباله دور ریخته می‌شود که شامل خون بند ناف، بافت بند ناف، پرده‌های جنین و جفت متصل به رحم بوده که هر یک از آن‌ها در پزشکی ارزشمند هستند و این‌ها دورریختنی نیست و قابل استفاده است.
ساخت اولین تانک نگهداری ازت مایع
مدیرعامل شرکت بن یاخته‌های رویان اظهار کرد: ما خوشبختانه موفق شدیم اولین تانک و مخزن نگهداری اَزُت مایع را بعد از دو سال مطالعه برای اولین بار در کشورمان بسازیم که حجمی معادل ۱۸۰۰ لیتر دارد و برای نگهداری محصولات بیولوژیک در دمای منهای ۱۹۶ درجه قابل استفاده است و در صنایع پزشکی، دارویی، غذایی و اعضای پیوندی و... این تانک قابل استفاده است.
تهیه پانسمان زیستی از پرده جنینی برای زخم‌های حاد و پای دیابتی
ذخیره‌سازی بافت بندناف برای بیماری‌های اوتیسم، آرتروز و فلج مغزی
ضرابی ادامه داد: سالانه از خروج صدها هزار دلار ارز برای خرید این تانک‌ها جلوگیری می‌شود. قطعا مراکز دیگری هم نیاز دارند که می‌توانیم تامین کننده نیاز سایر مراکز هم باشیم. دومین دستاورد ما تهیه پانسمان زیستی مشتق از پرده جنینی است که به عنوان زخم پوش برای زخم‌های حاد و مزمن، سوختگی حاد و زخم‌های پای دیابتی مورد استفاده است. با تأمین نیاز داخل امکان صادرات آن را هم خواهیم داشت. خدمت بعدی ما ذخیره‌سازی بافت بند ناف است و در کنار ذخیره‌سازی خون بند ناف ذخیره‌سازی بافت بند ناف هم انجام می‌شود که به زودی آغاز می‌شود و خانواده ها می‌توانند در کنار خون بند ناف، بافت بند ناف را هم ذخیره کنند که برای بیماری های اوتیسم، آرتروز و فلج مغزی قابل استفاده است.
ضرابی افزود: محصول دیگر ما تولید سرم خون بند ناف است که مشتق از خون بند ناف بوده و برای رشد و تکثیر سلول، کاربرد درمانی دارد. مطمئنا با تامین نیاز داخلی سرم بند ناف، ظرفیت صادراتی هم برای آن داریم. محصول دیگر ما "کول تَگ" است که تجهیزاتی است برای پایش کنترل هوشمند زنجیره تامین سرما. نمونه‌های خون بند ناف و محصولاتی که به عنوان محصولات بیولوژیک محسوب می‌شوند و حساس به دما هستند، نیاز است که در زمان انتقال، زنجیره دمایی آن‌ها کنترل شود. سامانه‌ای که با همکاری یک شرکت دانش بنیان ایجاد شده، کمک می‌کند که از زمان جمع آوری خون بند ناف، "کول تگ" روی نمونه بیولوژیک قرار گرفته و از زمان زایمان تا رسیدن به بانک خون بند ناف، نمونه در سلامت به بانک خون بندناف برسد.
هزینه نگهداری خون بندناف برای خانواده‌ها
وی در پاسخ به سوال ایسنا، درباره هزینه نگهداری خون بندناف برای خانواده‌ها، گفت: در بانک خون بندناف عمومی، خانواده‌ها نمونه را اهدا کرده و هزینه‌ای ندارد، اما مالکیتی روی خون بند ناف اهدایی ندارند و این نمونه می‌تواند در اختیار بیماران نیازمند قرار گیرد. اما در بانک خصوصی و خانوادگی، خانواده‌ها خون بندناف را برای خودشان ذخیره می‌کنند و هزینه‌ای بالغ بر ۶.۵ میلیون تومان پرداخته و سالانه هم ۲۸۰ هزار تومان می‌پردازند. اکنون هم شرایط تقسیط و هم شرایط استفاده از تسهیلات وام وجود دارد. تسهیلاتی به صورت یک‌سوم نقد و بقیه اقساطی پرداخت می‌شود.
وی تاکید کرد: به خانواده‌هایی که کودک مبتلا به بیماری خونی و ژنتیکی دارند، توصیه می‌کنیم که ذخیره‌سازی خون بندناف را جدی بگیرند. بسیاری از پیوندهایی که انجام شده، پیوندهای خواهر و برادری بوده است. برای این افراد هم شرایط خاصی را قرار دادیم و تاکنون هیچ کس را به دلیل مشکل مالی از ذخیره‌سازی خون بندناف محروم‌نکردیم. همه می‌توانند با هر شرایط اقتصادی از ذخیره‌سازی خون بند ناف استفاده کنند.
و اما سلول‌های بنیادی موجود در دندان شیری و دندان عقل
ضرابی درباره نمونه‌برداری سلول‌های بنیادی از دندان‌های شیری نیز گفت: یکی از منابع سلول‌های بنیادی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، سلول‌های بنیادی موجود در دندان شیری و دندان عقل است. مشخص شده در ریشه دندان سلول‌های بنیادی وجود دارد که قدرت تکثیر خوبی دارد و برای خانواده‌هایی که نتوانستند سایر منابع سلولی را ذخیره کنند، می‌تواند منبع مناسبی باشد؛ البته میزان سلول‌های بنیادی بافت ریشه دندان خیلی زیاد نیست، اما از آنجایی که قدرت تکثیر خوبی دارد، احتمال افزایش آن‌ها وجود دارد. تلاش می‌کنیم که بتوانیم تا پایان سال خدمات مربوط به پالپ دندان را به خانواده‌ها ارائه دهیم.
