ژاپن واردات نفت ایران را در ماه مه سال ۲۰۱۹ مدت کوتاهی پس از این که وارداتش را در فوریه ازسرگرفته بود متوقف کرد زیرا آمریکا معافیت ۱۸۰ روزه هشت کشور شامل ژاپن برای ادامه واردات نفت ایران را تمدید نکرد. طبق آمار وزارت اقتصاد، بازرگانی و صنعت ژاپن، واردات نفت ژاپن از ایران در سال ۲۰۱۹ به ۱۷.۱۰ میلیون بشکه بالغ شد که ۶۳.۲ درصد در مقایسه با ۴۶.۵۱ میلیون بشکه در سال ۲۰۱۸ کاهش داشت.
به گفته مقامات پالایشگاهی و بازرگانی در چین، کره جنوبی، ژاپن، هنگ کنگ و هند، بازگشت میعانات و بسیاری از گریدهای نفتی دیگر ایران به بازار احتمالا زمینه را برای رقابت جدید برای بازارهای آسیایی ایجاد می کند و باعث می شود تولیدکنندگان بزرگ پیشنهادهای رقابتی عرضه کنند که اقتصاد خوراک پالایشگاه‌های آسیایی و همچنین حاشیه سود تولید آنها را بهبود خواهد بخشید، تاکنون اما این اتفاق نیفتاده است.
اما به تازگی خبرهایی از توسعه روابط ایران و ژاپن به گوش می رسد، جواد اوجی وزیر نفت نیز در همین راستا و در تداوم دیپلماسی انرژی دولت سیزدهم با شرکت‌های بزرگ نفت و گاز ژاپن دیدار و رایزنی کرد. وی در دیدار با مدیران عامل شرکت‌های بزرگ نفت و گاز ژاپن از جمله توشیاکی کیتامورا، مدیرعامل اینپکس، تاکشی سایتو، رئیس شرکت انئوس ژاپن، یاماموتو، مدیرعامل فوجی اویل، ترامورا، عضو هیأت مدیره مؤسسه بیمه سرمایه‌گذاری و صادرات (نکسی)، هابا، مدیرعامل نفت و گاز میتسوبیشی و مدیرعامل شرکت ماروبنی درباره فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت ایران، همکاری‌های مشترک، تجارت حامل‌های انرژی و فناوری رایزنی و گفت‌وگو کرد.
وزیر نفت همچنین در جریان این سفر به نمایندگی از دولت جمهوری اسلامی ایران در آیین یادبود شینزو آبه، رئیس جمهور فقید ژاپن حضور پیدا کرد و در حاشیه این آیین در گفت‌وگو با شبکه دولتی کشور ژاپن (NHK) بیان کرد: ایران بدون انتظار برای بازگرداندن توافق، برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی تلاش می‌کند و صددرصد آمادگی پذیرش سرمایه‌گذاری شرکت‌های ژاپنی را دارد.
اوجی در نشست وزارتی شراکت سبز آسیا (AGGPM) هم اظهار کرد: تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه وضع‌شده علیه جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان دارنده رتبه نخست مجموع ذخایر نفت و گاز و تولیدکننده مهم انرژی جهان، امنیت انرژی جهان و منطقه را به خطر انداخته است.
باید منتظر نتایج مثبت باشیم
در این راستا محمد خطیبی - نماینده سابق ایران در اوپک - با اشاره به اهمیت گسترش روابط ایران با شرکت های بزرگ انرژی ژاپن، به ایسنا گفت: ژاپن یکی از مشتریان سنتی ایران بوده و مدت زیادی بود که پالایشگاه های ژاپنی از نفت ایران استفاده می کردند و جزو خریداران قدیمی نفت ایران به حساب می آمدند، اما در دوران تحریم خرید نفت توسط ژاپن با نوساناتی مواجه شد.
وی افزود: با این وجود ژاپن جزو مشتریان قدیمی ایران به حساب می آید، روابط تجاری و اقتصادی ایران و ژاپن مربوط به زمان های دور می شود، سرمایه گذاری هایی که این کشور به جز حوزه نفت در ایران داشته روابط تجاری دیرینه ای را به وجود آورده است هر چند که در زمان تحریم ها این مساله با نوساناتی مواجه شد.
این کراشناس ارشد حوزه انرژی با اشاره به مذاکرات اخیر مقامات ایرانی با شرکت های بزرگ فعال در حوزه انرژی ژاپن، اظهار کرد: در دوره تحریم های اول ژاپنی ها نفت ایران را برداشت می کردند و علی رغم تحریم ها خریدار نفت ایران بودند، البته برای این کار مجوز داشتند، ، بعد از برجام و اعمال مجدد تحریم ها این مساله با مشکلاتی مواجه شد و نتوانستند مجوزهای لازم را اخذ کنند.
به گفته خطیبی به نظر می رسد اگر ژاپنی‌ها در شرایط تحریم بتوانند مجدد مجوز اخذ کنند خریدار نفت ایران خواهند بود، در غیر این صورت باید صبر کنیم تا تحریم ها برداشته شود تا مجدد ژاپن را در بین خریداران نفت ایران شاهد باشیم، البته ممکن است این شرایط نیز تغییر کند و علی رغم تحریم ها شرایط مانند گذشته شود.
وی با بیان اینکه در دوره قبل تحریم ژاپنی‌ها نه تنها خریدار نفت ما بودند بلکه با کشتی های خودشان نیز حمل می کردند، اظهار کرد: سفر اخیر وزیر نفت به ژاپن می‌تواند نقطه شروعی برای گسترش روابط باشد، قطعا در این دیدار مذاکرات خوبی صورت گرفته است، گفت‌وگو با مقامات دولتی ژاپن می‌تواند نتایج مثبتی را حاصل کند و در گسترش و تجدید روابط ایران تاثیر گذار باشد.
به گفته وی ایران مانعی برای فروش نفت به ژاپن ندارد و مانع آنها هستند، اگر ژاپن نتواند مجوزهای لازم را اخذ کند بعید به نظر می رسد که مجدد خریدار نفت ایران شود مگر آنکه با مذاکره با طرف مجوزهای لازم را اخذ کند، در غیر این صورت بعید به نظر می رسد که مانند گذشته خریدار نفت ایران شود.
