امیرعباس احمدی به مطالعات نیاز آبی رودخانه‌های استان تهران در دو سال گذشته با کمک دانشگاه شهید بهشتی و با نمونه رودخانه جاجرود -از ارتفاعات دیزین تا انتهای تالاب بند علیخان- اشاره کرد و توضیح داد: این نیاز آبی براساس مدل‌های جدید آبی و بیولوژیک با ترکیبی از نیاز آبی لحظه‌ای، روزانه و سالانه بررسی و تعیین ، اطلاعات به شورای آب وزارت نیرو فرستاده شد و در دستورکار تعیین تخصیص نیاز آبی قرار گرفت چراکه براساس قانون تعیین آن با سازمان محیط زیست و تخصیص با وزارت نیرو است.
وی افزود: بنابر آخرین اطلاعات سازمان محیط زیست، رودخانه جاجرود هنوز در جلسات شورای آب برای تخصیص نیاز آبی مطرح نشده است تا سازمان محیط زیست بتواند تصویب‌نامه آن برای نیاز آبی با سه وجه ترسالی، حالت نرمال و خشکسالی را از وزارت نیرو دریافت کند و هنوز ابلاغیه‌ای از جانب سازمان نداریم. خروجی سدها براساس تعیین نیاز آبی تخصیص داده می‌شود تا بتواند این جریان را به صورت مداوم برای حفظ حداقل شرایط اکولوژیک رودخانه جاجرود برقرار سازد.
احمدی با توجه به مطالعات انجام شده درباره رودخانه فصلی بند علیخان گفت: شورای آب وزارت نیرو در این زمینه مطالعاتی را انجام داد. اداره محیط زیست استان تهران دسترسی به این مطالعات را جهت بررسی تلفیق یا عدم تلفیق آن با مسائل زیستی خواستار شد تا در صورت عدم تلفیق با مسائل زیستی، درخواستی را مبنی بر تامین نیاز آبی این رودخانه فصلی ارایه دهد.
رییس اداره محیط زیست طبیعی حفاظت محیط زیست استان تهران، تامین نیاز آبی جهت پایداری آب رودخانه را برای سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت نیرو بسیار دارای اهمیت دانست و افزود: کیفیت و کمیت آب بسیار ارزشمند است. در بارش‌های ناگهانی اخیر که حالت سیلابی داشته‌اند، آب زیادی یکباره وارد سدها و محدوده‌های تالابی شده‌اند اما به علت زمان کوتاه و سرعت بالای بارش‌ها تخریب ناشی از سیل بیشتر از فایده آن است بنابراین نمی‌تواند تالاب را از حالت خشکسالی خارج کند چراکه در مدت زمان کوتاهی تالاب، آبگیرها و سدها آبگیری می‌شوند اما گل و لای همراه سیلاب در روزهای آتی رسوب می‌کند و باعث عقب‌روی تالاب می‌شود.
احمدی به بارش‌های مداوم پایدار اشاره کرد و توضیح داد: اگر بارش‌ها به‌صورت کوتاه‌مدت نباشند و در فصل‌های مختلف به‌صورت پایدار و در قالب برف و یخ در ارتفاعات باشد، آب حاصل از آن‌ها کم‌کم وارد تالاب‌ها و محدوده‌های آبی استان می‌شود. در بلندمدت اگر به‌تدریج آب بدون فرسایش خاک و گل و لای وارد تالاب شود بدون شک برای این پهنه آبی مفید خواهد بود اما به شکل سیلابی نمی‌توان گفت کاملا مفید هستند.
وی تاکید کرد: تا قبل از بارندگی‌های اخیر بسیاری از تالاب‌ها و سدها دچار کم‌آبی بودند. حجم سدها نیز نسبت به گذشته ۲۰ تا ۳۰ درصد کاهش حجم آبی داشت. با کاهش حجم آبی، تراکم جمعیتی افزایش پیدا می کند، اکسیژن داخل سدها کم می‌شود و امکان تلفات برخی آبزیان در این رودخانه‌ها نیز وجود دارد. به عنوان نمونه سیل‌های اخیر تلفاتی در منطقه لار در این زمینه ایجاد شده است چراکه همراه با سیلاب‌ها گل‌ولای و سنگ باعث افزایش کدورت رودخانه‌ها می‌شود و وقتی کدورت رودخانه‌ها از حدی بالاتر رود، مخاطراتی را برای آبزیان به وجود می‌آورد.
احمدی به دیگر آثار مخرب این سیلاب‌ها اشاره کرد و توضیح داد: وقتی سیلاب‌ها همراه با گل و لای یکباره وارد مجموعه آبی می‌شوند حتی می توانند برای سدها اثر مخرب داشته باشند. در مسیر آن‌ها مخاطرات جانی و مالی برای گردشگران در مسیر رودخانه‌ها و آبگیرها نیز به وجود می‌آید و تنها به آبزیان داخل آب آسیب نمی‌رساند. باعث شست وشو و فرسایش بستر رودخانه‌ها می‌شود و می‌تواند در شرایط طبیعی رودخانه‌ها تغییر شکل ایجاد کند همچنین باعث تخریب خانه‌ها و بناهای در مسیر سیل نیز می‌شود.
وی افزود: سیل به علت تغییرات اقلیمی و تغییرات اکولوژیک کشور در مقاطع زمانی خاص رخ می‌دهد و این مخاطرات در این مقطع زمانی به علت شکل و شدت بارندگی حالت سیلابی و مخرب به خود می گیرد. این سیلاب‌ها برای حفظ شرایط اکولوژیک آب خیلی مفید نیست مگر با گذر زمان که رسوبات رسوب کنند و مقطعی آب خوبی داشته باشیم که البته احتمالا در شرایط فعلی و با توجه به افزایش دما در روزهای آینده تبخیر، آب را از دسترس خارج می‌کند و تنها گل و لای در بستر رودخانه و تالاب باقی می‌ماند.
احمدی به حجم آبی که یکباره بر اثر این سیلاب‌ها از دست می‌رود، اشاره کرد و گفت: در شرایط افزایش گل‌ولای و به خطر افتادن سد احتمال بازگشایی سدها توسط وزارت نیرو وجود دارد تا بخش‌هایی از آب موجود را رها کند.
وی افزود: در حال حاضر این سیلاب‌ها عاملی برای بهبود وضعیت تالاب‌ها نیست و نتیجه مثبتی نیز برای پر شدن آب تالاب‌ها ندارد چراکه این سیلاب‌ها یکباره و با حمل گل‌ولای و مواد معلق مخاطراتی را با خود به همراه دارد و در حدود ۵۰ درصد گل و لای را با خود وارد مجموعه آبی می‌کنند.
رییس اداره محیط زیست طبیعی حفاظت محیط زیست استان تهران، بررسی تالاب‌ها را در شرایط نرمال عملیاتی دانست و گفت: امسال به نسبت سال‌های گذشته به علت بارش کم، سطح آبی تالاب‌ها مقداری کم شده است. به عنوان نمونه تالاب بند علیخان در مقطعی اصلا آب نداشت و الان به یکباره آب گرفته است اما تبخیر و تعرق باعث از بین رفتن این آب به مرور زمان می‌شود.
احمدی درباره تاثیر سیل بر مناطق مستعد خیزش گرد و خاک گفت: احتمال مرطوب شدن این مناطق وجود دارد که در مقطع کوتاهی از بروز گرد و خاک جلوگیری کند اما این وضعیت تداوم نخواهد داشت. در بخش حفظ شرایط آبی و نیاز آبی تالاب‌ها نباید به سطح آبی آن‌ها بسنده کنیم چراکه پس از مدتی آب موجود از بین می‌رود و مجدد تالاب خشک و مستعد خیزش گرد و خاک می‌شود.
وی افزود: اصل حفظ شرایط پایداری اکولوژیک تالاب‌ها است. باید بتوانیم نیاز آبی سطح آبگیرهای استان را به مقطعی برسانیم که حتی در شرایط خشکسالی هم اگر چنین اتفاقی رخ داد حداقل آبی وجود داشته باشد که آن منطقه تبدیل به کانون ریزگردها نشود.
احمدی از بین رفتن منشأ ریزگردها در پی پرآبی تالاب‌ها را وابسته به تاریخچه آن مکان دانست و توضیح داد: اگر تالاب در گذشته آبگیر بوده و بنابر دلایلی خشک شده است قطعا با آبگیری مجدد تالاب می‌توان از خیزش ریزگردها جلوگیری کرد. به عنوان نمونه بند علیخان تالاب فصلی است باید نسبت به احیای پوشش گیاهی در این محدوده اقدام شود و نمی‌توان تنها به مقطع کوتاه پرآبی تالاب بسنده کرد.
وی افزود: بیشتر کانون‌های ریزگرد مراکزی هستند که برداشت‌های معدنی در آن صورت گرفته است و یا به‌صورت فصلی آبگیری کرده‌اند. این کانون‌ها در صورت خشک شدن به کانون ریزگرد تبدیل می‌شوند.
رییس اداره محیط زیست طبیعی حفاظت محیط زیست استان تهران، به ضرورت حفظ حداقلی شرایط آبی اشاره کرد و گفت: باید حداقلی از سطح آب را علاوه بر مصارف حق‌آبه‌ها و بهره‌برداری کشاورزی در برخی مناطق حفظ کنیم. به عبارتی با حفظ حداقلی از سطح آب به خشکسالی نمی‌رسیم.
احمدی در پایان باتوجه به کانون‌های ریزگرد موجود در تهران گفت: بیشتر این کانون‌ها ناشی از برداشت‌های زمینی مانند معادن شن و ماسه است. به همین دلیل به احیای پوشش گیاهی نیاز داریم تا زمین به حالت طبیعی خود بازگردد اما قطع به یقین اگر تالاب خشک شده باشد پتانسیل تبدیل شدن به کانون ریزگرد را دارد.
