دکتر بهزاد امیری در نشست خبری با خبرنگاران، به مناسبت روز جهانی بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان، گفت: ۱۵ تیر روز جهانی بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان است. علت نام گذاری این روز به اقدامات دانشمند فرانسوی لویی پاستور در این رابطه بازمی‌گردد که اولین با توانست واکسن هاری را به طور موفق در سال ۱۸۸۵ کشف کند. تا پیش از آن هر فردی که توسط حیوان هار گزیده می‌شد محکوم به مرگ بود تا اینکه این واکسن کشف شد.
او ادامه داد: بیماریهای زئونوز عفونی (قابل انتقال بین انسان و حیوان) است که از انواع عوامل باکتریایی، قارچی، انگلی، ویروسی و... می‌تواند عامل بیماری باشد. حداقل ۲۰۰ بیماری زئونوز در جهان شناسایی شده است که ۶۱ درصد بیماریهای عفونی جهان و ۷۵ درصد بیماریهای بازپدید و نوپدید از بیماریهای زئونوز است. از هر ۵بیماری عفونی جدیدی که شناسایی می‌شوند، ۳ مورد منشاء زئونوز دارند و ۸۰ درصد عوامل بیولوژیکی که برای سلاح‌های بیوتروریستی استفاده می‌شود منشاء زئونوز دارد. مخازن و ناقلین متعددی می‌تواند سبب بروز بیماریهای زئونوز شود که توانایی ایجاد همه‌گیری‌ها را دارند و مثال اخیر آن همه گیری کووید۱۹ است. امکان انتقال همه‌گیری‌های بیمارستانی در این بیماری‌ها ممکن است که شایع ترین نگرانی ما در این بخش بیماری تب کریمه کنگو است.
رئیس گروه مدیریت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت افزود: برخی بیماری‌ها درصورت ابتلا مرگ ۱۰۰ درصدی دارد مانند هاری؛ اگر هاری در فردی بروز کند درمانی ندارد و او جانش را از دست می‌دهد. مشکل بعدی لطمات اقتصادی این بیماری ها بر صنایع بویژه صنایع دامی است. بیماری تب مالت می‌تواند در تولید گوشت و فرآورده لبنی تاثیر منفی داشته باشد و این در حالی است که برخی از این بیماری‌ها هنوز واکسنی ندارند و در کنترل آن مسکلات عدیده داریم که تب کریمه کنگو یکی از این موارد است.
وی با تاکید بر لزوم لطلاع رسانی درباره بیماریهای زئونوز، تصریح کرد: از چند سال قبل اصطلاح «سلامت یکپارچه» به عنوان یک رویکرد در بحث کنترل و پیشگیری زئونوز مطرح شده است به شکلی که در این رابطه همکاری مشترکی بین سازمان بهداشت جهانی، سازمان جهانی سلامت حیوانات و سازمان‌های کنترل کننده بیماری شکل داده است و مرکزی را در زمینه رصد و شناسایی بیماریهای تهدید کننده سلامت عمومی تشکیل دادند. کنترل بیماریهای زئونوز زمانی امکان پذیر است که هماهنگی کامل بین سلامت انسان، محیط زیست، دام‌ها و حیوانات حیات وحش شکل گیرد. سلامت انسان در گرو سلامت حیوانات اهلی و وحشی و محیط زیست است و باید یکپارچه در این راستا اقدامات پیشگیری به شکل یکپارچه را انجام دهیم.
امیری درباره بیماریهای شایع قابل انتقال بین انسان و حیوان در ایران که در پوشش نظام مراقبت قرار دارند، بیان کرد: یکی از معظلات ما موضوع بیماری هاری و حیوان گزیدگی است. هر ساله با افزایش موارد حیوان گزیدگی در کشور مواجه هستیم. در سال قبل بالغ بر ۲۶۰ هزار مورد حیوان گزیدگی در کشور ثبت شده است که عمده عامل گزش سگ‌های بدون صاحب بودند. نگرانی ما در این رابطه دلایل متعددی دارد. گاهی جراحت به حدی شدید است که شدت جراحت و خونریزی سبب مرگ شده است. هاری یک بیماری ویروسی است که از طریق بزاق آلوده حیوان هار هنگام گزش سبب درگیری سیستم اعصاب مرکزی انسان می‌شود و اگر درگیری ایجاد شود بیماری هاری مستقر شده و دیگر فرد درگیر بیماری محکوم به مرگ است. بالغ بر ۷۰۰ واحد درمان و پیگیری از هاری ایجاد کردیم که خدمات شبانه روزی دارند. شست و شو و ضدعفونی کردن زخم، واکسیناسیون و تزریق سرم ضد هاری از خدمات ما است.
وی افزود: اگر کسی که توسط حیوان هار دچار گزش شده باشد و به موقع به ما مراجعه کند و تحت درمان قرار گیرد در ۹۹ درصد موارد از بروز بیماری هاری در او پیشگیری می‌شود. مشکل ما این است که تعدادی از افراد دچار حیوان گزیدگی به علت عدم توجه به این امر یا به ما مراجعه نمی‌کنند یا دیر مراجعه می‌کنند و یا تعداد دفعات مناسب برای دریافت واکسن (۳ نوبت) نزد ما نمی آیند و دچار هاری می‌شوند. سال قبل ۱۶ نفر در ایران به علت هاری فوت کردند که عمده‌ی آنها برای دریافت خدمات به ما مراجعه نکرده بودند.
رئیس گروه مدیریت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت افزود: کلیه خدماتی که در واحدهای ما ارائه می‌شود رایگان است علی رغم اینکه این خدمات گران است؛ به عنوان مثال به ازای هر ویال واکسن هاری بین ۵ تا ۷ یورو هزینه می‌شود و به ازای هر ویال سرم ضدهاری ۵۶ یورو هزینه می‌شود. کل خدمات در این رابطه رایگان است و در ارائه خدمات تفاوتی بین ایرانیان و اتباع مجاز یا غیرمجاز قائل نمی‌شویم. عمده‌ی ۱۶ فوتی ناشی از هاری از اتباع بودند. تقاضا داریم حتما در صورت حیوان گزیدگی به مراکز بهداشتی مراجعه کنند. این موضوع انسان دوستی است و ما موظف به ارائه خدمت به همه هستیم. در بحث هاری تاکید ما تزریق سه دوره واکسن مربوطه است و توصیه می‌کنیم اصلا زمان تزریق واکسن را به تعویق نیندازند.
امیری درباره بیماری تب مالت، تصریح کرد: در سال گذشته ۲۰ هزار و ۴۹۰ مورد بیماری تب مالت در کشور شناسایی کردیم. این بیماری انتقال انسان به انسان ندارد و یا بسیار نادر است و اگر بتوانیم تب مالت را در حیوان کنترل کنیم در انسان هم پدیدار نمی‌شود. ۹۹ درصد انتقال بیماری از دام آلوده به انسان است که راه شایع انتقال آن مصرف فرآورده لبنی است. همچنین تماس با ترشحات آلوده دام هنگام ذبح و راه سوم نیز از طریق تنفس افشانه‌های ترشحات آلوده است.
رئیس گروه مدیریت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت در ادامه بیان کرد: بیماری مهم بعدی در ایران سالک است. سال قبل ۱۶ هزار و ۳۰۷ مورد مبتلا به سالک در ایران شناسایی کردیم. سالک بیماری انگلی است که از طریق گزش پشه خاکی رخ می‌دهد. در سالک نوع روستایی که مخزن جوندگان صحرایی هستند پشه ماده هنگام خون خواری انگل را به خود منتقل کرده و اگر انسانی را مورد گزش قرار دهد در آن محل گزش انگل وارد بدن انسان می‌شود که ایجاد زخم مزمن می‌کند. در ۱۹ استان کشور این بیماری بومی است. کنترل دشواری دارد زیرا میزبان آن در طبیعت زیاد است. خصوصا در استان‌هایی با شیوع بالا مثل اصفهان، خراسان و گلستان؛ در تلاش برای کنترل بیماری هستیم.
وی افزود: درمورد بیماری کیست هیداتیو سال قبل ۴۱۳ مورد شناسایی شده است. البته اعتقاد داریم احتمالا موارد بیش از این بوده است زیرا یا بیمار علائم خاصی نداشته و یا به ما مراجعه نکرده است. در زمینه بیماری تب شالیکاران در سال قبل ۲۵۱ مورد ثبت و شناسایی کردیم. درمورد بیماری سیاه زخم نیز ۱۰۷ مورد ثبت و شناسایی شده است.
او درباره عقرب زدگی و مارزدگی با تاکید بر اینکه این موارد شامل زئونوز نیستند، اظهار کرد: این بیماری‌ها هم توسط اداره ما رصد و بررسی می‌شوند. سال قبل ۴۲ هزار و ۳۶۵ عقرب گزیدگی و هشت فوت و ۶۲۴۸ مورد مار گزیدگی و ۹ فوتی ناشی از آن در کشور داشته‌ایم. اکنون در موسسه سرم و واکسن سازی رازی محصولات این بخش تولید می‌شود و ایران در منطقه افتخار آفرین است. خدمات این بخش هم رایگان ارائه می‌شود.
امیری بیان کرد: بیماریهای زئونوز از چند طریق به انسان منتقل می‌شود. انتقال از طریق تماس مستقیم با حیوان آلوده، از طریق خوردن و آشامیدن مواد غذایی یا نوشیدنی‌هایی است که توسط عوامل بیماری‌زا آلوده شده است، انتقال از طریق یک واسط یا پشه است و راه دیگر انتقال تنفسی است. در بحث پیشگیری باید دانست که تمام راه‌های انتقال بیماری را تحت کنترل قرار دهیم. کودکان زیر ۵ سال، سالمندان، مادران باردار، مبتلایان به ضعف سیستم ایمنی و... می‌تواند به شدت در برابر این بیماری‌ها حساس باشند. عوامل بیماری‌زا یا در دام ایجاد علائم نکرده یا علائم آشکار ندارد به همین دلیل مردم استنباط می‌کنند اگر بیمار علائم نداشت پس حتما سالم است.
او با اشاره به اینکه در منطقه ما تب کریمه کنگو شایع است، اظهار کرد: این بیماری ویروسی است که امسال شاهد افزایش آمار ابتلا به آن هستیم. امسال تا اول خرداد ۲۲۲ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در عراق گزارش شده است. در ایران هم علی رغم اینکه سال قبل ۱۳ ابتلا و یک فوتی ناشی از این بیماری داشتیم، امسال تاکنون ۴۵ مورد ابتلا به تب کریمه کنگو گزارش شده است و ۳ نفر نیز جان باختند.
آخرین اخبار از شناسایی و رصد بیماری آبله میمونی در کشور
رئیس گروه مدیریت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان در پایخ به سوال ایسنا درباره آخرین اخبار پیرامون شناسایی و رصد بیماری آبله میمونی در کشور، تصریح کرد: این بیماری ویروسی است و جزو بیماریهای زئونوز تقسیم بندی شده است. علت آن این است که در ابتدا این بیماری از حیوانات مناطق جنگل های پرباران آفریقا به انسان انتقال یافته است. در سال ۱۹۵۸ اولین بار در دو گروه میمون‌ها این بیماری شناسایی شد. اولین مورد ابتلا به این بیماری سال ۱۹۷۰ در یک کودک ۹ ماهه اتفاق افتاد. خواستگاه بیماری بیشتر آفریقای مرکزی و غربی است و تاکنون اگر موردی از بیماری در کشوری دیگر شناسایی می‌شد یا از افرادی بود که به آفریقا سفر داشتند یا مسافری از این کشورها بوده است که می‌توانسته فردی را آلوده کند.
وی ادامه داد: در طغیان اخیر برخلاف موارد قبل رابطه اپیدمیولوژیک با کشور بومی بیماری شناسایی نشده است و به همین دلیل اهمیت یافته است. طبق آخرین اطلاعات cdc آمریکا تاکنون ۵۷۸۳ ابتلای انسانی آبله میمونی در کشورهای غیربومی این بیماری شناسایی شده است. عمده این تعداد شناسایی شده در میان مردان همجنس‌گرا بوده است.
وی افزود: راه‌های انتقال این بیماری عمدتا از طریق تماس با ترشحات آلوده است که سبب ضایعات پوستی در بدن می‌شود. از طرفی در تماس نزدیک از طریق قطرات درشت تنفسی نیز بیماری منتقل می‌شود.
او تاکید کرد: از بدو شیوع مجدد این بیماری کمیته رصد و پیگیری این بیماری در کشور شکل گرفت و در عین حال مبادی مرزی نیز به دقت پایش می‌شوند. خوشبختانه تاکنون هیچ مورد مثبتی از بیماری در کشور شناسایی نشده است.
امیری درباره سالک، اظهار کرد: این بیماری از سنوات دور وجود داشته و جزو بیماریهای کهن است. در بحث کنترل سالک چند استراتژی مشخص داریم که بحث اول کنترل ناقلین و مخازن این بیماری است. ناقل آن پشه خاکی و مخزن آن در سالک روستایی جوندگان صحرایی هستند. یکی از اقدامات ما رصد و مراقبت جمعیت ناقلین بیماری است و بعد به صورت رندوم تعدادی از آنها را سالانه بررسی می‌کنند که آیا آلوده به انگل لیشمانیوز هستند یا خیر؟ اگر این اطلاعات نشان دهد که جمعیت ناقلین یا مخازن آلوده این بیماری در منطقه‌ای افزایش یافته است قبل از این که بیماری بروز یابد همکاران در مورد کنترل جمعیت این ناقلین اقدام می‌کنند. در مورد جوندگان با برنامه مشخص به فاصله ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ متر از منازل مسکونی لانه جوندگان را شناسایی کرده و اقدامات لازم برای کنترل جمعیت را انجام می‌دهند. نکته دیگر نیز سم پاشی برای کنترل ناقلین و پشه‌های خاکی است.
او با تاکید بر لزوم شناسایی به موقع موارد ابتلا به سالک، تصریح کرد: در مناطقی که مستعد بروز بیماری هستند همکاران بنده با دقت بالایی موارد و زخم‌هایی که پس از ۱۰ روز بهبود نیابند را بررسی می‌کنند و پس از نمونه گیری اگر او بیمار باشد درمان لازم صورت می‌گیرد. اکنون اقدامات تشخیصی و درمانی سالک در کشور فراهم است و این خدمات رایگان ارائه می‌شود. جمع آوری روان آب‌ها و زباله‌ها و مصالح ساختمانی برای جلوگیری از تجمع ناقلین بسیار مهم است.
وی افزود: استفاده از لباس روشن و بلند، استفاده از اسپری یا قلم دورکننده حشرات، استفاده از توری برای پنجره‌ها و... از اقدامات کنترلی مهمی است که مردم می‌توانند انجام دهند.
تمام حیوانات خون گرم می‌توانند ناقل "هاری" باشند
او با تاکید بر اینکه علاوه بر سگ تمام حیوانات خون گرم می‌توانند ناقل بیماری هاری باشند، بیان کرد: حتی اگر فردی توسط گربه مبتلا به هاری مورد گزش یا پنجه کشیدن قرار گیرد ریسکی برای انتقال هاری است. اکیدا توصیه می‌کنیم به محض این که مورد گزش قرار گرفتند به مراکز درمانی مراجه کنند تا خدمات پیشگیری قبل از ابتلا ارائه شود.
به گزارش ایسنا، در بخش دیگری از نشست دکتر شیرزادی، کارشناس اداره بیماریهای زئونوز در در نشست خبری با خبرنگاران، به مناسبت روز جهانی بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان، گفت: بعد از افزایش موارد بیماری سالک در سال ۱۴۰۰، در شهرستان ورامین بازدیدی صورت گرفت. در هر منطقه عوامل متعددی باعث افزایش بیماری سالک می‌شود. گسترش شهرسازی یکی از این عوامل است که ساختمان سازی روی لانه‌ی موش‌ها افزایش یافته است و از طرف دیگر نخاله‌های ساختمانی محل تجمع ناقلین بیماری شده بود.
وی افزود: با همکاری‌های بین بخشی با نهادهای ذی‌ربط نسبت به زباله‌ها و نخاله‌ها اقدامات لازم شکل گرفت و سم پاشی و مه پاشی علیه پشه خاکی صورت گرفت. از سوی دیگر اقدامات آموزشی نیز برای جامعه هدف صورت گرفت تا نسبت به بیماری آگاه باشند. نکته مهم این است که موش‌هایی که در سطح شهر تهران می‌بینیم مخزن بیماری سالک نیستند و موش‌هایی که مخزن این بیماری هستند نوعی خاص هستند. امیدواریم امسال موارد کاهش یابد گرچه با توجه به گسترش شهرسازی می‌بایست نظارت درستی صورت گیرد.
