سید مهدی آذریان ـ مدیر پایگاه ملی میراث‌فرهنگی بندر سیراف ـ با اشاره به آغاز فصل جدید کاوش‌های باستان‌شناسی در این بندر باستانی و آخرین نتایج به‌دست آمده، گفت: این فصل از کاوش‌ها با پشتیبانی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر از محل اعتبارات استانی با مشارکت دانشگاه تهران و مجوز پژوهشگاه و پژوهشکده باستان‌شناسی به سرپرستی محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار انجام شد.
او با اشاره به این‌که این کاوش در کنار مسجد جامع و قلعه ساسانی و با مطالعه روی دیگر آثار آن انجام شده است، افزود: بر اساس شواهد موجود از کاوش‌های باستان‌شناسی که در گذشته انجام گرفته، مسجد جامع سیراف به صورت مستقیم روی بخش‌هایی از قلعه دوره ساسانی ساخته شده است. به همین منظور کاوش در بندر باستانی سیراف با هدف بازخوانی جبهه شرقی مسجد جامع سیراف مربوط به صدر اسلام و قلعه ساسانی مدفون در زیر آن با ایجاد ترانشه‌ای به ابعاد ۵×۵ متر در امتداد برج گوشه شمال شرقی قلعه ساسانی و در مجاورت مسجد جامع سیراف آغاز شد. پس از آن به دلیل محدودیت فضا و برای شناخت بیشتر، ترانشه‌ای پیشرو با ابعاد ۲/۵×۴ متر گسترش یافت و در ادامه در بخش درونی ضلع شمالی قلعه ساسانی و در محلی که در سال‌های گذشته برای انجام عملیات مرمتی و شناخت سازه آن، سونداژی حفر شده بود، گمانه‌ای به ابعاد ۱/۵×۲ متر با هدف بازشناسی پی دیوار و دوره‌های احتمالی قبلی آن، مورد کاوش قرار گرفت که نتایج اولیه آن حاکی از مهندسی دقیق ساسانیان در شناخت وضعیت سازه‌ای و زمین‌شناسی محل ساخت قلعه بوده و کاوش آن در مراحل پایانی تا رسیدن به خاک بکر ادامه یافت.
مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی سیراف اظهار کرد: فصل جدید کاوش در بندر باستانی سیراف به دلیل پایان زمان کاوش و وضعیت دشوار شرایط آب و هوایی در مستندسازی آثار، متوقف و مقرر شد در صورت موافقت دستگاه‌های متولی، ادامه آن در زمستان امسال تا به سرانجام رسیدن کاوش و رسیدن به خاک بکر ادامه یابد.
کشف یکی از دوربردترین گونه‌های سفالی خلیج‌فارس
محمد اسماعیل اسمعیلی جلودار ـ سرپرست کاوش بندر باستانی سیراف ـ نیز با تشریح روند این کاوش گفت: نتایج اولیه کاوش در ترانشه اصلی نشان از شواهدی از استقرارهای مرتبط با دوره اسلامی تا قرن پنجم هجری با کارکرد مسکونی و صنعتی به همراه آثاری از دوره ساسانی شامل بخشی از دیوارهای اصلی مرتبط با قلعه ساسانی و در امتداد برج شرقی آن دارد.
به گفته او، به‌دست آمدن مدارکی از تولید سفال شامل توپی‌های کوره و سفال دفرمه شده نوع سبزآبی یکی از نتایج جالب توجه این فصل است.
این باستان‌شناس افزود: هرچند باستان‌شناسان غربی، همچون «درک کنت» منشاء این سفال‌ها را کشور عراق برشمرده‌اند، اما فراوانی این‌گونه سفالی در سیراف و بقایای به‌دست آمده از کوره در این فصل و نیز شواهد قبلی به‌دست آمده از بندر باستانی بی‌بی خاتون یا همان نجیرم نشان می‌دهد منشاء تولید این گونه سفالی سواحل خلیج‌فارس بوده است.
اسمعیلی جلودار گفت: این گونه سفال یکی از دوربردترین گونه‌های سفالی خلیج‌فارس است که به‌نظر توسط دریانوردان پارسی بویژه سیرافی به بنادر دریای عمان، شرق افریقا، چین و حتی ژاپن صادر می‌شده و نمونه‌های سالم این ظروف علاوه بر سیراف از بنادر و محوطه‌های پاکستان، چین و دیگر نقاط جهان به‌دست آمده و در موزه‌های این کشورها نگهداری می‌شود.
سرپرست کاوش بندر سیراف ادامه داد: از گونه‌های سفالی دیگر به‌دست آمده در این فصل از کاوش سیراف می‌توان به نمونه سفال‌های نوک اژدری‌شکل که ویژه حمل مایعات از خلیج‌فارس به سایر نقاط دنیا بوده، اشاره کرد که نمونه‌های آن بویژه در بنادر هندوستان، سریلانکا و نوع کتیبه‌دار آن به‌زبان پهلوی ساسانی از تایلند و کشتی مغروقه کاوش شده در سورینام و نیز سایر بنادر باستانی دنیا به‌دست آمده است.
او همچنین با اشاره به کشف سفال نوع چینی از گونه «چانگشا»، بیان کرد: همگی این‌ها نشان از جایگاه تجاری بزرگ سیراف در تعامل با شرق دور، هندوستان و افریقا دارد.
اسمعیلی جلودار اظهار کرد: به‌دست آمدن مواد فرهنگی شامل قطعات ظروف از جنس شیشه، فلز، سنگ و نیز موادی همچون خاکستر، زغال و بویژه استخوان انسانی و حیوانی از این کاوش و برنامه‌ریزی برای مطالعات میان رشته‌ای این آثار نوید نگاهی جدید در تحلیل زیستی ایرانیان در این بندر دارد.
کاوش‌های سیراف ۱۵ سال متوقف شده بود
نصرالله ابراهیمی ـ معاون میراث‌فرهنگی استان بوشهر ـ نیز گفت: کاوش‌های باستان‌شناسی سیراف پس از وقفه‌ای ۱۵ ساله شروع شده و قرار است این کاوش‌ها به صورت منظم با مشارکت اداره کل میراث‌فرهنگی استان بوشهر، پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، پژوهشکده باستان‌شناسی و گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران تداوم یابد.
به گفته او، توسعه شهری سیراف در عرصه این بندر باستانی و ساخت وسازهای گسترده در آن مهمترین مشکل این بندر باستانی و جهانی ایرانی در خلیج‌فارس است که در صورت بی‌توجهی مسؤولان شهری نابودی کامل آن، دور از انتظار نیست.
ابراهیمی بیان کرد: این بندر از منظر باستان‌شناسی هم‌ردیف شهرهای باستانی دنیا نظیر پومپئی ایتالیا است با این تفاوت که متاسفانه تمام عرصه آن مورد تجاوز قرار گرفته است و وضعیت آن به گونه‌ای است که حفاظت و پژوهش‌های باستان‌شناسی در آن امری ضروری و لزوم توجه به زیرساخت‌های گردشگری آن بویژه در مبحث گردشگری فرهنگی، دریایی و طبیعی دوچندان است.
بنابر اعلام روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برنامه مطالعاتی کاوش‌های باستان‌شناسی در بندر باستانی سیراف با افق پنج ساله و با هدف ساماندهی و روشن کردن زوایای مبهم این بندر بین‌المللی کهن پارسی از سوی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان بوشهر در دست اقدام است.
