ماجرا از زمانی شروع شد که در یک ماه اخیر، کمبود شیرخشک‌های رژیمی با وجود نیاز اطفالی که تغذیه و به عبارتی زندگی آنها وابسته به مصرف این نوع شیرخشک‌ها است، در رسانه‌ها مطرح شد. سازمان غذا و دارو ابتدا اعلام کرد که پیگیر ترخیص یک میلیون قوطی شیرخشک رژیمی از گمرک است و به زودی عرضه خواهد شد.
آمار درست نبود
اما آنچه گمرک در هفته ابتدایی اردیبهشت ماه اعلام کرد، نشان داد که محموله‌های شیرخشک از بهمن ماه پارسال به تدریج وارد شده و دلیل عدم ترخیص هم عدم تائید ثبت‌سفارش و همچنین تمدید نشدن تعهدنامه‌های قبلی از سوی سازمان غذا و دارو بوده است، با این حال طی هماهنگی صورت گرفته، با تائید ثبت‌سفارش و صدور مجوز، ترخیص آغاز شد. مدتی نگذشت که آمار گمرک نشان داد بر خلاف اعلام سازمان غذا و دارو، تعداد شیرخشک‌های رژیمی یک میلیون قوطی نیست و کمتر از ۷۰۰ هزار قوطی بوده و مابقی شیرخشک‌های معمولی است، اینجا این ابهام ایجاد شد که چرا با وجود تولید داخل، همچنان شیرخشک معمولی مشمول ارز ترجیحی بوده و واردات آن ادامه دارد؟
ما خبر نداشتیم، گمرک خبر نداد
بهادر صید محمدیان-رئیس اداره شیرخشک رژیمی و غذای ویژه سازمان غذا و دارو- درباره تاخیر در ترخیص محموله های شیرخشک، دلیل را بی‌اطلاعی از ورود کالا از بهمن ماه پارسال و دپوی آن در گمرک اعلام کرد و گفت که قرار بوده گمرک نسبت به فراهم کردن امکان ارسال اطلاعات محموله‌های فرآورده‌های سلامت‌محور که مرتبط با سازمان غذا و دارو است، از طریق سامانه‌های الکترونیکی به سازمان، اقدام کند.
سامانه‌ای که وی به آن اشاره کرده، مربوط به شهریور پارسال و بعد از ورود دادستان به دپوی اقلام دارویی در گمرک است که مقرر شده بود مباحث مربوط به لینک ارتباطی سامانه‌ها، ارسال اطلاعات کالاهای وارده به انبارهای فرودگاه امام خمینی(ره)، ورود کالاهای تجاری به انبارها پس از درج شماره ثبت‌سفارش در قبوض انبار صادره و ...طی جلسات مشترکی بین دستگاه‌های ذیربط مورد بررسی قرار گرفته و در یک ماه تعیین تکلیف شود. حال اینکه بعد از گذشت بیش از هشت ماه همچنان وضعیت مشخصی در این رابطه وجود ندارد، قابل تامل است.
ما خبر نداشتیم، چرا بدون ثبت سفارش تحویل گرفتید؟
اما در ادامه، اظهارات حیدر محمدی -مشاور سازمان غذا و دارو- و لطیفی-سخنگوی گمرک- ابعاد دیگری را مشخص کرد. محمدی، بدون ارائه توضیحی در مورد چرایی عدم ورود سازمان غذا و دارو به تعیین تکلیف شیرخشک‌های رژیمی، به این سمت رفت که چرا گمرک اجازه داده کالای بدون ثبت سفارش وارد انبارها شود، وی گفت که قبلا هم در این مورد با هم مشکل داشته‌اند و حل نشده و از سویی اطلاعی در اختیار سازمان غذا و دارو برای زمان ورود کالا وجود نداشته است.
ثبت سفارش ماه‌ها در کارتابل آقایان مانده ولی از ما انتظار دارند
لطیفی- سخنگوی گمرک ایران- ضمن تاکید بر اینکه گمرک مرجع تحویل گیرنده کالا نیست که بر ورود کالا با ثبت سفارش و یا بدون ثبت سفارش نظارت داشته باشد و باید این موضوع از انبارهای عمومی و سازمان بنادر پیگیری شود گفت: زمانی گمرک ورود می‌کند که کالا ثبت سفارش داشته و امکان اظهار فراهم باشد.
نکته ای که سخنگوی گمرک به آن اشاره داشت این بود که سازمان غذا و دارو از ورود محموله‌های شیرخشک، مطلع بوده و حتی ثبت‌سفارش، چندماه در کارتابل آقایان در وزارت بهداشت مانده است، وی گفته که بر اساس اظهارات صاحب کالا، سازمان غذا و دارو کارتابل‌های خود را بررسی نمی‌کند، بعد از ما انتظار دارند.
وی با بیان اینکه گمرک برای ترخیص شیرخشک‌های رژیمی نیاز به تائیدیه سامان غذا و دارو داشت که تا این اتفاق افتاد، ترخیص انجام شد این را یادآور شده که سامانه جامع تجارت و وزارت صمت برای اینکه مشکل و خلا قانونی حل شود، شناسه قبض انبار یکتا را برای همه انبارهای ماقبل از گمرک، گمرک و مقاصد تعیین و اعلام کرده که باید کالا از زمان تخلیه و قبل از اظهار شناسه یکتا داشته باشد که قابل رصد باشد، شناسه یکتای قبض انبار در سامانه جامع تجارت طراحی شده و تبادل دیتا بین انبارها با سامانه انبارها در حال انجام است که محور اصلی دستگاه ها بوده و گمرک وظیفه قانونی ندارد.
واردکنندگان: سازمان غذا و دارو از همان اول در جریان است
در حالی سازمان غذا و دارو نسبت به ورود شیرخشک‌های رژیمی ابراز بی‌اطلاعی کرده و عدم اقدام به موقع در این رابطه را به دلیل عملکرد سایر دستگاه‌ها، دانسته که حتی پیگیری ایسنا از واردکنندگان شیرخشک نشان می‌دهد که این سازمان از ابتدا یعنی حتی خرید کالا نیز در جریان آن قرار داشته و واردات شیرخشک با هماهنگی آن انجام شده است، ضمن اینکه به محض ورود کالا به بنادر و گمرک، دستگاهای ذیربط به ویژه سازمان غذا و دارو در جریان ورود کالا قرار گرفته بدون آن امکان اظهار کالا نبوده است، موضوعی که گمرک نیز آن را تائید کرده است.
اما مکاتبه با سازمان توسعه تجارت...
در کنار اعلام گمرک و واردکنندگان مبنی بر نحوه دسترسی سازمان غذا و دارو به اطلاعات واردات کالا، باید مکاتبه آبان ماه سال گذشته دارایی- رئیس سازمان غذا و دارو- با پیمان پاک-رئیس سازمان توسعه و تجارت- را مورد توجه قرار داد که با اشاره به مکاتبه معاون وقت فنی گمرک ایران مبنی بر قرار گرفتن اطلاعات کلیه کالاهای وارده به انبارهای مراجع تحویل گیرنده به صورت برخط در سامانه جامع تجارت، درخواست می‌کند نسبت به دسترسی به اطلاعات و رصد کالاهای سلامت محور وارده به انبارها و گمرک اقدام شود.
حدود شش ماه از این مکاتبه گذشته و اینکه همچنان مشاور سازمان غذا و دارو و سایر مدیران این سازمان از نحوه دسترسی به آمار و گزارش واردات اقلام دارویی ابراز بی‌اطلاعی می‌کنند، جای سوال دارد.
این بار اول دپو و بی‌اطلاعی نیست؛ مناقشه دستگاه ها ادامه دارد
اما کمی به عقب‌تر می‌رویم و جریان رسوب اقلام دارویی در گمرک و واکنش‌های مسئولان مربوطه در سازمان غذا و دارو و گمرک را بررسی می‌کنیم که نشان می‌دهد اتفاق‌های اخیر، تکرار همان جریان‌های گذشته است که راه به جایی نبرده و ظاهرا قرار است مناقشه دستگاه ها در واردات دارو ادامه داشته باشد.
۴۰ اظهارنامه بلاتکلیف شیرخشک رژیمی با اطلاع غذا و دارو
گرچه مشاور سازمان غذا و دارو تاکید دارد که چیزی به عنوان دپوی دارو در گمرک وجود ندارد، ولی باید یادآور شد که بارها گزارش‌هایی درباره رسوب دارو در انبارها منتشر شد که همین شیرخشک‌ها هم جزوی از آنها بوده است. مهرماه سال گذشته بود که ارونقی-معاون وقت گمرک- اعلام کرد "از شیرخشک رژیمی و متابولیک که به نحوی تحت عنوان دارو طبقه‌بندی می‌شود و با سیاست‌گذاری و اعلام نیاز سازمان غذا و دارو وارد شده، حدود ۴۰ فقره اظهارنامه در گمرک وجود دارد که تعیین تکلیف نشده است. " این نشان داد که حتی محموله‌هایی که اظهار شده و سازمان غذا و دارو در جریان آن نیز قرار دارد، بلاتکلیف مانده است.
کشک و خیارشور دپو شده بود، ولی داروی کرونا ترخیص شد
می‌توان به جریان اقلام دارویی کرونا اشاره کرد که در مردادماه پارسال از آن رونمایی شد و گرچه گزارش اولیه گمرک نشان داد حداقل ۱۷ تن دارو و مواد اولیه داروهای کرونا، در گمرک مانده و وزارت بهداشت به تعیین‌تکلیف آن ورود نکرده است ولی شانه ساز-رئیس وقت سازمان غذا و دارو- و همچنین محمدی، مشاور فعلی سازمان غذا و دارو که در آن زمان مدیر کلی دارو و مواد تحت کنترل این سازمان را بر عهده داشت، اخبار مربوط به رسوب داروی کرونا را جوسازی اعلام کرده و گفتند آنچه در گمرک بوده داروهای بدون مجوز و یا اقلام غیرانسانی بوده است، در عین حال که بخشی دیگر کشک و خیارشور و ... بود.
با وجود این اعلام، در فاصله‌ای کوتاه و با ورود دستگاه‌های نظارتی، چندین تن داروهای دپو شده کرونا، با مجوز سازمان غذا ودارو از گمرک ترخیص شد.
بنادر و انبار کالا را تحویل می‌گیرد نه ما
در آن زمان نیز مسئولان سازمان غذا و دارو از جمله محمدی- مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو- تاکید داشتند چرا گمرک اجازه ورود کالای بدون ثبت سفارش به گمرک را داده است که در مکاتبه ارونقی-معاون وقت گمرک -با وی این موضوع پاسخ و اعلام شد که بررسی ورود کالاهای دارای ثبت‌سفارش و مجوز سازمان غذا و دارو قبل از اظهار به گمرک برای این سازمان میسر نبوده و پس از اظهار کالا و در حین انجام تشریفات گمرکی مجوزهای قانونی ترخیص اخذ می شود. با این وجود چنانچه همچنان مد نظر است که کالاهای سلامت محور بدون ثبت سفارش یا مجوز ورود سازمان غذا و دارو وارد کشور نشود دستور فرمایید مراتب از طریق سازمان های متولی این امر پیگیری شود.
بی‌اطلاعی از ۱۳۰۰ تن سرمی که درخواست واردات آن داده شده بود
مورد دیگر دپوی سرم در گمرک بود که با توجه به کمبود سرم برای بیماران کرونایی، در تابستان سال گذشته و به دنبال دستور سازمان غذا و دارو، واردات آن آغاز شد. گمرک اعلام کرد ۱۳۰۰ تن از سرم‌های وارداتی، دپو شده و مجوز ترخیص ندارد. گر چه در ابتدا، رئیس وقت سازمان غذا و دارو نسبت به وجود این سرم‌ها، ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت که جزوی از همان سرم‌های تاریخ گذشته است ولی در ادامه ورود این سرم‌ها را پذیرفت، این بار تاکید سازمان غذا و دارو بر این بود که این ۱۳۰۰ تن سرم، بدون مجوز و هماهنگی با آنها وارد شده است.
این در حالی بود که اسناد منتشر شده نشان داد نه تنها این سرم‌ها بدون هماهنگی نبوده بلکه با دستور و درخواست سازمان غذا و دارو وارد شده بود، در حالی که این سازمان تاکید داشت از آن اطلاعی نداشته است.
دادستان دستور داد ولی اقدامی نشد
در آن زمان معاونان دادستان تهران از گمرک بازدید و در جریان دپوی اقلام سلامت محور از جمله سرم های دپو شده قرار گرفتند که ضمن صدور دستور برای تعیین تکلیف این کالاها، بر رسیدگی فوری به وضعیت سرم‌ها تاکید شد. با اینکه سازمان غذا و دارو مکلف شد ظرف ۴۸ ساعت نسبت به تعیین وضعیت این ۱۳۰۰ تن سرم اقدام کند اما حداقل دو هفته بعد از دستور دادستان با وجود مکاتبه گمرک، ورود نکرد تا اینکه مکاتبه مستقیم بین گمرک و وزیر بهداشت جهت رسیدگی به وضعیت داروهای دپو شده صورت گرفت.
واکسن از پای پرواز ترخیص می‌شود ولی یک هفته دپو شد
همچنین می توان به جریان اخیر واکسن های وارداتی اشاره کرد که چندی پیش برای اولین بار محموله وارداتی واکسن بیش از یک هفته در گمرک ماند و به انبار منتقل شد و گمرک اعلام کرد که وزارت بهداشت برای تحویل محموله ها حتی مکاتبه‌ای هم نداشته و با وجود اعلام گمرک به آنها، اقدامی نکرده است.
بعد از رسانه‌ای شدن موضوع، وزارت بهداشت اعلام کرد که در حال انجام امور اداری برای ترخیص بوده است. اما این در حالی بود که طبق هماهنگی‌های صورت گرفته، از ابتدای واردات واکسن در نیمه بهمن‌ماه ۱۳۹۹، ترخیص واکسن به صورت حمل یکسره و از پای پرواز با حداقل تشریفات گمرکی انجام می‌شود که حدود ۱۵ دقیقه هم طول نمی‌کشد و نیازمند طی فرایند اداری و سایر تشریفات گمرکی، قبل از ترخیص نیست، حتی در مورد واکسن‌های اهدایی و یا آنهایی که برای اولین بار از کشوری خریداری شده است هم فرایند اداری و نگهداری در گمرک معنا نداشته و بلافاصله ترخیص و تحویل وزارت بهداشت شده و در ادامه مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
پای دارو در میان است و جایی برای شوخی و بازی با کلمات نیست...
این تنها مروری بر بخشی از چالش‌های واردات دارو و اختلاف نظرهای بین سازمان غذا و دارو، گمرک و سایر حوزه ها در بخش واردات است و با توجه به آنچه تاکنون گذشته به نظر نمی‌رسد با رویه فعلی، هیچ‌گاه این مشکل حل شود و تنها هر بار برای ورود هر کالای سلامت محوری که پای رسانه به آن باز می‌شود، مسئولان مربوطه دور هم جمع شده و همان مسایل و توجیه‌های گذشته خود را فقط در منصب‌های جدید تکرار کرده و اصل موضوع که تعیین تکلیف به موقع اقلام دارویی که با جان و زندگی مردم سر و کار دارد مغفول باقی می‌ماند، تعیین وضعیت دسترسی اطلاعات و هماهنگی بین دستگاه‌های ذیربط از جمله گمرک، وزارت بهداشت و سامانه جامع تجارت انجام نشده و همین بهانه‌ای شده برای شانه خالی کردن از اصل ماجرا و بازی با کلمات که نمی‌تواند دردی از نیاز دارویی و تامین به موقع آن برای هموطنان و نیازمندان به آن، را دوا کند.
