فرشته طائرپور دبیر «شورای سیاستگزاری و راهبری سینماهای کودک و نوجوان» و تهیه کننده سینمای ایران که در روزهای برپایی سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر و نوزدهمین بازار فیلم ایران به عنوان یکی از فعالان سینمای ایران در جشنواره حضور می‌یافت معتقد است که این جشنواره با توجه به اینکه با حضور دست اندرکاران سینمای ایران مدیریت شد، شرایطی را به وجود آورد تا سینماگران احساس کنند که خود میزبان برگزاری چنین جشنواره ای هستند.
وی با مقایسه جشنواره جهانی دوره سی و سوم و دوره سی و چهارم بیان کرد از نظر وی بخش بین الملل جشنواره سی و سوم به خوبی برگزار شد و تجربه های آن سبب شد تا جشنواره جهانی سی و چهارم با تا این اندازه موفق عمل کند.
این تهیه‌کننده سینما در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به بخش «باشگاه هواداران جشنواره جهانی فیلم فجر» توضیح داد که طراحی این بخش باعث شد مخاطبان عام هم امکان استفاده بی واسطه از برنامه های جشنواره را داشته باشند و این امر بسیار قابل توجه است.
طائرپور همچنین با اشاره به پخش بین المللی فیلم ایرانی تاکید کرد دسترسی به بازار و مخاطب جهانی مهمترین موضوع زیرساختی سینمای ایران است.
*جشنواره جهانی فیلم فجر سال گذشته برای اولین بار به صورت جداگانه از بخش ملی برگزار شد. این جشنواره در دوره اول بیشتر حکم آزمون و خطا داشت ولی این دوره از جشنواره توانست پربارتر و با برنامه ریزی مناسب تری برگزار شود. نظر شما به عنوان یک سینماگر درباره این دو دوره چیست؟
-اعتقاد ندارم که تجربه سال گذشته به عنوان اولین گام به سوی تفکیک بخش ملی از بخش بین‌الملل جشنواره، تجربه ناموفقی بوده است. وقتی بعد از سال ها بحث درباره لزوم تفکیک بخش ملی و بین‌الملل، این ایده وارد مرحله اجرا می شود به هرحال کاستی هایی دارد ولی معتقدم دستاوردهای مثبت آن که امسال شاهدش هستیم نباید فراموش شوند. به هر حال وقتش رسیده بود که چنین تجربه ای عملا اتفاق بیفتد تا بالاخره همه سینماگران و مسئولان بفهمند که اساسا این تفکیک کار درستی است یا خیر.
سال گذشته اولین سال از عمر این جشنواره مستقل به حساب می آمد و برای دادن نمره منفی یا مثبت به آن زود بود. بی شک اگر تجربه سال قبل نبود امسال نمی توانستیم جشنواره بهتری برگزار کنیم. فراموش نکنیم که ممکن است سال بعد هم در مقایسه با امسال، ایرادها و امتیا هایی مطرح شوند که همه این برخوردها طبیعی است. به هرحال اگر بخواهیم با نگاهی خطابین به هر دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر نگاه کنیم حتما چیزی پیدا خواهیم کرد که به جای پرهای زیبای این طاووس، ما را به تماشای پاهای زشت آن مشغول کند، اما اگر با همدلی، تعلق و احساس میزبانی و با نگرانی از اینکه همین هم که هست منتفی شود به متن و حواشی صنعت سینمای کشورمان نگاه کنیم و هر اتفاق ریز و درشتی را در بقا و ارتقای سینمای دوست داشتنی کشورمان موثر بشمریم از تغییر ها با آرزوی بهتر شدن استقبال می کنیم.
چه خوب که جشنواره امسال از شما دست اندرکاران دلسوز رسانه ای نمره بالاتری نسبت به تجربه سال قبل می گیرد. این نمره قبولی بالاتر نشان می دهد که جشنواره پارسال هم کار خود را درست انجام داده است. خوشبختانه امسال گروهی که جشنواره جهانی فیلم فجر را طراحی و مدیریت کردند بیش از قبل ترکیبی از چهره های موفق سینمایی بودند در نتیجه قاعدتا از آنها توقع بیشتری نسبت به مدیران دولتی می رود و ایکاش همکاری و مشارکت سینماگران و اصحاب رسانه در رونق بیشتر این رویداد همه ما را بیشتر متوجه توانایی های سینماگران و تشکل های صنفی در انجام کارهای سینمایی کند. استفاده از سینماگرانی که تجارب خوبی در اجرای دوره های مختلف جشن های خانه سینما و انواع جشنواره های ملی و بین المللی داشته اند، موجب همدلی بیشتر میان سینماگران، مدیران و مخاطبان خواهد شد.
امیدوارم این اتفاق یعنی برگزاری یک رویداد سینمایی با اعتنا به تخصص، برنامه ریزی، نظم و پرباری بخش های اصلی و فرعی، سرلوحه کار همه جشنواره ها باشد و فراموش نکنیم چنین کاری صرفا از افرادی بر می آید که برخوردار از فضیلت احترام به فرهنگ، هنر، سینما و مردم کشورمان باشند.
به عنوان دبیر «شورای سیاستگزاری و راهبری سینماهای کودک و نوجوان» آرزو می کنم که صنعت سینمای ایران در گام بعدی خود که برگزاری دوره آتی «جشنواره بین المللی فیلم های کودکان» است نیز شاهد چنین موفقیتی باشد.
*همانطور که شما اشاره کردید نقطه قوت سی و چهارمین جشنواره جهانی فیلم فجر سپردن مدیریت امور به سینماگران شاخص بود؛ مساله‌ای که نشان می‌دهد سینمای ایران به اندازه کافی افراد مطلع و مدیر دارد که برای مهم ترین رویدادهای سینمایی کشور از ظرفیت های آنها استفاده شود.
-این امر در دوره های قبلی جشنواره فیلم فجر نیز رخ داده است و ما هر ساله شاهد حضور ترکیبی از مدیریت و ذوق سینمایی در کنار مدیران ذیربط دولتی در ستاد برگزاری جشنواره بوده ایم. هر زمان که اعضای مجرب و با ذوق خانه سینما به میدان می آیند و در کنار مدیریت های سینمایی جشنواره ای را اداره می کنند برای اهالی سینما احساس میزبانی ایجاد می شود. انگار آن جشنواره یک مهمانی بزرگ خانوادگی است که همه سینماگران در آن میزبان و همه علاقمندان به سینما در آن مهمان هستند. در چنین شرایطی هر کسی که عضوی از خانواده سینما باشد خود را به نوعی میزبان می داند. در این میان اصحاب رسانه و خبرنگاران سینمایی نیز باید همین احساس را داشته باشند، چون آنها قاعدتا میزبانان دقیق و دلسوزی هستند که می دانند قرار نیست کسی طعم این مهمانی را در کام مهمانان تلخ کند. شناسایی اشکالات و نقد شرایط نقش ذاتی رسانه ها است اما مراقبت از موجودیت و تداوم یک اتفاق سینمایی هم باید از حساسیت های آنها باشد. همه ما می خواهیم حال سینما خوب باشد تا بتواند حال مردم را هم خوب کند. اگر حال میزبان خوب نباشد و مدام از خودش و کارهایش ایراد بگیرد چگونه می تواند حال مهمان ها را خوب کند؟ باید به خود یادآوری کنیم که نقش همه ما در اینگونه مراسم به اندازه دبیر جشنواره، نقش میزبانی است و قرار است همه دور هم این واقعیت را به خود و یکدیگر یادآوری کنیم.
*در این دوره از جشنواره جهانی فیلم فجر سعی شد تا مردم هم به کاخ جشنواره بیایند و در کنار سینماگران و اهالی رسانه و منتقدان حضور داشته باشند. از نظر شما آیا چنین سیاستی درست است؟
-اگر منظورتان را از مخاطبان عمومی درست فهمیده باشم تصور می کنم برگزارکنندگان هم می دانستند که مخاطبان عمومی را نمی توان انتخاب کرد فقط می توان برایشان انگیزه های تشویقی و راه های هموار جهت مراجعه ایجاد کرد. سیستمی که امسال برای اعضای «باشگاه هواداران جشنواره جهانی فیلم فجر» طراحی شد حاکی از آن است که مخاطبان عام و علاقمند امکان استفاده بی واسطه از برنامه های جشنواره را داشته باشند. اما انتخاب اشخاص یا تشکل هایی که قرار بوده هرکدام مسئولیتی را در جشنواره برعهده بگیرند به طور طبیعی باید از مسیر یک انتخاب در ستاد مدیریت جشنواره می گذشته، جز این هم راه دیگری در هیچ جشنواره ای وجود نداشته و ندارد.
اتفاقا در این دوره، طراحی های خوبی برای بخش های جنبی جشنواره (اگر بخش اصلی را داوری فیلم ها به حساب بیاوریم) شده بود که خیلی مثبت است. مثلا بخش «دارالفنون» جشنواره و ایجاد فرصت برای دانشجویان ایرانی و خارجی برای شرکت در کارگاه هایی با حضور سینماگرانی مانند اصغر فرهادی اتفاق بسیار مثبتی بود. این یک موقعیت مغتنم و مطلوب برای دانشجویان بود که در هیچ موقعیت دیگری نمی توانستند آن را تجربه کنند.
*فعالیت پخش کنندگان بین المللی ایران در بازار فیلم را چگونه دیدید؟
-اینکه ما به لحاظ آماری در فروش و نمایش فیلم های ایرانی در بازار جهانی رتبه بسیار پایینی داریم اصلا خوب نیست، اما اینکه معدود پخش کنندگانی در بخش خصوصی داریم که توانسته اند موفقیت های چشمگیری در جشنواره های بین المللی و همچنین فروش فیلم های ایرانی به موسسات خارجی برای نمایش های عمومی و خانگی داشته باشند خیلی امیدوارکننده است و نشان می دهد که استعداد این فعالیت در بخش خصوصی سینمای ایران وجود دارد. در حال حاضر در سینمای ایران تنها دو- سه پخش کننده بین المللی حرفه ای و غیر دولتی داریم که در مواردی حتی موفق تر از بخش های دولتی عمل کرده اند. البته اغلب این دوستان تجربه خود را از موقعیت هایی مانند فعالیت در بخش بین الملل فارابی کسب کرده اند، جایی که همچنان برای بسیاری از جشنواره ها و خریداران فیلم مرجع مراجعه است. به هرحال باعث خوشحالی است که همین معدود شرکت های بخش خصوصی با پشتکار و تقبل هزینه ها خود را به خوبی به بازارهای جهانی فیلم معرفی و نزدیک کرده و در آن مشغول هستند.
برای موفقیت در بازارهای جهانی باید شناخت درستی از این بازار متنوع داشت و باید دانست که هر فیلمی برای کدام کشور، کدام جشنواره و کدام روش نمایش مناسب است. امیدوارم شاهد تشکیل اتحادیه ای فعال و موفق از پخش کنندگان بین المللی فیلم در ایران باشیم که بتواند این مسیر را توسعه دهد.
* فکر می کنید فیلم های ایرانی چقدر ظرفیت نمایش عمومی در کشورهای مختلف را دارند؟
-این استعداد مثل ذخیره ای کارگشا است که کسانی که می توانند از آن بهره ببرند، از وجودش مطلع نیستند. بی اعتنایی و یا شناخت ناصحیح از قابلیت های سینمای ایران در جهان بیش از آنکه به سینمای ایران لطمه بزند به مسئولان کشور مان در حوزه امنیت ملی و سیاست خارجی لطمه زده است.
شهرهای بزرگی در دنیا وجود دارند که انبوهی از ایرانیان مهاجر در آنها با اشتیاق برقراری اتصال ریشه هایشان به فرهنگ وطن شان زندگی می کنند. کشورهایی در منطقه وجود دارند که نمایش فیلم های ایرانی در آنها راه ایجاد ارتباط و تاثیرگذاری فرهنگی را هموار می کند. ملت هایی در دنیا وجود دارند که چهره ایران و ایرانی نزد آنها مخدوش شده و جز با نمایش فیلم های ایرانی این خطای شکل گرفته در ذهنشان قابل رفع نیست. اگر سیاست خارجی کشورمان در حوزه های اجتماعی و اقتصادی برای این موقعیت ها برنامه دارد، برنامه های فرهنگی اش نیز به عنوان زیربنای انواع ارتباط ها باید تببین و اجرا شود. تغییر وضعیت کنونی با توجه به حساسیت ها و هزینه های آن از عهده سینمای ایران و حتی وزارت ارشاد به تنهایی خارج است. از یکسو هراس از دولتی شمرده شدن، بخش خصوصی سینما را برای این مشارکت پیش قدم نمی کند و از سوی دیگر اولویت مشکلات حاد سیاسی و اقتصادی دولت، نیاز بررسی کاربردهای سینمای ایران را در این عرصه ها به رخ نمی کشاند لذا این فاصله سال به سال عمیق تر و زیان بار تر می شود.
بخش خصوصی در قواره های فردی یا صنفی خود (خانه سینما، تشکل های تهیه کنندگی و توزیع، دفاتر خصوصی و...) بنیه سرمایه گذاری های کلان در این حوزه را ندارد. ظاهرا بنگاه های اقتصادی هم به دوره بعد از برجام بیشتر به عنوان دوره افزایش واردات نگاه می کنند تا دوره آزمایش صادرات کالاهای هنری و فرهنگی.
این پرسش همچنان باقی است که چرا استقبال از برنامه های جشنواره جهانی فیلم فجر برای نهادهای فرهنگی جهانی و یا بخش های فرهنگی سفارتخانه های خارجی در ایران و وزارت امور خارجه تبدیل به یک فرصت قابل پیگیری و بهره برداری نشده است؟ البته نه از آن فرصت هایی که طی سالیان گذشته برای نمایش فیلم های ایرانی توسط سفارتخانه های ایران در خارج از کشور، بدون رعایت هرگونه حقوق معنوی و مادی صاحبان فیلم، مورد استفاده قرار گرفت.
دسترسی به بازارها و مخاطبان جهانی از مهمترین موضوعات زیرساختی سینمای ایران است که تاکنون تلاش کارسازی برای آن صورت نگرفته است. امیدوارم با موفق برگزار شدن این جشنواره بین المللی بیش از آنکه تحسین علاقمندان به سینما و شرکت کنندگان خارجی را برانگیزانیم، اهمیت و جایگاه سینمای ملی ایران را به مسئولان ایرانی در همه وزارتخانه ها یادآوری کنیم.
