قدمت و تاریخ هر شهر و شهرستان با آثار تاریخی آن شناخته و معرفی می شود. قلعه هزاره میناب یکی از آثار ماندگار و شناخته شده این شهرستان است. در سالهای اخیر بی توجهی به این اثر تاریخی موجب شده تا عوامل انسانی و ساخت و سازها در حریم این قلعه دوستداران تاریخی این شهرستان را نگران کند.
تنها بنای تاریخی موجود در شهر میناب قلعه‌ای موسوم به قلعه هزاره است. مردم بومی منطقه این بنا را «قلعهٔ بی بی مینو» می‌نامند. اهالی معتقدند در روزگاران گذشته دو خواهر به نامهای بی بی مینو و بی بی نازنین این شهر را بنا و در این قلعه زندگی می‌کرده‌اند. گویا در گذشته دو قلعه وجود داشت که یکی از قلاع ویران شده و تنها قلعه باقی مانده به نام قلعه «هزاره» یا قلعه «بی بی مینو» شهرت یافته است. این قلعه تا اواخر دوره قاجاریه مرکز حکومت محلی بوده در اطراف آن، خندقی وجود داشت.
صدور سند مالکیت زمین به برج‌سازان و دادن مجوز ساخت‌وساز از سوی میراث فرهنگی استان و کشور و تائید کردن کارشناسان میراث مبنی بر فاقد ارزش خواندن تاریخی بخشی از آثار به‌جامانده از قلعه هزاره میناب، راه را برای تخریب این آثار باز کرده است.
به جای مجوز تخریب اطراف قلعه به فکر بازسازی باشید
سید جواد رضایی عضو سابق شورای شهر میناب در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: قلعه هزاره میناب درگذشته بخش وسیعی از محدوده مرکز شهر را به خود اختصاص داده بود اما در اثر فرسوده‌شدن و ریزش دیواره و تخریب آن‌ها در طول سالیان متوالی درگذشته و نبود مسئول دلسوز، از بین رفت .
رضایی بابیان اینکه همه افراد قدیمی که در این محدوده زندگی می‌کنند به یاد دارند که این اطراف قلعه بوده است گفت: سازمان میراث فرهنگی هیچ یادآوری از محدوده قدیمی قلعه میناب ندارد و به همین منظور نظر بر تاریخی نبودن می‌دهد.
وی بیان داشت: اسناد و مدارکی وجود دارد که نشان‌دهنده وسعت این قلعه است . حالا که میراث فرهنگی نمی‌تواند فاقد ارزش تاریخی بودن آن را تائید کند بجای صدور مجوز تخریب به فکر بازسازی آن‌ها باشد.
غلام‌حسین معلمی از بزرگان ساکن در اطراف این اثر قدیمی در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در سالهای گذشته دو برج از بقایای قلعه میناب در این اطراف وجود داشت .
وی افزود: در آن زمان‌ها دیواری در محدوده بازار زیتون فعلی میناب بود که آن را هم قسمتی از همین قلعه می‌دانستند که به نام قلعه میناب یا قلعه مولا نام‌گذاری کرده بودند . شهرداری میناب در آن زمان این زمین را برای فروش به مزایده گذاشت.
معلمی گفت: اداره فرهنگ بعد از گذشت سال‌ها به این نتیجه رسید که این‌یک اثر تاریخی بوده و این معامله بی‌ارزش و غیرقابل‌قبول دانست.
وی بیان داشت: براثر وجود اختلاف بین خریدار و مردم ساکن در اطراف آن، پرونده‌ای تشکیل و به مقامات قضایی ارجاع داده شد که بالاخره خریدار آن را محکوم کردند.
معلمی عنوان کرد: بعد از گذشت ۶۵ سال مسئولان نتوانستند این اثر را به ثبت برسانند تا از مخروبه بودن آن جلوگیری و یا در معرض فروش قرار نگیرد.
آثار تاریخی به عنوان اسناد هویتی هر شهر قابل معامله نیستند
عبدالعلی زائری رئیس شورای شهر میناب در گفتگو با خبرنگار مهر اعلام کرد: آثار تاریخی شهرستان میناب سند هویتی این شهرستان است که قابل معامله و فروش نیستند.
زائری گفت: اداره میراث فرهنگی شهرستان بر چه اساسی یک اثر را تاریخی می‌نامد اما آثار تاریخی شهرستان میناب که را بر همگان ثابت‌شده است از چه دورانی باقی‌مانده‌اند تاریخی نمی‌داند.
رئیس شورای شهر میناب بابیان اینکه آیا اداره میراث فرهنگی می‌تواند قدمت تاریخی شهرستان میناب را اعلام کند، اظهار داشت: اداره میراث فرهنگی هر اثر تاریخی که برای آن ارزش ریالی داشته باشد و از آن بتواند درآمدزایی کند به ثبت می‌رساند.
وی عنوان داشت: شهرستان میناب قدمتی بیش از هفت‌هزارساله دارد، چرا اداره میراث فرهنگی تا کنون هیچ حرفی از قدمت تاریخی آن به میان نیاورده است.
زائری گفت: متأسفانه در سالهای گذشته آب، فرهنگ، اصالت، آداب و رسوم مردم میناب را در استان به چپاول بردند و هم اکنون میراث فرهنگی به‌جای حمایت و ماندگاری تاریخ این شهرستان آن را نابود و یا به مرکز استان می‌دهد.
وی افزود: اگر میراث فرهنگی توان نگهداری از آثار تاریخی این شهرستان را ندارد و برای آن‌ها ارزش تاریخی ندارد آثار تاریخی را به مردم بسپارد تا آن‌ها برای حفظ و نگهداری از آثار تصمیم بگیرند.
زائری بیان داشت: شهرداری و شورای شهر میناب تاکنون بیش از ۱۸۰ میلیون تومان برای آزادسازی محدوده قلعه با خریداری خانه‌های مردم کمک کرده است در صورتی‌که میراث فرهنگی که متولی این کار است و بودجه در اختیار دارد هیچ کاری انجام نداده است.
رئیس شورای شهر میناب گفت: نگاه اداره میراث فرهنگی به آثار تاریخی «درآمدزایی» است و هر اثری که بتواند در استان برای میراث فرهنگی درآمد کسب کند توجه به آن بیشتر می‌شود.
علیرضا پاک‌دامن فرماندار ویژه شهرستان میناب در جلسه شورای فرهنگ عمومی شهرستان در خصوص تخریب ۸۰ درصدی قسمتی از بقایای قلعه میناب گفته است: مالک زمین که همه مستندات آن قانونی است با شروع کار تخریب قلعه به‌محض اطلاع از تخریب این اثر با هماهنگی شهردار در کمتر از ده دقیقه جلو آن گرفته شد تا از ادامه انجام فعالیت جلوگیری شود.
پاک‌دامن عنوان کرد:با توجه به مستندات کافی و در اختیار داشتن سند مالکیت در دست مالک مبنی بر اعلام نظر کارشناسان میراث و مدیر سابق (آقای نوروزی) نظر بر این بوده است که این اثر ارزش تاریخی نداشته و میراث فرهنگی برای حفظ و نگهداری آن هیچ برنامه‌ای ندارد.
پاک‌دامن پیرامون صدور مجوز و بلامانع کردن تخریب قسمتی از قلعه گفت: این اثر اگرچه برای میراث ارزشی ندارد اما برای مردم میناب قدمت و تاریخ شهرشان است و برای تخریب آن اداره میراث فرهنگی حتماً باید با مسئولان شهری هماهنگ باشد.
میرزا حسین معتمدی فر امام‌جمعه شهرستان میناب نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به حدیثی از امام علی (ع) در خصوص مسئولیت و حفاظت از ابنیه تاریخی گفت: شما در مقابل حفظ آثار تاریخی شهرستان مسئول هستید آنچه را که از گذشتگان به ارث رسیده باید حفاظت کرد و به نسل‌های دیگر منتقل کنید.
معتمدی فر بیان داشت : به دلیل نبود یک مسئول دلسوز در حفاظت از آثار تاریخی نه‌تنها در این شهرستان بلکه در اکثر شهرستان های کشور تخریب آثار و ابنیه تاریخی وجود دارد.
میراث فرهنگی باید قبل از صدور هر مجوزی از بزرگان میناب نظرخواهی می کرد
علی‌رضایی محقق و پژوهشگر فرهنگ و هنر استان در این مورد گفت: این قلعه مربوط به زمان محمدشاه قاجار و قدمت آن به سالهای ۱۲۵۰ تا ۱۲۶۴ قمری برمی‌گردد.
وی گفت: محمدابراهیم کازرونی متخلص به نادری در کتاب خود (تاریخ بندرها و جزایر فارس) به‌صراحت از جزء جزء این قلعه نام آورده است .
این محقق و پژوهشگر بیان داشت: بیشتر بزرگان این منطقه در اطراف این قلعه زندگی می‌کردند و قلعه نشین بودند و می‌توانند گواهی بر تاریخی بودن آن بدهند.
رضایی گفت: در آن زمان‌ها در اطراف این بازار هم حمامی موجود بود که بسیاری از تاریخ نویسان که از قدمت شهرستان میناب و یا قلعه هزاره میناب نام برده‌اند به وجود آن اشاره داشته‌اند که در اثر ثبت نکردن و محافظت نکردن از آن کاملاً تخریب و نابودشده است.
وی گفت: اینکه میراث فرهنگی ادله ای بر تاریخی نبودن و یا فاقد ارزش آن ارائه می کند که یک امر کاملاً اشتباه است چون هیچ اطلاعاتی مبنی بر قدمت و تاریخی بودن آن ندارد که جایز بود از بزرگان و معتمدین این منطقه هم نظرخواهی و اطلاعات گرفته می‌شد.
امام‌جمعه میناب عنوان کرد: در چنین مواردی علاوه بر ایجاد راه‌حل برای حفاظت از آثار از اعمال سلیقه‌های شخصی پرهیز شود.
معتمدی فر گفت: در کنار همه کارهای انجام‌شده برای حفظ و دوری از اعمال سلیقه و همچنین رعایت حریم‌ها می‌بایست برای جلوگیری از نابودی از آثار تاریخی آن‌ها را به‌صورت یک قاب در معرض دید مردم و علاقه‌مندان گذاشت.
رئیس شورای فرهنگ عمومی شهرستان خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی گفت: آثار تاریخی میناب برای مردم این شهرستان ارزشمند هستند و برای ایجاد ذهنیت نامناسب بین مردم و اداره میراث فرهنگی طبق نظریه کارشناسان بر فاقد ارزش تاریخی این اثر در کنار این قانون می‌توان با تبصره‌ای این اثر را حفظ و آن را جزو آثار تاریخی قرارداد.
محسن ضیائی مدیرکل میراث فرهنگی استان در جلسه شورای فرهنگ عمومی شهرستان میناب در خصوص تخریب و یا حفاظت از آثار تاریخی در شهرستان میناب گفت: اثر موردنظر که در خصوص آن جلسه گرفته‌شده است بنا به گزارش کارشناسان میراث فرهنگی در استان و کشور ارزش وجهه تاریخی ندارد.
ضیائی گفت: میراث فرهنگی بر روی آثاری که ارزش تاریخی ثبت نشود هیچ برنامه‌ای ندارد و برای آن سرمایه‌ای خرج نخواهد کرد.
وی گفت : این اثر مربوط به زمان اشکانیان است اما به دلیل آنکه در میراث فرهنگی به ثبت نرسیده و در فهرست آثار ملی قرار نگرفته است برای میراث فرهنگی هیچ آرش تاریخی ندارد.
ضیایی در خصوص صدور مجوز تخریب از سوی میراث فرهنگی گفت: با استعلام‌های گرفته‌شده از کارشناسان و محققان میراث تاریخی مبنی بر فاقد ارزشی بودن این اثر و داشتن سند مالکیت توسط مالک اداره میراث فرهنگی بلامانع کردن تخریب آن را در صورت صلاح‌دید اعلام کرده است.
این مسئول بابیان اینکه برای ثبت هر پرونده از بناهای تاریخی بیش از سه میلیون تومان هزینه در بردارد گفت : در کشور بیش از ۳۰ هزار اثر تاریخی وجود دارد که سهم استان هرمزگان ۲۷۴ اثر تاریخی دارای پروانه ثبت است.
وی افزود: در شهرستان میناب بیش از ۲۰اثر تاریخی وجود دارد که داری پروانه ثبت هستند.
