خستگی چشم می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد. واژه خستگی چشم معمولا برای توصیف بعضي از علائم مبهم که مرتبط با استفاده بیش از حد چشم‌ها باشد، بکار می‌رود. اگر شما هم در نتیجه نگاه کردن طولانی مدت به چیزی احساس ناراحتی در چشم خود می‌کنید، می‌توانیم بگوییم که دچار خستگی چشم شده‌اید.
تعريف خستگي چشم
خستگي چشم يک وضعيت شايع و آزاردهنده است که معمولا با خارش و سوزش در چشم‌ها همراه است.
خستگي چشم به‌ندرت به يک وضعيت خطرناک تبديل می‌شود و معمولا به لحاظ پزشکي چندان جدي و خطرناک نيست و جزو مواردي است كه اين روزها با توجه به گسترش ابزارهاي ارتباطي شيوع پيدا كرده است. البته بايد توجه داشت وقتي عارضه خستگي چشم در كنار مشكلات جدي چشم‌ها و بيماري‌هاي احتمالي اين عضو مهم بدن قرار بگيرد، می‌تواند آسیب‌های جدی‌ای به قوهي بينايي انسان‌ها وارد كند. رعايت چند نکته ساده در خانه، محيط کار و بيرون از خانه می‌تواند به پيشگيري يا کاهش ميزان خستگي چشم کمک موثر کند.
گاهي خستگي چشم نشانه يک بيماري زمينه‌اي است که ممکن است نياز به درمان‌هاي پزشکي داشته باشد. اگر خستگي چشم شما بعد از رعايت تمام نکات احتياطي باز هم ادامه پيدا کرد، حتما به پزشک مراجعه کنيد.
دلايل خسته شدن چشم‌ها چيست؟
هرگونه فعاليتي که نياز به استفاده مداوم از چشم‌ها داشته باشد، (مانند مطالعه يا رانندگي طولاني) می‌تواند منجر به خستگي چشم‌ها شود. از مهم‌ترين عوامل خستگي چشم می‌توان به مواردي چون مطالعه، نوشتن، نگاه كردن به تلويزيون و صفحه رايانه يا رانندگي‌هاي طولاني‌مدت اشاره كرد.
همچنين قرار گرفتن در معرض نور شديد يا قرار گرفتن در مکان‌هاي تاريک که براي ديدن نياز به فشار آوردن به چشم‌ها باشد هم می‌توانند باعث بروز خستگي چشم شوند.
يکي از شايع‌ترين علل خستگي چشم، خيره شدن طولاني‌مدت به دستگاه‌هاي ديجيتالي است. بعضي از اين دستگاه‌ها عبارتند از صفحه‌نمايش رايانه يا لپ‌تاپ، خيره شدن به صفحه تلويزيون هنگام انجام بازي‌هاي رايانه‌اي و تلفن‌همراه.
اين نوع خستگي تقريبا 50 تا 90 درصد کاربران رايانه را تحت‌تاثير قرار می‌دهد. هرساله بيش از 10 ميليون نفر در ايالات متحده آمريکا به همين دليل نيازمند رعايت مراقبت‌هاي اوليه پزشکي می‌شوند.
من و تلفن‌همراهم
مشکل بزرگ‌تر اين‌جاست که استفاده از اين لوازم روزبه‌روز گسترده‌تر می‌شود. تحقيقات نشان داده افراد لوازم ديجيتال را نسبت به کتاب و روزنامه، نزدیک‌تر به چشم‌هايشان نگه می‌دارند. فونت ريز اين دستگاه‌ها هم مشکل را دوچندان کرده و باعث می‌شود براي خواندن متون به چشم‌ها فشار بيشتري وارد شود.
معمولا افراد هنگام استفاده از اين تجهيزات كمتر پلک می‌زنند که همين مسئله ميزان خستگي را افزايش می‌دهد. افراد به‌طور طبيعي در هر دقيقه 18بار پلک می‌زنند. مطالعات نشان داده است كه افراد در حال استفاده از لوازم ديجيتالي مانند تلفن‌همراه تقريبا نصف اين مقدار پلک می‌زنند. همين عامل می‌تواند باعث خشکي، خستگي، خارش و سوزش چشم‌ها شود.
علائم خستگي چشم چيست؟
خستگي چشم علائم آزاردهنده‌اي دارد از جمله درد شديد در كره چشم و نيز تحريک، خشک شدن چشم‌ها يا ريزش اشك.
تاري ديد يا دوبيني، افزايش حساسيت به نور، درد در ناحيه گردن، شانه و پشت هم از ديگر عوارض استفاده بي‌رويه از ابزارهاي ارتباطي است و اين علائم می‌توانند از ميزان بازدهي شما کم کنند. همچنين اين علائم ممکن است با کمبود خواب شديدتر هم شوند. خواب می‌تواند به چشم‌ها فرصت کافي براي استراحت و بازيابي دوبارهي خودشان را بدهد. کمبود خواب همچنين ممکن است به تحريک‌پذيري دائمي چشم‌ها منجر شود.
راهكارهاي بهبود خستگي چشم‌ها
معمولا با ايجاد تغييراتي ساده در عادات و فعاليت‌هاي روزانه می‌توان از خستگي چشم پيشگيري کرد يا از ميزان آن کاست.
فاصله چشم از صفحه نمايش رايانه بايد 50 تا 65 سانتي‌متر باشد و صفحه نمايش کمي پايين‌تر از سطح چشم قرار بگيرد.
به‌طور منظم گردوخاک و اثر انگشت روي صفحه نمايش رايانه را تميز کنيد.
از صفحه نمايشي استفاده کنيد که شيب و زاويه آن به‌راحتي قابل تنظيم باشد.
نور محيط اطراف را به‌گونه‌اي تغيير دهيد که تابش و بازتاب‌هاي شديد و خيره‌کننده به حداقل برسند.
در محيط کار از صندلي‌اي استفاده کنيد که ارتفاع آن قابل تنظيم باشد. مرکز صفحه‌نمايش بايد حدود 10 تا 20 سانتي‌متر پايين‌تر از چشمان شما باشد. اين وضعيت علاوه بر اين‌که باعث می‌شود پلکها پایین‌تر قرار گيرند و سطح کمتري از چشم در معرض هوا باشد، از خستگي گردن و شانه‌ها هم می‌کاهد. در اين موارد هم بايد صفحه‌نمايش را در ارتفاع مناسب قرارداد و هم ارتفاع صندلي را نسبت به ميز کار تنظيم کرد، طوري که ساعد شما هنگام کار با صفحه كليد موازي با سطح زمين باشد.
پلک زدن را فراموش نکنيد. اگر پيوسته با رايانه کار می‌کنید، بهتر است هنگام کار کردن با آن به‌طور ارادي پلک بزنيد، اين کار سبب می‌شود سطح چشم شما با اشک آغشته شود و خشک نشود. می‌توانید کنار صفحه‌نمايش يک تکه کاغذ بچسبانيد و روي آن بنويسيد «پلک بزن». بعد از مدتي خودبه‌خود به پلک زدن در حين کار با رايانه عادت خواهيد کرد.
هنگام کار با رايانه به‌صورت منظم به خودتان استراحت بدهيد.
براي مقابله با خشکي و خستگي چشم‌ها می‌توانید يک‌تکه پارچه تميز و نرم را با آب گرم خيس کنيد و به چشم‌هايتان بماليد.
هنگام خشکي چشم‌ها می‌توانید از اشک مصنوعي استفاده کنيد.
می‌توانید براي افزايش رطوبت محيط کار و کاهش آلودگي هواي آن از دستگاه‌هاي مخصوص تصفيه هوا يا رطوبت سازها استفاده کنيد.
اگر بعد از رعايت تمام نکات بالا مشکل خستگي چشم شما برطرف نشد، حتما به چشم‌پزشک مراجعه کنيد تا چشم‌هاي شما را معاينه کند و در صورت لزوم براي شما عينک تجويز کند. در بسياري از موارد مشکل خستگي چشم با تجويز عينک يا تعويض شماره عينک يا تجويز عينک‌هاي خاص (مانند عينک‌هاي دوکانونه) برطرف می‌شود. اگر با رعايت تمام موارد گفته‌شده هنوز مشکل‌تان برطرف نشده، به پزشک متخصص مراجعه کنيد.
«Cvs» چيست؟
عارضه خشکي چشم (CVS) يک بيماري ناشي از کار مداوم با صفحه‌نمايش است؛ تقريبا سه تا چهار درصد کساني که به‌طور مداوم با رايانه کار می‌کنند، گرفتار اين عارضه هستند. علت پيدايش عارضه خستگي چشم (CVS) آن است که چشم انسان حروف چاپي را بهتر از حروف نمايش داده‌شده روي صفحه‌نمايش می‌بیند، زيرا حروف چاپي تضاد بيشتري با صفحه سفيد زمينه دارند و لبه‌های آن‌ها واضح‌تر است حال آن‌که درباره صفحه نمايش چنين نيست و لبه‌هاي آن به وضوح حروف چاپي نيستند و حروف از يک مرکز با تفاوت رنگ بالا شروع می‌شوند و به تدريج کم‌رنگ‌تر و پس از تبديل شدن به طيف رنگي خاکستري کم‌رنگ، ناپديد می‌شوند.
يکي از مهم‌ترين دلايل خشکي و سـوزش چشـم هنگام کار با رايانه کاهش ميزان پلک زدن است، طوري که افراد هنگام کار با رايانه تقريبا يک‌پنجم حالت عادي پلک می‌زنند. اين مسئله به همراه خيره شدن به صفحه نمايش و تمرکز روي موضوع کار سبب می‌شود تا پلکها مدت بيشتري باز بماند و در نتيجه اشک روي سطح چشم سريع‌تر تبخير می‌شود. براي از بين بردن خشكي چشم‌ها می‌توان اين موارد را در نظر داشت:
صفحه‌نمايش خود را طوري قرار دهيد که نور پنجره يا روشنايي اتاق به آن نتابد. هنگام کار با رايانه سعي کنيد پرده‌ها را بکشيد و ميزان روشنايي اتاق را هم به نصف وضعيت معمولي کاهش دهيد.
همچنين می‌توانید صفحه‌هاي فيلتر نيز روي صفحه نمايش نصب کنيد. تابش نور به صفحه نمايش سبب کاهش تفاوت رنگ‌ها و در نتيجه خستگي چشم می‌شود. روشنايي و کنتراست صفحه‌نمايش خود را لازم است تنظيم کنيد. ميزان روشنايي صفحه‌نمايش بايد با روشنايي اتاق هماهنگي داشته باشد.
يک روش براي تنظيم روشنايي صفحه‌نمايش اين است که به يک صفحه وب با زمينه سفيد نگاه کنيد. اگر سفيدي صفحه براي شما مثل يک منبع نور است، روشنايي صفحه‌نمايش زياد است و بايد آن را کم کنيد. در مقابل، اگر صفحه کمي خاکستري به نظر می‌رسد، روشنايي را زياد کنيد. درمجموع روشنايي بايد در حدي باشد که چشمان شما احساس راحتي کنند.
اختلاف رنگ صفحه‌نمايش بايد حداکثر باشد تا لبه‌هاي حروف بيشترين تفاوت رنگ را داشته باشد. بديهي است انتخاب و خريد صفحه‌نمايش مناسب با مشخصات فني موردنظر، مستلزم هزينه بيشتر خواهد بود اما بهترين و مطلوب‌ترين راه‌حل است.
تمرین‌هایی براي از بين بردن خستگي چشم‌ها
اگر در حال كار كردن با رايانه‌تان هستيد يا مدتي است چشم دوخته‌ايد به صفحه تلفن همراهتان و احساس می‌کنید چشمان‌تان خسته شده‌اند، بدون اين‌كه از جايتان بلند شويد، می‌توانید با انجام چند كار ساده، به چشمان‌تان استراحت دهيد و خستگي‌شان را درآوريد:
درحالي‌که نشسته‌اید، به مدت پنج ثانيه به سقف نگاه کنيد و سپس پنج ثانيه به کف زمين نگاه کنيد. اين کار را پنج بار تکرار کنيد.
به مدت پنج ثانيه به سمت چپ و سپس سمت راست خيره شويد. اين عمل را پنج بار تکرار کنيد.
چشم‌هاي خود را به مدت پنج ثانيه محکم ببنديد و سپس کاملا باز کنيد و براي پنج ثانيه در همين وضعيت نگه‌شان داريد. اين کار را پنج بار تکرار کنيد.
چشم‌ها را پنج بار به سمت چپ بچرخانيد و رهايشان کنيد و در مرحله دوم آن‌ها را به سمت راست بچرخانيد. اين کار را پنج بار تکرار کنيد.
به نوک بيني خود نگاه کنيد و به مدت سه ثانيه در همين وضعيت باقي بمانيد و سپس چشم‌هايتان را به وضعيت معمول بازگردانيد. در مرحله بعد، بدون اين‌که سر خود را تکان دهيد مدت سه ثانيه به سقف خيره شويد. اين کار را پنج بار تکرار کنيد.
به مدت دو ثانيه به نزديک‌ترين شيء اطراف خود خيره شويد و سپس براي دو ثانيه به يک مکان دور بيرون از پنجره نگاه کنيد. اين کار را 10 بار تکرار کنيد.
ورزش دادن پلکها با هدف فعال کردن آن‌ها انجام می‌شود. اگر هنگام کار و مطالعه پلک‌هايتان سنگين شد و خستگي چشمان‌تان را حس كرديد، با حرکت دادن آن‌ها می‌توانید خستگي‌شان را از بين ببريد و آن‌ها را دوباره فعال کنيد. به‌خاطر حفظ سلامت چشم، هيچ‌گاه پلکها را با دست روي چشم فشار ندهيد. البته فشار کم پلکها يا مژه‌ها روي استخوان بالا و پايين چشم با دست تميز اشکالي ندارد.
در مواردي که چشم دچار خارش شده است، شست‌وشوي چشم بهترين راه براي از بين بردن خارش چشم است. اگر ماهيچه‌هايي که به طرفين چشم‌ها متصل هستند، مدت زيادي ثابت بمانند، چشم خسته می‌شود، بنابراين:
الف. حالت خود را هنگام کار و مطالعه عوض کنيد و در يک وضعيت ثابت ننشينيد.
ب. بدون تکان دادن سر، چشم را به منتهي‌اليه سمت راست، بعد به بالا، بعد پايين و سپس سمت چپ ببريد، طوري که ماهيچه‌هاي چشم کشيده شوند.
يك خودکار را به ميزاني به چشم خود نزديک کنيد که فقط شبح مبهمي از آن را ببينيد، بعد به‌طور آهسته، خودکار را به عقب برگردانيد، به قدري که خودكار از ديدرس شما دور شود.
