کالبدشکافی ربات سبز

«رام جدید برای گوشی من آمده یا نه؟»، «گوشی باید فلش بشود.»، «اگر فارسی می‌خواهی، باید رام خاورمیانه را بگیری». اینها و خیلی جملات مشابه، همه حول یک مفهوم مشترک می‌چرخند؛ «رام». حال رام چیست؟

نصب یا ارتقای آن چگونه انجام می‌شود؟ فلش کردن چه مفهومی دارد؟ رام (ROM) از قدیمی‌ترین اصطلاحاتی است که در زمینه رایانه و موبایل به کار می‌رود.

رام در ارتباط با گوشی‌ها و تبلت‌ها، تعریف بسیار ساده‌ای دارد؛ نسخه‌ای از سیستم‌عامل آنها. حالا این سیستم‌عامل می‌خواهد اندروید باشد یا ویندوزفون یا حتی سیمبین.

اما امروزه عموما رام را برای سیستم‌عامل اندروید به کار می‌برند. اما اگر کنجکاوید بدانید این اصطلاح از کجا آمده است، باید به مبنای سخت‌افزاری آن رجوع کنید.

رام در اصل به حافظه فقط خواندنی (Read-Only Memory) گفته می‌شود و چون پیش از این، داخل دستگاه‌های همراه یکی از این نوع حافظه‌های مخصوص سیستم‌عامل‌ وجود داشته است، به‌تدریج به سیستم‌عامل نصب ‌شده داخل آن نیز رام اطلاق شده است.

انواع رام

در حالت کلی، سه نوع رام اندروید وجود دارد. رام stock یا stock android که اندروید خالص و بدون دستکاری را ‌می‌گویند.

اندروید stock به‌صورت مستقیم از سوی شرکت گوگل عرضه می‌شود و مخصوص گوشی‌های سری نکسوس و همچنین مدل‌های play edition از گوشی‌های شرکت‌هایی مثل HTC یا سامسونگ است.

به دلیل همین عرضه مستقیم آن، همیشه رام stock اندروید جدید زودتر از مدل‌های دیگر رام به کاربر ارائه می‌شود.

نوع دیگر رام که متداول‌ترین نوع آن نیز به‌شمار می‌رود، رام OEM یا رام شرکتی است. به عبارت دیگر، همان اندروید‌های ارائه ‌شده از سوی شرکت‌های سازنده گوشی.

یعنی وقتی شما یک گوشی سامسونگ دارید، اندرویدی که روی آن است، رام OEM است. این شرکت‌ها اندروید اصلی را از گوگل دریافت کرده و آن‌ را با تغییراتی که همیشه هم مفید نیست به کاربرانشان عرضه می‌کنند.

(دلیل تفاوت اندرویدهای گوشی‌های مختلف هم همین است) این‌که شما با یک گوشی سامسونگ مدت زیادی برای دریافت رام گوشی‌تان منتظر می‌شوید به‌دلیل این تغییرات است.

رام‌های OEM براساس مناطق و کشورهایی که برای آنها عرضه می‌شود تفاوت‌هایی با هم دارد.

سومین نوع رام اندروید، رام کاستم (Custom ROM) یا رام تغییریافته است. با توجه به این‌که اندروید یک سیستم‌عامل متن‌باز به شمار می‌رود، تیم‌هایی هستند که بر پایه کد اصلی اندروید، نسخه‌ای از آن‌ را با تغییرات مختلف و آزاد از سلطه گوگل برای گوشی‌های مختلف عرضه می‌کنند.

سیانوژن‌ماد (CyanogenMod) و پارانوید اندروید (Paranoid Android) از مشهورترین رام‌های کاستم هستند.

ارتقا و عزل رام

اگر بخواهید اندروید گوشی‌تان را ارتقا بدهید یا برعکس، ارتقا داده‌اید، اما پشیمان شده‌اید و می‌خواهید به نسخه‌ قبلی برگردید، باید چه کنید؟

ارتقای اندروید به سه روش امکان‌پذیر است:

1) ارتقا از طریق خود گوشی: گوگل و شرکت‌های سازند‌ه گوشی، هنگامی که نسخه جدید اندروید برای گوشی/ تبلت موردنظر آماده استفاده باشد، فایل آپدیت آن را برای دانلود روی سرورهای خود قرار می‌دهند.

این فایل آپدیت، فقط تغییرات جدید است و نه کل سیستم‌عامل که باعث می‌شود حجم آن بسیار کمتر باشد. به این دلیل که این آپدیت از طریق اینترنت و به عبارت بهتر، از هوا به گوشی منتقل می‌شود، به آن آپدیت OTA یا Over The Air می‌گویند.

اگر شما خوش‌شانس باشید و شرکت سازنده گوشی‌تان هم حال و حوصله داشته باشد، وقتی آپدیت آماده دانلود باشد، برای شما یک پیغام برای دانلود و نصب آن روی گوشی داده می‌شود.

اما اگر این اتفاق نیفتاد، برای چک کردن این‌که آپدیت جدید برای گوشی یا تبلت شما آمده است یا نه و دانلود آن، باید به تنظیمات اصلی بروید و روی گزینه ارتقای سیستم کلیک کنید.

(مکان این گزینه در مدل‌های مختلف گوشی‌ها متفاوت است و ممکن است ذیل گزینه درباره سیستم قرار گرفته باشد) با زدن این گزینه، گوشی شما با سرور شرکت چک می‌کند آیا آپدیتی برای گوشی شما ارائه شده است یا خیر.

البته توجه داشته باشید، در صورتی که گوشی‌ یا تبلت‌تان را روت کرده باشید، امکان نصب آپدیت‌های OTA را نخواهید داشت.

در این حالت، یا باید گوشی را از روت درآورده و دوباره امتحان کنید یا از روش‌ دوم برای ارتقای اندرویدتان استفاده کنید.

2) ارتقا از طریق نرم‌افزار همراه: شرکت‌های سازنده معمولا نرم‌افزار همراهی برای گوشی‌هایشان ارائه می‌کنند که روی رایانه نصب می‌شود و برای انجام اعمال مختلفی مثل گرفتن بک‌آپ، ریست کردن و... مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مانند نرم‌افزار kies برای گوشی‌های سامسونگ یا pc companion برای گوشی‌های شرکت سونی.

تمام این نرم‌افزارها بخشی برای چک کردن و ارتقای گوشی یا تبلت دارند که رام موردنظر از داخل خود نرم‌افزار دانلود شده و روی گوشی نصب می‌شود.

3) ارتقا به صورت دستی: اگر به هر دلیل روش اول برای ارتقای اندروید گوشی‌تان موفقیت‌آمیز نبود، باید خودتان دست به کار شوید و زحمت دانلود و فلش رام را بکشید.

رام اندروید یک فایل فشرده (با حجم تقریبی بین 200 مگ تا یک گیگ بسته به نوع گوشی) است که باید برای مدل گوشی‌ خودتان آن را پیدا و دانلود کنید.

البته معمولا بهتر است قبل از گشتن به دنبال رام اندروید، از عرضه آن نسخه‌ برای مدل گوشی‌تان اطمینان حاصل کنید.

علاوه‌بر این، اگر می‌خواهید اندرویدتان محیط فارسی هم داشته باشد، باید به دنبال رام‌هایی باشید که برای ایران، خاورمیانه یا کشورهای این منطقه ارائه شده است.

فلش می‌کنم، پس هستم!

«فلش کردن» یکی از پربسامدترین افعالی است که همراه رام، توسط کوچک و بزرگ صرف می‌شود. فلش کردن یا فلش کردن رام یعنی نصب کردن رام اندروید روی گوشی. البته ممکن است کلمه فلش را با فعل «زدن» نیز بشنوید که همان معنی را می‌دهد.

همیشه این احتمال وجود دارد که رام گوشی موردنظرتان را در سایت‌هایی که در باکس «مراجع دانلود» معرفی کردیم، پیدا نکنید.

در این‌ مواقع، گوگل بهترین دوست شماست. کافی است مدل گوشی را همراه نسخه اندروید موردنظر جست‌و‌جو کنید تا ببینید آیا آن اندروید برای گوشی شما عرضه شده است یا نه و اگر پاسخ مثبت است، رام آن اندروید را از کجا می‌توان دانلود کرد.

پس از این‌که رام اندروید را دانلود کردید، باید آن را روی گوشی یا تبلت‌تان فلش کنید. اگر گوشی شما روت باشد، کار بسیار ساده است و می‌توانید پس از ریختن فایل فشرده رام اندروید روی حافظه گوشی‌، آن را از طریق ریکاوری فلش کنید.

ولی اگر گوشی‌تان روت نیست، باید از طریق رایانه و نرم‌افزارهای خاص برای فلش کردن رام استفاده کنید.

این نرم‌افزارها برای شرکت‌‌های مختلف متفاوت است. برای گوشی‌های سامسونگ از نرم‌افزار Odin استفاده می‌شود، برای گوشی‌های LG و HTC از نرم‌افزار LG flash toolو HTC flash tool و شرکت سونی برای گوشی‌های خود نرم‌افزار flash tool را عرضه کرده است.

البته در مورد بعضی گوشی‌ها این فلش کردن به‌سادگی انجام می‌شود، اما برای بعضی دیگر، نیاز به طی مراحل دیگری نیز هست که عموما در توضیحات این نرم‌افزارها آمده است.

عقبگرد

بازگشت به نسخه‌ پایین‌تر اندروید نیز مانند روند ارتقای آن انجام می‌گیرد، با این تفاوت که فقط باید از روش سوم استفاده کنید.

یعنی رام اندروید پایین‌تر را برای گوشی‌تان دانلود و فلش کنید. توجه داشته باشید عمل ریست فکتوری یا بازگشت به تنظیمات کارخانه، فقط برنامه‌های نصب‌شده از سوی کاربر را پاک کرده و گوشی‌ را به تنظیمات اولیه روی همان اندروید موجود می‌برد.

بنابراین با زدن این گزینه، نسخه اندروید گوشی شما تغییری نمی‌کند و تنها مسیر بازگشت به اندرویدهای پایین‌تر، همان است که بیان شد.

مراجع دانلود

برای دانلود رام‌های رسمی اندروید، منابع مختلفی وجود دارد که برای دانلود رام موردنظرتان می‌توانید به آنها مراجعه کنید. برخی از مهم‌ترین این سایت‌ها عبارت است از:

سایت‌های خارجی:

مرجع دانلود رام‌های گوشی‌ها و تبلت‌های سامسونگ

sammobile.com

سایت رسمی دانلود رام‌های گوشی‌های اچ‌تی‌سی

htcdev.com/devcenter/downloads

سایتی برای دانلود رام‌های گوشی‌های سونی

xperiafirmware.com

سایتی برای دانلود رام‌های مختلف

theunlockr.com/roms/android-roms

فــــروم‌هـــایـــی ماننــد androidforums.com و forum.xda-developers.com پاتوق اصلی همه‌ اندرویدکارها به‌شمار می‌آید و به احتمال زیاد رام گوشی موردنظرتان را در آنها پیدا می‌کنید، البته اگر گشتن در آنها را بلد باشید.

اگر گوشی‌تان از مدل‌های قدیمی‌تر است، می‌توانید سری هم به سایت shipped-roms.com بزنید.

سایت‌های ایرانی:

در بخش رام‌های این سایت، انواع و اقسام رام‌های گوشی‌های مختلف را می‌توانید پیدا کنید

androidkade.com

در این سایت هم در بخش رام می‌توان رام‌های مختلف را دانلود کرد

androidzoom.ir

این سایت هم برای دانلود رام‌های فارسی گوشی‌ها منبع خوبی است

romkade.com

علاوه‌بر این سایت‌ها، فروم‌های فارسی زیادی هم برای دانلود رام‌ وجود دارد.