ایران و آمریکا ، نقطه سر خط

آمریکا بعد از خروج یک‌جانبه از برجام، تحریم‌های سختی را علیه ایران اعمال کرده و کشورهای ناقض تحریم‌ها را به‌سختی مجازات می‌کند. ترامپ و وزیر خارجه او بارها تهدید کرده‌اند آمریکا در تعامل با شرکت‌ها یا دولت‌هایی که تحریم‌های مضاعف ایالات متحده علیه ایران را نقض کنند، تجدیدنظر می‌کند و آنها را از مواهب تجارت با آمریکا، محروم خواهد کرد. کشورهای اروپایی نشان داده‌اند با وجود اعلام حمایت از برجام، در بهترین حالت درباره تلاش‌های اخیر آمریکا، نگاه ممتنع دارند.

زمانی که دونالد ترامپ به طور رسمی آمریکا را از توافق هسته‌ای خارج کرد، تروئیکای اروپایی متشکل از انگلیس، آلمان و فرانسه در بیانیه‌ای از ایران خواستند که از برنامه موشکی خود دست بردارد و در امور کشورهای منطقه دخالت نکند.

این در حالی بود که اروپا پایبندی خود به برجام را اعلام کرده بود؛ اما مواردی را از ایران درخواست کرد که جزء شروط ۱۲‌گانه وزیر خارجه آمریکا برای پیش‌شرط مذاکره با ایران بود. اروپایی‌ها به دلایل امنیتی هم بر حمایت و پایبندی به برجام تأکید دارند و هم در قالب ناتو، به حضور نیروهای ایالات متحده برای دفاع از اروپا در مقابل روسیه نیازمند هستند و خط‌مشی و سیاست‌شان در راستای مطالبات آمریکا است. روسیه و چین هم به‌عنوان دیگر شرکای برجام، در ظاهر از موضع ایران حمایت می‌کنند؛

 اما در عمل فعالیت خاصی انجام نمی‌دهند. صادرات چین به آمریکا در سال حدود 300 میلیارد دلار است که به‌تازگی در حاشیه وضع تعرفه‌های ترامپ بر کالاهای چینی و جنگ بر سر ماهیت ویروس کرونا، به ضرر چین در حال کاهش است. پکن تمایل ندارد بیش ‌از ‌این وضعیت را متشنج کند. وضعیت روسیه نیز به همین شکل است و به نظر می‌رسد حتی ترکیه و عراق تحت فشار هستند و تا مشکل با آمریکا حل نشود، امکان بهبود مناسبات را نخواهند داشت.

افزایش تحریم ها، فشار مشخصی بر اقتصاد و معیشت مردم ایران وارد آورده است. کشورها مستقیم و غیرمستقیم ناگزیر به تبعیت از تحریم‌های آمریکا هستند. همان‌طور که گفته شد، چین و روسیه اعلام کرده‌اند به تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد پایبند هستند؛ ولی خارج از این چارچوب، به تحریم‌های آمریکا تن نمی‌دهند.

حالا با اخباری مبنی بر کاهش چشمگیر واردات نفت ایران از سوی چین و البته برخی مبادلات محدود، مشخص می‌شود آنها از این شرایط به نحو احسن استفاده می‌کنند و به جای ارز، کالا به ایران می‌دهند یا با پول ملی خود، حساب‌ها را تسویه می‌کنند.

باید در محاسبات مسئولان ایران، به این نکته توجه شود که ترکیه، عراق، چین، هند و روسیه در جایگاهی نیستند که بتوانند تحریم‌های آمریکا علیه ایران را خنثی کنند. خواست آمریکا این است که با ایران به یک تفاهم برسد. آمریکایی‌ها از مدت‌ها قبل تبلیغات گسترده و مبالغه‌آمیزی درباره خطر ایران برای منطقه و جهان انجام داده‌اند و هدف آمریکا این است که به یک تفاهم کوچک با ایران دست یابد و اعلام کند جامعه بین‌المللی را از خطری بزرگ رهانیده است.

این اقدام دستاوردی بزرگ برای ترامپ تلقی می‌شود. با این کار هم جایگاهش ترقی پیدا می‌کند، هم در انتخابات آینده از آن بهره‌برداری می‌کند. ایران اعلام کرده آماده مذاکره است؛ ولی آمریکا باید به برجام بازگردد. ترامپ هم به خاطر حذف میراث اوباما و دموکرات‌ها و هم به خاطر نشان‌دادن خود، برجام را تأمین‌کننده منافع غرب و جامعه بین‌الملل نمی‌داند.

نوعی سردرگمی نیز در قبال ایران میان آمریکایی‌ها دیده می‌شود؛ تا‌جایی‌که ترامپ از مذکره بدون قید‌و‌شرط می‌گوید؛ اما پمپئو ۱۲ شرط می‌گذارد. با توجه به نزدیک‌شدن به انتخابات آمریکا و شیوع بالای کرونا، مشخص نیست فرجام موضع‌گیری‌های ترامپ درباره ایران به کجا بینجامد؛ ولی روند تحریم‌ها در صورت انتخاب مجدد او، بسیار دشوارتر خواهد شد.

منبع: شرق